Na tej stronie pragniemy przedstawić materiały historyczne związane z naszą miejscowością. Stare fotografie, rysunki i opisy.

Początki wsi Wiórek nie są jasne. Być może najstarszym śladem w dokumentach, dotyczącym tej miejscowości, jest metryka z 1296 roku. Biskup poznański Jan wystawił ten akt na prośbę wojewody Mikołaja Przedpełkowica z Gostynia, który chciał, by dziesięciny z Wirka zasilały skarbiec głuszyńskiej kolegiaty. Należy jednak przypuszczać, że dzisiejszy Wiórek powstał znacznie później pewna wzmianka o tej osadzie (także Wirek) pochodzi dopiero z 1628 roku.

         W roku 1754 Wiórek, leżący w kluczu głuszyńskim, został zasiedlony przez osadników olęderskich. To sprawiło, że wioska miała nieco inny w porównaniu z sąsiednimi osadami status. Mieszkańcy Wiórka od razu zostali oczynszowani, zarówno w pieniądzach, jak i naturaliach, co potwierdzono 1783 roku. Nowo lokowana osada dała też początek obecnej wsi.

         Dokumentem, przynoszącym wiele ciekawych informacji o gospodarzach z Wiórka jest, przechowywana obecnie w archiwum Szkoły Podstawowej w Czapurach, księga powinności mieszkańców tej wsi wobec plebanii w Głuszynie, obejmująca okres od roku 1843 do 1880.

W 1868 roku w Wiórku na początku wsi od strony Czapur w miejscu, gdzie teraz stoi dom przy ul. Poznańskiej 2 powstała szkoła, która została przemianowana, w 1877 roku, na szkołę publiczną. Od roku 1880 na lekcje do Wiórka uczęszczały już wszystkie dzieci z Czapur, wcześniej uczące się w Głuszynie.

Jak podaje najstarsza zachowana kronika, w roku szkolnym 1926/27, w Wiórku uczyło się 130 dzieci, a zajęcia prowadziło dwoje, później troje, nauczycieli. W bibliotece było 37 książek, a mieszkańcy obu wsi mieli 5 aparatów radiowych.

W roku szkolnym 1928/29 uroczyście obchodzono 10 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę. Uroczystości odbyły się wówczas w szkole i kościele parafialnym w Głuszynie. Z tej okazji przed szkołą posadzono też jarząbek.

Sporo kłopotów przysparzała pogoda -zimą spadły bardzo obfite opady śniegu, a temperatura dochodziła     do -39°C. Jak podaje kronika, zaspy dochodziły wówczas do dolnej części dachów, co uniemożliwiło odbywanie zajęć. Szkoła nadal rozwijała jednak swoją działalność.

W styczniu 1929 roku powstało w Wiórku Stowarzyszenie Dziecięctwa Pana Jezusa, do którego przystąpiło 60 dzieci. Uczniowie szkoły wystąpili także na Wieczornicy Misyjnej w salce parafialnej w Głuszynie. W kolejnym roku szkolnym po raz pierwszy utworzono VII klasę. W szkole odbywał się też popołudniowy kurs dokształcający, na który zapisało się 49 osób. Zajęcia odbywały się jednak w bardzo trudnych warunkach, szkoła nie miała pieniędzy nawet na zakup lamp naftowych, niezbędnych do prowadzenia wieczornych zajęć.

Kronikarskie relacje przynoszą też wiadomości o zjawiskach patologicznych. Z powodu spocenia mieszkańców Czapur i Wiórka, nieustannie dochodziło wówczas do gorszących bójek między dziećmi. Wielu rodziców było nieprzychylnie nastawionych do szkoły, co prowadziło do częstych rezygnacji nauczycieli z pracy w wióreckiej szkole. Ma wsiach zdarzały się także tragiczne w skutkach zatargi między dorosłymi, nawet zabójstwa. Kronikarz ubolewa nad „upadkiem moralności”, chwaląc jednocześnie działania ówczesnego proboszcza kościoła parafialnego w Głuszynie, który w kazaniach potępiał zbójeckie postępki.

