ประวัติตำบล

ข้อมูลพื้นฐาน

พ่ออุ้ยขุนผดุงดอยแดน (หนานอินทวงศ์) บิดา มารดา เรียกว่า “จาย”เกิดเมื่อวันจันทร์ เดือน 9 ปี มะโรง (นาค) พ.ศ. 2409 ที่บ้านป่าคา อ.ดอยสะเก็ด เป็นบุตรคนโตของพ่อหม่อนแสนสิทธิสมบัติ (พ่ออุ้ยขุนฯ เรียก ป้อเฒ่าแสน) กับแม่หม่อนยอดเฮือน (วรรณ)จากบันทึกของพ่ออุ้ยขุนผดุงดอยแดน [จากหีบหนังสือของน้าพลอย (ธิดาคนสุดท้ายของพ่ออุ้ยขุนฯ กับนางคำเกี้ยว) น.ส. อุบลศรี พรหมขัติแก้ว ค้นมา]นับได้ว่าพ่ออุ้ยขุนฯ เป็นสถาปนิกที่ยอดเยี่ยมคนหนึ่ง บ้านของพ่ออุ้ยมีอากาศพัดผ่านตลอดเวลา มีแสงสว่างธรรมชาติทั่วบ้าน กลางวันไม่มืดเลย ใช้พลังธรรมชาติได้เต็มที่ ผู้คนที่อาศัยอยู่ในบ้านปลอดภัยจากโจรผู้ร้าย ผู้อื่นไม่สามารถเข้าไปภายในบ้านได้เลยโดยไม่ผ่านประตู ใต้ถุนบ้านก็ไม่สามารถเข้าไปได้ เพราะจะตีไม้ปิดมิดชิด มีประตูบานเลื่อนปิดใช้โซ่คล้องกุญแจตลอดเวลา ใช้เก็บของ รถจักรยาน ฟืน บนบ้าน ประตูบ้านเพี๊ยตก็มีกลอนลงดาบทุกบาน มีสายยูสำหรับปิดกุญแจ ทั้งด้านนอกและด้านใน ประตูเข้า –ออก บ้านมีหลายทิศทางทั้งหมด 5 ทาง ออกทางใต้ถุนบ้าน ออกทางหน้าบ้าน แต่ถ้ามีค้นมาพักแรมบริเวณห้องโถงหน้าบ้าน ผู้คนที่อาศัยในบ้านพ่ออุ้ยขุนฯ ก็ออกจากบ้านทางบันไดหลังบ้านได้ทั้งสองทาง ไม่จำเป็นต้องเดินผ่านห้องโถง และผู้คนที่มาพักแรมก็ไม่สามารถทราบได้ว่าคนในบ้านอยู่กันกี่คน ใครอยู่ ใครไม่อยู่ เข้าออกบ้านเวลาไหนพ่ออุ้ยขุนผดุงดอยแดน กับแม่อุ้ยคำเกี้ยว เจริญทรัพย์ เป็นตัวอย่างครอบครัวที่มัธยัสต์  มีจิตใจดีงาม อารมณ์ดี มีความซื่อตรง ซื่อสัตย์ ชอบช่วยเหลือเกื้อกูลทุกคนที่เดือดร้อนเข้ามาขอความช่วยเหลือ เมื่อพิจารณาแล้วคิดว่าช่วยเหลือได้ก็จะช่วยทันที โดยไม่หวงผลตอบแทนให้ความเป็นกันเอง และมีความยุติธรรมในการตัดสินความต่าง ๆ ด้วยความเป็นธรรม ทุกคนที่เข้ามาหาพ่ออุ้ยขุน แม่อุ้ยคำเกี้ยว จะมีสิทธิเสมอเท่าเทียมกันหมด เสียสละประโยชน์ส่วนตัว เพื่อประโยชน์ส่วนรวม ครอบครัวของพ่ออุ้ยขุนฯ แม่อุ้ยจึงเป็นที่เคารพยำเกรง และได้รับความไว้วางใจจากผู้คนทั่วสารทิศ ที่เข้ามาติดต่อ หรือคบหาสมาคมด้วย เมื่อใครต้องการอะไร หรือต้องการให้ชาวบ้านช่วยทำอะไรให้ จะต้องเข้ามาปรึกษาหารือกับพ่ออุ้ยขุนฯ ก่อนเสมอ พ่ออุ้ยขุนฯ จึงเป็นผู้นำหมู่บ้านตามธรรมชาติ และต่อมาได้เป็นผู้นำจากทางส่วนราชการ (ผู้นำทางการ) แต่งตั้งให้เป็นกำนันประจำตำบลเชิงดอยเป็นคนแรก (หลังจากนั้นตำแหน่งกำนันก็มีการสืบทอดทายาทของพ่ออุ้ยขุนฯ เป็นกำนันต่อพ่ออุ้ยขุนฯ คือ นายจู เจริญทรัพย์ ลูกคนที่ 4 ของพ่ออุ้ยขุนกับแม่อุ้ยคำเกี้ยวและหลังจากพ่อจู ลาออกจากการเป็นกำนันตำบลเชิงดอย ตำแหน่งกำนันก็ตกเป็นของ นายศรีธน เจริญทรัพย์ ลุกคนที่ 2 ของพ่อจู กับแม่จันทร์ฟอง เจริญทรัพย์ หลานของพ่ออุ้ยขุนฯ กับแม่อุ้ยคำเกี้ยว ต่อมาทางการยกเลิกตำแหน่งกำนันแบบสืบทายาท แบบแต่งตั้งมาเป็นกำนันแบบเลือกตั้ง นายศรีธน เจริญทรัพย์ ได้รับเลือก 2 สมัย ด้วยกัน ดังนั้น กำนันตำบลเชิงดอย ที่ทางการแต่งตั้งมาจะมีครอบครัวของพ่ออุ้ยขุนฯ แม่อุ้ยคำเกี้ยว 3 ชั่วอายุคน การได้รับแต่งตั้งเป็นกำนันในสมัยนั้น ไม่มีเงินเดือนให้ต้องทำมาหากินเหมือนชาวบ้านอื่น ๆ และใช้เวลาอื่นนอกเหนือจากทำมาหากินดูแลชาวบ้าน และช่วยเหลือทางการตามที่ได้มอบหมายให้ทำที่มาการของกำนันไม่มีต้องอาศัยบ้านพักของกำนันเป็นที่ทำการและเป็นทั้งโรงแรมและห้องอาหาร)

