นางสาวสายจรรยา ปั้นบัวงาม
ที่อยู่บ้านเลขที่ 34 หมู่ที่ 7 ตำบลบึงน้ำรักษ์
อำเภอบางน้ำเปรี้ยว จังหวัดฉะเชิงเทรา
รหัสไปรษณีย์ 24170 เบอร์โทร 087-1551686
จบการศึกษาระดับปริญญา จากวิทยาลัยครูฉะเชิงเทรา
เป็นคนในพื้นที่มาแต่กำเนิด หลังจากจบการศึกษาก็ได้รับราชการเป็นครู
ปัจจุบันเกษียณอายุราชการ
ประวัติความเป็นมา/องค์ความรู้ของภูมิปัญญา
แต่เดิมชุมชนตำบลบึงน้ำรักษ์มีสภาพภูมิประเทศราบลุ่ม ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม (ทำนา) ชาวบ้านมีวิถีชีวิตแบบพึ่งพาธรรมชาติ ในด้านอาหารและยารักษาโรคต่าง ๆ ได้นำมาจากธรรมชาติ เป็นส่วนใหญ่ การดูแลสุขภาพใช้สมุนไพรเป็นตัวปรับสภาพร่างกาย โดยใช้ยาตำราแผนโบราณ มาปรับใช้กับการดำเนินชีวิต จนถึงปัจจุบัน จุดเด่นของภูมิปัญญา คือการแปรและปรุงพืชสมุนไพรในการดูแลวัตถุดิบที่ใช้ในการทำชาสมุนไพร สามารถหาได้ง่ายในท้องถิ่น เป็นการแปรรูปและการปรุงพืชสมุนไพรในการดูแลสุขภาพ และสามารถถ่ายความรู้ในการทำชาสมุนไพรให้กับประชาชนและผู้ที่มีความสนใจได้ และส่งเสริมและสนับสนุนการให้ความรู้ในการทำชาสมุนไพร เพื่อเป็นสร้างรายได้ให้กับตนเอง ครอบครัวและประชาชนทั่วไป สมุนไพรที่นำมาใช้ในการแปรรูปในการทำชา ได้แก่ ใบเตยหอม ขี้เหล็ก และขลู่
ชาขี้เหล็ก
ขี้เหล็กนอกจากนำมาใช้ในการทำอาหารแล้ว ยังยังเป็นสมุนไพรในการรักษาโรค ขี้เหล็ก เป็นไม้ยืนต้น ลำต้นมักคดงอ เปลือกมีสีเทาถึงน้ำตาลดำแตกเป็นร่องตื้น ๆ ตามยาว แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มแคบ ส่วนลักษณะของผลขี้เหล็กมีลักษณะเป็นฝัก มีความหนา มีสีน้ำตาล มีเมล็ดหลายเมล็ด ลักษณะของใบขี้เหล็ก เป็นใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับกันใบเป็นสีเขียวเข้มใบย่อยรูปรีที่ปลายสุดเป็นใบเดี่ยว ปลายใบเว้าตื้น โคนใบมน ขอบและแผ่นใบเรียบ ดอกขี้เหล็ก จะออกดอกเป็นช่อแยกแขนงที่ปลายกิ่ง มีดอกสีเหลือง กลีบเลี้ยงกลมมี 3-4 กลีบ
ส่วนที่ใช้ในการทำชา ใบ
สรรพคุณของชาชี้เหล็ก ช่วยในการระบายและช่วยในการนอนหลับทำให้นอนหลับสบาย
วิธีการทำชาชี้เหล็ก
1. ตัดกิ่งขี้เหล็กพร้อมใบ ล้างน้ำให้สะอาดและนำไปตากแดดให้แห้ง
2. เด็ดใบออกจากกิ่งนำไปอบจนแห้งสนิท
3. จัดเก็บใส่ภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิดพร้อมนำมาใช้