Kolejne zapisy pojawiły się w szkolnej kronice po prawie 20 letniej przerwie i pochodzą dopiero z 1945 roku. Wiele wspomnień z lat wojennych zachowało się jednak w pamięci mieszkańców. Kilka gospodarskich rodzin z Czapur i Wiórka Niemcy wysiedlili do Generalnej Guberni. Na ich miejsce przybyli niemieccy koloniści. Niemcy często chodzili po domach i przeprowadzali rewizje. Szukali głównie żywności. Tak jak przed wojną mieszkańcy obu wsi najczęściej pracowali w Luboniu i Starołęce. Do pracy dojeżdżali rowerami. Najbliższy kościół, w którym wówczas odbywały się msze, znajdował się w Wirach.

Ważniejsze wydarzenia w historii Wiórka

W sierpniu 1966 r. przystąpiono do utwardzenia nawierzchni na dalszym odcinku drogi w kierunku Poznań – Czapury. 

W m-cu grudniu droga Wiórek – Poznań została ukończona i przekazana do użytku publicznego. /…/

DALSZY ETAP BUDOWY DROGI

W miesiącach letnich twarda nawierzchnia drogi Rogalinek – Poznań została zalana masą asfaltową do końca Czapur

KOMUNIKACJA AUTOBUSOWA PODMIEJSKA

Budowa sklepu i Klubu Rolnika w Wiórku 

Organizacyjnie Klub Rolnika podporządkowany był GMINNEJ SPÓŁDZIELNI SAMOPOMOC CHŁOPSKA W MOSINIE. 

Kluby z reguły były siedzibą KGW i innych organizacji społecznych. W Wiórku np.: odbywały się tam zebrania sołeckie, zabawy okolicznościowe, czy też spotkania „Chóru Bandoska”. W ostatnich latach działalności służył też jako salka do nauki religii a nawet jako kaplica kościelna.

Niezaprzeczalnie Klub Rolnika odegrał pozytywną rolę w zakresie upowszechniania kultury, aktywizacji lokalnej społeczności, animacji amatorskiego ruchu artystycznego i jako uzupełnienie sfery handlowo-gastronomicznej.

Udostępniamy zapiski kronik i ksiąg ewidencyjnych, z których można dowiedzieć się jakiego typu spotkania miały tam miejsce.

Bufet tam prowadzony w godzinach popołudniowych zarówno w dzień roboczy jak i weekend wypełniał lukę konsumentom, którym standardowe godziny ( 700 – 1500 ) sąsiedniego sklepu nie starczały w zaopatrzeniu.

Sala klubu służyła zarówno do okolicznych imprez rodzinnych jak i do zebrań służbowych. Mieszkańcy zbierali się tam na towarzyskiej stopie przy kawce i grach towarzyskich. Sala zapełniała się po same brzegi, gdy modne stało się kino objazdowe, a w późniejszym czasie wszechobecne kasety VHS z ulubionymi filmami oglądane wspólnie na małym telewizorze.

Wraz z rozwojem i biegnącym czasem Klub Rolnika zmieniał się i tracił na wartości w oczach szarego obywatela wsi.

Przejęty przez prywatnego przedsiębiorcę został przekształcony w Salę Restauracyjną a miejscowa ludność za sprawą nowego sołtysa znalazła nowe miejsce, które Gmina Mosina udostępnia nam jako Świetlicę Wiejską.

Dotychczasowi sołtysi Wiórka 

Historyczna foto galeria 

Poniżej wypowiedź wspomnieniowa jednej z mieszkanek naszej wsi opisująca m.in. jak wyglądała osada kilkadziesiąt lat wstecz.

Autor: Elżbieta Przybylska - na podstawie wspomnień Pani Leokadii Ptak

                                           spisanych przez wnuczkę Magdalenę Stefańską

W tych czasach przyjeżdżali do wsi handlarze, sprzedający z wozów chleb, garnki, ubrania i wiele innych różnych towarów.

Nie było elektryczności i bieżącej wody, a na podwórku każda rodzina miała studnię z żurawiem, którym nabierało się wodę. Domy oświetlano lampami naftowymi lub świeczkami.