เมื่อพ่ออุ้ยขุนฯ แม่อุ้ยคำเกี้ยว มาปลูกสร้างบ้านเรือนอยู่กลางดงต้นเหียง ต้นตึง ขึ้นเป็นดงทึบ บนแผ่นดินที่เป็นดินทรายละเอียด มีสีชมพูสวยงามนี้ หลังจากมาตั้งผามติดต่อค้าขายกับพ่อค้าต่างเมืองได้ประมาณ 2 ปี (ประมาณ พ.ศ. 2430) จึงนับว่าบ้านของพ่ออุ้ยขุนฯ กับแม่อุ้ยคำเกี้ยว เป็นบ้านหลังแรกของบ้านตีนดอย และยังเป็นชุมทางสำหรับพ่อค้าต่างเมืองมาหยุดพักผ่อนหรือค้างแรม แม้แต่ชาวบ้านที่เดินทางขึ้น –ล่อง ทำธุระหรือมาบ้านญาติ ซื้อของในเวียงเชียงใหม่ ก็เดินทางมาพักแรมที่บ้านพ่ออุ้ย แม่อุ้ย ต่อมามีผู้คนเข้ามาขอปลูกบ้านเป็นเพื่อนใกล้เรือนเคียงกับพ่ออุ้ยขุนฯ ก็อนุญาต พร้อมชี้ทางและแนะนำให้ปลูกเรือน ตอนแรก ๆ ก็มีมา 2-3 หลัง และเพิ่มขึ้นมาเรื่อย ๆ จนเป็นหมู่บ้านใหญ่ (ข้อมูลที่ได้บางข้อมูลได้ตามที่ปรากฏในบันทึกของพ่ออุ้ย ซึ่งพี่บล (นางสาวอุบลศรี พรหมขัติแก้ว) ค้นพบจากหีบหนังสือของน้าพลอย จึงคัดลอกมาให้ข้าพเจ้ามา เขียนเรียบเรียงเป็นประวัติของพ่ออุ้ยขุนผดุงดอยแดนต่ออีกทีหนึ่ง พี่มลได้คัดลอกเมื่อวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2545 พี่มลอายุได้ 71 ปี) เป็นบันทึกการปลูกสร้างตลาดดอยสะเก็ด ตามข้อความดังต่อไปนี้

