hanamatsuri

Japońskie festiwale - Hana Matsuri

Japońskie festiwale – Hana Matsuri

Barbara Mikołajewska

Hana Matsuri, czyli „festiwal kwiatów”

Japoński festiwal zwany Hana Matsuri należy do dawnej liczącej około siedmiuset lat tradycji kultywowanej w licznych wioskach położonych w okolicach małego miasta Toei w tzw. Japońskich Alpach, górzystych terenach leżących w centralnej części wyspy Honshu na południowy zachód od miasta Nagoya, gdzie rolnicy od lat zmagają się z trudnościami w uprawie ziemi i padają często ofiarą naturalnych katastrof, jak np. trzęsienia ziemi.

Choć hana znaczy kwiaty, Hana Matsuri nie odbywa się w okresie wiosennego szczytu kwitnienia, lecz w listopadzie, grudniu i styczniu, zaliczając się do festiwali zimowych. Ma on głównie charakter rolniczy, będąc podziękowaniem bogom za zeszłoroczne zbiory i próbą zapewnienia sobie bogatych zbiorów w nowym nadchodzącym rolniczym roku. Jest również uważany za modlitwę o osiągnięcie szczęśliwego życia po śmierci.

Dla mieszkańców okolicznych wiosek hana to kwiaty pięciu głównych roślin uprawnych oraz kwiaty zakwitające w raju, których kwitnieniu ma pomóc powtarzany corocznie festiwal, oddziałując w ten sposób zarówno bezpośrednio na uzyskiwane plony jak i na ożywienie ducha rolników poszukujących nieba.

Festiwal ten odbywa się w budynku tradycyjnie doń przeznaczonym, gdzie znajduje swą tymczasową rezydencję ukryty zwykle w lokalnej świątyni kami. Podczas festiwalu wykonywane są przez lokalnych tancerzy tradycyjne tańce z myślą o przodkach i o powodzeniu w przyszłości. Wykonywane są one na specjalnie przygotowanej „scenie” znajdującej się naprzeciw podwyższonego miejsca-półki, gdzie zostaje umieszczony przenośny relikwiarz z kami (fot. 3) i gdzie przebywają shintoistyczni kapłani, muzycy i gdzie zostają złożone dary dla kami. Widzowie otaczają „scenę”, na której odbywają się tańce, jedzą i piją sake. Zdają się być częścią widowiska przygotowanego dla kami.

Według niektórych początki tego festiwalu sięgają końca ery zwanej Kamakura (XII-XIII wiek). Został on przyniesiony w góry przez wędrującego kapłana (Yamabushi) z Kumano i mędrca z gór Kaga Hakusan. Inni twierdzą jednak, że tradycję rozpoczął taniec pochodzący z ery Nanbokuchou (XIV wiek) przyniesiony w góry przez pewnego dezertera, który tańczył, aby przypomnieć sobie szczęśliwe momenty spędzone w stolicy Kyoto.

Podczas Hana Masuri wykonuje się 12 rodzajów tańca. Najbardziej charakterystyczny jest taniec w masce, popularnie nazywany tańcem demonów Oni (Oni-no-mai). Zgodnie z legendą to bóg pojawia się w formie demona, aby ostatecznie spełnić życzenia mieszkańców. W poszczególnych wioskach istnieją różne lokalne tradycje rzeźbienia masek używanych podczas festiwalu.

Ludzie zaczynają tańczyć w sobotę wieczorem i tańce trwają aż do zmierzchu następnego dnia. Po północy wśród tańczących pojawia się kilka demonów Oni w maskach i jaskrawo czerwonym kostiumie (fot. 17-26). W dłoniach trzymają potężne siekiery. Mieszają się z podnieconym ucztą i sake tłumem widzów, rozsypując wkoło ogień i wszyscy razem rozbiegają się po całym terenie przeznaczonym na festiwal.

Punktem zwrotnym festiwalu jest pojawienie się tancerza w masce reprezentującego „rozgniewanego ducha”, który grozi zemstą mieszkańcom wsi (fot. 11-16). Na jego spotkanie wychodzi shintoistyczny kapłan uzbrojony w gałązkę sakaki próbuje go uspokoić. Dialog kapłana z „rozgniewanym duchem” rozbawia lokalnych widzów, którzy reagują nań śmiechem. W końcu kapłanowi udaje się uspokoić gniew ducha, który wykonuje swój indywidualny taniec. Po odejściu ducha na scenie pojawiają się Oni, z którzy nadal rozbiegają się po terenie rozsypując ogień lecz również odgrywają sceny świadczące o tym, że są mitycznymi bogami, którzy pojawili się, aby przynieść mieszkańcom wsi powodzenie. Jeden z Oni jest rozpoznawany jak Opo-kuni-nusi i w swym tańcu uwalnia ukryte w udekorowanym kolorowym papierem suficie zawiniątko z drobnymi monetami, które rozsypują się po podłodze i są zbierane przez widzów jako talizmany przynoszące szczęście.