Nie było też maszyn rolniczych, a prace w polu, takie jak żniwa czy wykopki były wykonywane ręcznie, z pomocą mieszkańców.

Ludzie w tych czasach byli biedni, a rodziny wielodzietne. Utrzymywali się oni wyłącznie z pracy w gospodarstwie, hodowali zwierzęta, uprawiali rolę, zbierali jagody i grzyby, a zebrane owoce sprzedawali na targu w Poznaniu. Poruszali się pieszo, bo nie wszystkich było stać na wóz, a bryczki posiadali tylko zamożni.

W 1924 roku Wiórek nawiedziła powódź, w czasie której zalana została prawie cała wieś. Ponieważ woda dochodziła aż do drogi, ocalały jedynie domy znajdujące się po jej lewej stronie. Od tego czasu ludzie rezygnowali z zamieszkiwania nad samą Wartą i zaczęli przenosić swoje domy na tereny położone wyżej.

Pierwsza szkoła w Wiórku znajdowała się na początku wsi od strony Czapur w miejscu, gdzie teraz stoi dom przy ul. Poznańskiej 2. Dopiero przed I wojną światową wybudowano nową szkołę, w której znajdowały się trzy klasy, biblioteka szkolna i mieszkania dla nauczycieli. Chociaż czasy były wtedy ciężkie, uczniowie chętnie pomagali innym. Obecnie zbierają pieniążki, a my zbieraliśmy sreberka po czekoladach i przekazywaliśmy je nauczycielowi z przeznaczeniem na utrzymanie dziecka z Afryki. W naszej szkole uczyło się pięć, a później siedem roczników dzieci z pobliskich wsi. W jednym pomieszczeniu na jednej lekcji uczyły się dwie klasy. Gdy jedna miała głośne czytanie, druga uczyła się po cichu. Pierwszaki pisały kredą na tabliczkach, a gdy nauczyły się ładnie pisać, mogły używać ołówka i zeszytu. Starsze dzieci korzystały z piórka i atramentu.

Wolny czas spędzaliśmy na zabawach ludowych, majówkach, wspólnych ogniskach i wycieczkach. Często pieszo chodziliśmy do Rogalina, a z powrotem płynęliśmy czółnami do Wiórka. Latem po Warcie pływały parowce z Poznania do Puszczykowa. 

„Zarys dziejów Mosiny i okolic /do 1945 r./”

- Jerzy Łojko Jerzy Stępień - fragmenty

Osadnictwo olęderskie

Początki tzw. osadnictwa olęderskiego w Wielkopolsce przypadają na przełom XVI-XVII wieku. Wtedy to właśnie powstają nowe osady zakładane przez sprowadzonych do Wielkopolski osadników holenderskich. Określenie – „olędry” to gwarowy skrót nazwy kraju pochodzenia pierwszych osadników, którzy w XVI w. pojawili się na terenie Prus Królewskich. Z czasem ten termin oznaczał specyficzny typ prawa przysługującego mieszkańcom wsi, zezwalającego również na zajmowanie się rzemiosłem, czyli profesjami pozarolniczymi, jak handel /prowadzenie karczm, gościńców/ i inną organizacją wytwórczości rolnej. Zobowiązani oni byli tylko do świadczeń pieniężnych, a nie w naturaliach, czy też w postaci robocizny. Ich wsie charakteryzowały się lepszymi sposobami gospodarowania na roli. Osadnictwo to miało na celu przede wszystkim polepszenie ekonomiki dochodów na wsiach opustoszałych, nowych, powstałych na nieużytkach lub zniszczonych w latach wojen szwedzkich. Wsie te charakteryzowała wysoka kultura rolna, oczywiście w stosunku do rozpowszechnionych na terenie kraju wsi pańszczyźnianych.(…)

Na obszarze dzisiejszej gminy Mosina wyróżnić można następujące miejscowości, których historia sięga czasów osadnictwa olęderskiego:

1/ Baranówko – dawniej Baranowskie Olędry, parafia Mosina, 1 dymów i 87 mieszkańców,