“ศรีสวัสดิ์ จุลศักราช ได้ 1256 ตัวปีกาบสะง้า เดือน 4 ขึ้น 7 ค่ำ เป็งพร่ำว่า ได้วัน 4 ไตยเก่ามีฤกษ์ได้ 25 ตัว ตือ ทิพดาฤกษ์แล ตัดกาลยามนั้นอายุได้ 27 มีข้าพเจ้าหนานอินทวงศ์ กู้ข้างจื่อ นางคำเกี้ยว ได้ชวนกัน พร้อมใจกันแล้วจึงออกมาตั้งกาดอยู่ข้างตีนดอยสะเก็ด ที่นี่ทำมาค้าขายอยู่ด้วยสัพพสวัสดี ก่อหาอัตรายบ่ได้ กับต่างได้ทำผลมานานจนเถิงเติงในกาลบัดนี้ และข้าตัวเองมาอยู่ได้นาน 4 เดือน ก่อเท่าเอาแขกเมืองเป็นเพื่อนอยู่ต้วยกันแต่นั้นมา ปี้น้อง เพื่อนพ้องตังหลาย จึงจิ่งมาอยู่ต้วยมากหลาย ไหลมาและปีละหน้อยตราบต่อเต้าว่า ปอเป็นกาดเป็นรี มาเถิงเดี๋ยวนี้แล”