Sufit jest udekorowany kolorowym papierem na czterokątnym polu (fot. 2). To organizowanie rytualnej przestrzeni w czterokątny jest szczególnie ciekawe w kontekście tego, że liczba cztery jest używana za równie źle wróżącą jak popularna na zachodzie trzynastka i nawet nie jest w swym oryginalnym dźwięku (shi lub chi) wypowiadana, bo dźwięk ten jest podobny do dźwięku słowa śmierć (shi) lub krew (chi) i jest zastępowany przez dźwięk yon.

Punktem kulminacyjnym festiwalu jest taniec zwany Yabayashi. W centrum festiwalowego terenu zostaje ustawiony ogromy żelazny pojemnik na wodę. Podekscytowani tancerze moczą w znajdującej się tam wrzącej wodzie gałązki Sakaki i spryskują tą wodą widzów. Mieszkańcy lokalnych wsi wierzą, że ci którzy zostaną spryskani tą wodą, zachowają dobre zdrowie przez cały następny rok.

Fotoreportaż z Hana Matsuri, wioska Tsuki, 23 listopad 2007

1

2

Widok na budynek, gdzie odbywa się

Hana Matsuri

Kolorowe skrawki papieru w

czterokątnym polu dekorujące

sufit nad „sceną”

3

4

Wzniesienie-półka, gdzie zostaje

umieszczony przenośny relikwiarz

z kami (tymczasowe miejsce święte)

Widok na umieszczony w centrum

„sceny” ogromny pojemnik na wodę

podgrzewaną na zakończenie festiwalu

5

6

Pochłonięty tańcem mieszkaniec wioski

trzymający w dłoniach otwarty wachlarz

i dzwoneczki

Inny tancerz trzymający w dłoniach

zamknięty wachlarz i dzwoneczki

7

8

Jeszcze inny tancerz z wachlarzem i

dzwoneczkami w dłoniach

Czwórka tancerzy tworzących kółko

trzymający w dłoniach swoje

wierzchnie okrycie

9

10

Czwórka tworzących koło tancerzy

trzymających w dłoniach otwarte

wachlarze i dzwoneczki

Po zakończeniu tańca czwórka tancerzy

kłania się przed przebywającym w swej

tymczasowej siedzibie kami

11

12

Na scenę wkracza rozgniewany duch

grożący zniszczeniem wioski

Shintoistyczny kapłan próbuje nakłonić

rozgniewanego ducha do opuszczenia

wioski

13

14

Rozgniewany duch próbuje uciec przed

perswazją shintoistycznego kapłana

Rozgniewany duch ulega perswazji

shintoistycznego kapłana

15

16

Przed opuszczeniem wioski rozgniewany

duch tańczy

Rozgniewany duch kontynuuje swój

pożegnalny taniec

17

18

Na „scenę” wkraczają Oni, czyli demony,

które reprezentują również mitycznych

bogów

Po całonocnej zabawie i piciu sake

mieszkańcy witają Oni z przyjaznym

respektem uzbrojeni w telefony

komórkowe z kamerami

19

20

Oni ukazuje swą niezwykłą twarz

Oni trzymający w dłoni swą siekierę

21

22

Tańcząc Oni wzbudza w mieszkańcach

uczucia respektu i rozbawienia

Oni próbujący wyglądać groźnie

23

24

Mieszkańcy bez strachu zbliżają się

do Oni na krótką pogawędkę

Mieszkańcy wyraźnie zintegrowani

z Oni wznoszą toasty z sake

25

26

Oni próbuje siać grozę grzebiąc

kijem w ognisku i rozsypując ogień

Młody i trochę wahający się Oni

przed ogniskiem

Zobacz inne japońskie festiwale (matsuri)

Copyright © 2007 by Barbara Mikolajewska, New Haven, CT USA

Last modified: March 04, 2010

free hit counter script

Doya Doya, czyli „festiwal nagusów” (Osaka)

Karuta Hajime, czyli „pierwsza gra w karty w nowym roku” (Kyoto)

Kemari, czyli „pierwsza rytualna gra w piłkę” (Kyoto, Nara)

Okera Mairi, czyli „pierwszy ogień w nowym roku” (Kyoto)

Wakakusa-No-Yamayaki, czyli „rytualne podpalanie góry Wakakusa (Nara)

Yokagura, czyli „Japońskie tańce o stworzeniu swiata

(English version: “Japanese Creation-dances”)

Shishi-mai, czyli przeganiający zło “taniec lwa”

Honen-sai, czyli festiwal płodności i urodzajności (Tagata Jinja)

Futami Okitama Jinja i Meotoiwa, czyli „zaślubione skały”

Przeczytaj:

Bogini uwięziona w lustrze

Mahabharata

counter