2/ Borkowice – dawniej Borkowskie Olędry, parafia Mosina, założone na mocy przywileju z 5 maja 1750, dymów 14,

3/ Krosno – dawniej Krosna Olędry, parafia Mosina, założone na miejscu opustoszałej wsi w roku 180, dymów 28,

4/ Krosinko – dawniej Krosińskie Olędry, parafia Mosina, założone w roku 1744, dymów 18,

5/ Niwka – dawniej Niwka Olędry, parafia Mosina, założone w roku 1776 na miejscu opustoszałej wsi, 10 dymów,

6/ Nowinki – dawniej Nowe Olędry, parafia Mosina, dymów 10,

7/ Pecna – dawniej Pecna Olędry, parafia Iłowiec, założone w roku 1729 na wykarczowanych terenach leśnych, dymów 29 i 115 mieszkańców,

8/ Pożegowo – dawniej Pożegowskie Olędry, parafia Mosina, dymów 9,

9/ Sowinki – dawniej Sowińskie Olędry, parafia Mosina, założone w 1742 roku na wykarczowanych terenach leśnych, dymów 17,

10/ Żabinko – dawniej Żabińskie Olędry, parafia Żabno, założone w roku 1788, 37 dymów i 226 mieszkańców.

Na terenie tym wyróżnić można także dwie osady typu przejściowego, które przechodziły na osadnictwo typu olęderskiego. Są to:

1/ Czapury – dawniej również Czapury, parafia Głuszyna, założone w 1745 roku, 12 dymów. Osadnicy posiadali tu własny samorząd z wybieralnym sołtysem,

2/ Wiórek – dawniej Wiórek, parafia Głuszyna, założony w 1754 roku, dymów 11.

/Miejscowości te wyszczególniono na podstawie spisu z roku 1789/.

Wiórek

  Początki wsi nie są jasne. Niektórzy uczeni dopatrują się jego najstarszej metryki w nazwie Wirek wymienionej w 1296 r. w dokumencie biskupa poznańskiego Jana, wystawionym na prośbę wojewody Mikołaja Przedpełkowica z Gostynia, aby do uposażenia erygowanej kolegiaty w Głuszynie dodał dziesięciny ze wsi o tej nazwie. W Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu zauważono, że Wiórek leżący około 3 km na północny-zachód od Głuszyny był lokowany o wiele później jako osada olęderska na gruntach wspomnianej miejscowości. Jedyna wzmianka o tej osadzie pochodzi zapewne z 1628 r. Wzmianka określa, iż wieś Wirek, będąca niegdyś własnością kościelną, leżał w kierunku Rogalinka i „Wirka” bór albo las, będący niegdyś w posiadaniu plebana z Głuszyny.

W 1754 r. Wiórek, leżący w kluczu głuszyńskim, był okupowany przez osadników olęderskich. W tej sytuacji postanowiono ich oczynszować w pieniądzach i naturaliach oraz postawić inne warunki. Ową decyzję przedstawiono w dokumencie z tego roku, a potwierdzono w 1783. Ta nowo lokowana osada dała początek obecnej wsi.

 Fragment artykułu z Gazety Wyborczej z 30.07.2008.

– „Skarby Powiatu Poznańskiego”

Kim byli tajemniczy olędrzy? Wbrew powszechnej opinii, nie byli wcale Holendrami. W XVI i XVII wieku przybywali z Fryzji /z holenderskiego, duńskiego i niemieckiego wybrzeża Morza Północnego/ i Niderlandów. Osiedlali się, a w zasadzie kolonizowali Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze. Przybywali, bo na Niderlandach sytuacja gospodarcza była wtedy niezwykle trudna, a część z nich była prześladowana na tle religijnym. Zakładali więc nowe wsie na nowych ziemiach i wprowadzali nowoczesną na owe czasy gospodarkę rolną. Doskonale znali się m.in. na melioracji i osuszaniu terenów zalewowych. Jednak wsie położone nieopodal Rogalina zasiedlane były przeważnie w XVIII wieku, niejednokrotnie przez Niemców, Węgrów, Czechów, a nawet Szkotów. A i tak nazywano ich olędrami. Dlaczego? Nie ze względów etnicznych czy kulturowych, ale prawnych. Olędrowie podlegali bowiem nieco innym prawom niż rdzenni mieszkańcy. Mieli wolność osobistą, wolność wyznania, zbiorowo całą społecznością wsi odpowiadali przed właścicielem, no i mieli nietypowy, jak na polskie standardy, samorząd gminny. Sołtys był bowiem wybierany przez wszystkich, a nie mianowany przez pana.