(จากบันทึกของพ่ออุ้ยขุนฯ ข้างบน ข้าพเจ้าเข้าใจว่าหลังจากพ่ออุ้ยขุนฯ ปลูกบ้านและอยู่กับแม่อุ้ยคำเกี้ยวได้ 4 เดือน ก็มีชาวบ้านต่างแดนเข้ามาขออาศัยอยู่ใกล้เคียงกับบ้านพ่ออุ้ยขุนฯ แขกเมืองที่พ่ออุ้ยบันทึกไว้ที่มาอยู่แต่แรก ๆ มีทั้งพวก เงี้ยวที่มาปลูกบ้านรอบ ๆ ตลอดดอยสะเก็ด แขกอินเดียและ ชาวจีน เท่าที่พอจะจำชื่อได้ เช่น ส่างรน ส่างหน้อย ส่างลื้อ ส่างนุ ส่างสุ ส่วงกุนะ ปู่นุ (บาบู) เจ๊กโท้ง เจ้กลิ้ม เจ๊กกวง ย่าโต๊ะ เจ๊กก้งเมื่อบ้านตีนดอยมีผู้คนเข้ามาอยู่มากหน้าหลายตาขึ้น มีทั้งชนพื้นเมือง ชนต่างบ้านต่างเมือง อพยพมาจากทั่วสารทิศ มีทั้งมาเพื่อทำการค้า และพวกนักเลงการพนันที่มาชุมนุมมาเล่นผ้าย ด้วยทุกคนที่เข้ามาอยู่อาศัยในบ้านตีนดอยก็เพื่อหวังความเจริญก้าวหน้า ตามแนวทางอาชีพของแต่ละคน แต่หมู่บ้านตีนดอยในขณะนั้นไม่มีขโมยหรือโจรเลย ทุกคนที่เข้ามาต่างก็เห็นว่าหมู่บ้านตีนดอยเหมาะสมที่จะเป็นสถานที่ทำการค้าขาย ใครรู้ข่าวก็พากันทยอยอพยพมาตั้งรกรากในหมู่บ้านตีนดอยมากขึ้นเรื่อย ๆ จนหมู่บ้านตีนดอยมีการค้าขาย เจริญเติบโตขึ้นตามลำดับ กลายเป็นหมู่บ้านใหญ่ ทางราชการจึงมาสร้างป้อมตำรวจขึ้นห่างจากบ้านของพ่ออุ้ยขุนฯ แม่อุ้ยคำเกี้ยว ไปทางทิศเหนือประมาณ 10 –150 ม. และส่งตำรวจมาอยู่รักษาการณ์ ครั้งละ 1 –2 คน โดยผลัดเปลี่ยนเวียนกันมาอยู่เวรจากสถานที่ตำรวจบ้านน้ำแพร่ มณฑลพายัพ และมีที่ว่าการอำเภอดอยสะเก็ดอยู่ที่บ้านน้ำแพร่ด้วย และเมื่อบ้านตีนดอยกลายเป็นหมู่บ้านใหญ่ ซึ่งใหญ่กว่าหมู่บ้านอื่นที่อยู่ใกล้เคียงและมีอยู่ก่อนแล้ว ส่วนราชการจึงตั้งบ้านตีนดอยเป็นตำบลเชิงดอย เมื่อเป็นตำบลแล้ว ก็มีกำนันตำบลไว้ปกครองและดูแลผลประโยชน์ของทางราชการ ดังนั้นทางราชการจึงพิจารณาหาผู้ที่เหมาะสมที่อยู่ในพื้นที่มาเป็นกำนันตำบลเชิงดอย เห็นว่าหนานอินทวงศ์ ผู้ซึ่งมีความขยันหมั่นเพียร ตั้งใจในการประกอบอาชีพ กอรปกับยังเป็นบุคคลที่คนในหมู่บ้านให้ความเคารพยำเกรง ได้รับการยกย่องนับถือ ได้รับการเกรงใจสำหรับบุคคลทั่วไป นับเป็นผู้นำชุมชมตามธรรมชาติอยู่แล้ว เมื่อส่วนราชการเล็งเห็นดังนั้น จึงมอบหมายให้เจ้าอินทวโรรสสุรยะวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ในขณะนั้นแต่งตั้งให้ หนานอินทวงศ์ เป็นกำนันตำบลเชิงดอย ดังปรากฏในตราตั้ง ดังนี้

“เจ้าอินทวโรรสสุริยะวงศ์ ดำรงนทีสี่นครสุนทรทีสสรักษณุโกเสฎฐ วสิทธิเดชดำรงจำนงยุชาติธรรม สุจจริตวิสิฎฐ สัตตยะชาดา มหาโยนคราชวงษาธิบดี เจ้านครเชียงใหม่ ตั้งให้ “หนานอินทวงศ์”เป็น “ท้าวประจักกิจดอยสะเก็ด”ช่วยคิดอ่านราชการบ้านเมือง และให้ฟังคำบังคับบัญชาผู้ใหญ่ในนครเชียงใหม่ แต่เป็นที่ยุติธรรม และชอบด้วยราชการ จงเว้นการควรเว้น

ข้อมูลประชากร

เขตติดต่อ 

 เทศบาลตำบลเชิงดอย แบ่งเป็น 2 ส่วนโดยมี  เทศบาลตำบลดอยสะเก็ดกั้นกลาง  พื้นที่ส่วนบน จำนวน 6  หมู่บ้าน  ส่วนล่าง  5  หมู่บ้าน มีพื้นที่ประมาณ 63 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 39,375 ไร่

ทิศเหนือ         ติดต่อ    เทศบาลตำบลลวงเหนือและเทศบาลตำบลป่าเมี่ยง

ทิศตะวันออก    ติดต่อ    เทศบาลตำบลแม่โป่งและเทศบาลตำบลป่าเมี่ยง

ทิศใต้          ติดต่อ    เทศบาลตำบลป่าป้อง

ทิศตะวันตก     ติดต่อ    เทศบาลตำบลลวงเหนือและเทศบาลตำบลหนองแหย่ง อำเภอสันทราย

สภาพภูมิประเทศของตำบลเชิงดอย บางส่วนเป็นภูเขาที่มีป่าไม้สมบูรณ์ บางส่วนเป็นที่ราบเชิงเขา และบางส่วนเป็นที่ราบลุ่มมีคลองส่งน้ำชลประทานจากเขื่อนแม่กวงอุดมธาราไหลผ่าน และมีหนองน้ำธรรมชาติที่สำคัญคือ หนองบัวพระเจ้าหลวง ลำน้ำแม่ดอกแดง และหนองน้ำแดง