การทำชาขี้เหล็กมี 2 แบบ ชาขี้เหล็กแบบชง และชาขี้เหล็กแบบกระตุก
ชาขี้เหล็กแบบกระตุก
ชาใบเตยหอม
ใบเตยหอมที่มักจะเป็นส่วนประกอบในการทำขนม นอจากนี้เป็นสมุนไพรไทย เป็นไม้ยืนต้น มีทรงพุ่มขนาดเล็กขึ้นเป็นกอ ลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน มีข้อสั้นๆโผล่จากดินเล็กน้อย จะถูกห่อหุ้มไปด้วยกาบใบโดยรอบๆ มีสีเขียว ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับเวียนจนถึงปลายยอด มีลักษณะยาวรี ใบเป็นทางยาว มีเส้นกลางชัด ขอบใบเรียบ ใบแข็งเรียบเป็นมัน มีสีเขียว มีกลิ่นหอม
ส่วนที่ใช้ในการทำชา ใบ ราก
สรรพคุณของชาชี้เหล็ก ช่วยบำรุงหัวใจ และลดน้ำตาลในเลือด
วิธีการทำชาชี้เหล็ก
1. นำใบเตยหอม ล้างน้ำให้สะอาดและนำไปหั่นเป็นชิ้นๆ และนำไปตากแดดจนแห้ง
2. นำใบเตยหอมที่ตากแดดแล้ว นำไปอบจนแห้งสนิท
3. จัดเก็บใส่ภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิดพร้อมนำมาชง
ชาใบขลู่
ขลู่ เป็นพุ่มขนาดเล็กขึ้นเป็นกอแตกกิ่งก้านสาขามากกิ่งแก่จะเอนเลื้อยไปกับพื้น กิ่งอ่อนจะตั้งตรงมีกิ่งและใบเป็นสีเขียวอ่อนกิ่งแก่จะมีสีน้ำตาลแกมม่วง ใบจะมีสีเขียวเข้ม ใบมนกลมปลายใบหยักออกดอกเป็นช่อประกอบด้วยดอกเล็กๆสีขาวอมม่วง ขลู่เป้นพืชที่ชอบขึ้นอยู่ตามลำธารทั่วไป เป็นพืชที่ปลูกง่ายโดยใช้กิ่งปักชำขึ้นได้ในดินทุกชนิด
ส่วนที่ใช้ในการทำชา ใบสด
สรรพคุณของชาชี้เหล็ก ช่วยขับปัสสาวะ ช่วยแก้วนิ่วในไตและถุงน้ำดี
วิธีการทำชาชี้เหล็ก
1. นำใบขลู่ ล้างน้ำให้สะอาด และนำไปตากแดดจนแห้ง
2. นำใบขลู่ไปตากแดดแล้ว นำไปอบจนแห้งสนิท
3. จัดเก็บใส่ภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิดพร้อมนำมาชง
วิทยากรการทำชาสมุนไพรเพื่อสุขภาพ อบต.บึงน้ำรักษ์
ที่ตั้ง อยู่บ้านเลขที่ 34 หมู่ที่ 7 ตำบลบึงน้ำรักษ์อำเภอบางน้ำเปรี้ยว จังหวัดฉะเชิงเทรา
รหัสไปรษณีย์ 24170 เบอร์โทร 087-1551686
การเดินทาง จากแยกบางน้ำเปรี้ยว ตรงไป 10กิโลเมตร ถึงแยกไผ่ดำแล้วเลี้ยวขวา ตรงไปอีก 15 กิโลเมตร ถึงบ้านภปัญญาท้องถิ่น คุณสายจรรยา ปั้นบัวทอง
ข้อมูลเนื้อหา โดย นางสาวสายจรรยา ปั้นบัวงาม
เรียบเรียงเนื้อหา โดย นางนันทกา และอิ่ม
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นางนันทกา และอิ่ม กศน.เขตประเวศ
ข้อมูล TKP อ้างอิง https://sites.google.com/dei.ac.th/buengnunrak/hom