หมู่บ้านที่อยู่ในเขตพื้นที่รับผิดชอบ จำนวน  11  หมู่บ้าน

            เทศบาลตำบลดอยสะเก็ด เดิมเป็นสุขาภิบาลตั้งแต่ปี พ.ศ.2499 ตามพระราชกิจจานุเบกษา ฉบับพิเศษ หน้า 55 เล่มที่ 73 ตอน 45 ประกาศ ณ วันที่ 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2499 และได้รับการเปลี่ยนแปลงฐานะจากสุขาภิบาลเชิงดอยเป็นเทศบาลตำบลดอยสะเก็ด ตามพระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ.2542 ซึ่งมีผลตั้งแต่วันที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2542 เป็นต้นไป เทศบาลตำบลดอยสะเก็ดมี พื้นที่ในความรับผิดชอบ 5.3 ตารางกิโลเมตร ปัจจุบันเทศบาลตำบล ดอยสะเก็ด ตั้งอยู่เลขที่ 222 หมู่ที่ 4 ตำบลเชิงดอย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่      ลักษณะที่ตั้ง / อาณาเขต และเขตการปกครอง 

         อำเภอดอยสะเก็ดตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ ห่างจาก ตัวจังหวัดประมาณ 18 กิโลเมตร 

             มีอาณาเขตติดต่อดังนี้ 

                 ทิศเหนือ ติดต่อกับ เทศบาลตำบลเชิงดอย 

                 ทิศใต้ ติดต่อกับ เทศบาลตำบลเชิงดอย 

                 ทิศตะวันออก ติดต่อกับ เทศบาลเชิงดอย และเทศบาลตำบลลวงเหนือ 

                 ทิศตะวันตก ติดต่อกับ เทศบาลตำบลลวงเหนือ 

                 ปัจจุบันเทศบาลตำบลดอยสะเก็ด มีพื้นที่ 5.3 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ 3 ตำบล คือ ตำบลเชิงดอย 5 หมู่บ้าน ตำบล 

             ลวงเหนือ 1 หมู่บ้าน และตำบลป่าป้อง 1 หมู่บ้าน 

                 • ตำบลเชิงดอย มีหมู่บ้านที่อยู่ในเขตเทศบาลตำบลเชิงดอย คือ หมู่ที่ 3 บ้านเชิงดอย หมู่ที่ 4 บ้านป่าคา หมู่ที่ 8 บ้านลวงใต้ 

                 ใต้ เขตเทศบาลครอบคลุมทั้งหมู่บ้าน ส่วนบ้านหมู่ที่ 2 บ้านโพธิ์ทองเจริญ และบ้านหมู่ที่ 12 บ้านประทุมนิเวศน์ เขตเทศบาลครอบคลุมเพียงบางส่วนของหมู่บ้าน 

                 • ตำบลลวงเหนือ มีหมู่บ้านที่อยู่ในเขตเทศบาลตำบลเชิงดอย คือ หมู่ที่ 5 บ้านลวงเหนือ ครอบคลุมเพียงบางส่วนของหมู่บ้าน 

                 • ตำบลป่าป้อง มีหมู่บ้านที่อยู่ในเขตเทศบาลตำบลเชิงดอย คือ หมู่ที่ 1 บ้านป่าตึงน้อย ครอบคลุมเพียงบางส่วนของหมู่บ้าน 

                 รวม 3 ตำบล 7 หมู่บ้าน มีประชากรในเขตเทศบาลตำบลดอยสะเก็ด จำนวนทั้งสิ้น 4,109 คน แยกเป็น ชาย 1,950 คน และ หญิง 2,159 คน รวม 1,842 หลังคาเรือน 

หน่วยงานในตำบล