 Historia Bambrów

Historia Bambrów w Poznaniu sięga XVIII wieku, kiedy to ówczesne władze Poznania zaczęły poszukiwać nowych osadników do zdziesiątkowanego poprzez wojnę szwedzką i zarazy miasta. Z ideą tą wystąpił prawdopodobnie biskup Krzysztof Szembek. Nowi osadnicy mieli za zadanie zasiedlić opuszczone wsie wokół Poznania. Władze miejskie wydały odezwę, która była skierowana do państw niemieckich. Odezwa skierowana była głównie do Bambergu. Jedynym warunkiem, zgodnie z nakazem króla Augusta II Mocnego dotyczącego osiedlania się cudzoziemców, było wyznanie rzymskokatolickie. Przyjezdni osiedlali się w następujących fazach:

1. wieś Luboń - 1719 r.

2. wsie Dębiec, Bonin oraz Winiary - 1730 r.

3. wsie Rataje, Wilda - 1746-47 r.

4. wsie Jeżyce i Górczyn - 1750-53 r.

5. wieś Wiórek - 1754 r.

6. wieś Czapury - 1747 r.

Imigracja niemiecka była dość liczna i liczyła ok 90-100 rodzin. Z fala imigracyjną do Poznania przybyło około 500 osób. Nowi osadnicy, zwani z racji swego pierwotnego miejsca zamieszkania Bambrami, szybko odbudowali wsie wokół Poznania. Otrzymali od miasta ulgi podatkowe, materiały budowlane oraz ziarna na siewy. Wsie zaczęły przynosić miastu dochód. Niemieccy osadnicy byli ludźmi spokojnymi, pracowitymi i oszczędnymi.

Bambrzy i ich potomkowie wnieśli w kulturę wsi pod poznańskich nowe elementy z zakresu uprawy roli, pożywienia, budownictwa, aczkolwiek nie były one całkowicie obce polskiej ludności ze względu na jej wieloletnie kontakty z kulturą zachodnich sąsiadów. Stosunkowo szybkiej polonizacji sprzyjała wspólna z rdzennymi mieszkańcami wiara oraz małżeństwa mieszane. O tym

zjawisku najlepiej świadczy fakt, że w końcu XIX wieku wśród katolickich mieszkańców wsi należących do miasta Poznania nie było ani jednej osoby deklarującej narodowość niemiecką.

W XIX wieku określenie "bamber" straciło swój kontekst etniczny i oznaczało każdego mieszkańca wsi podpoznańskich.

Z czasem Bambrzy zaczęli pełnić inne funkcje. Ofiarowywali ziemię pod budowę kościołów, cmentarze, stawiali kamienice, zakładali różnego rodzaju przedsiębiorstwa oraz sklepy. Byli właścicielami drukarń, wydawnictw i księgarń, budowniczymi, fabrykantami oraz kupcami. Pełnili wysokie funkcje w kościele, administracji i rządzie. Pracowali jako lekarze, adwokaci, naukowcy, rzemieślnicy, urzędnicy.

Pozostałością po Bambrach są zachowane do dziś liczne obiekty zabytkowe, pochodzące głównie z XIX wieku. Jest to kilkanaście zagród wiejskich (głównie na Dębcu), składających się z murowanego domu mieszkalnego i zabudowań gospodarczych, a także kapliczki przydrożne, kolumny maryjne, krzyże, na ogół zachowane w dobrym stanie. Powstał także wiele pięknych kamienic.

Uważany za jeden z elementów osadników z Bambergu - strój kobiecy - powstał na ziemiach polskich we wsiach poznańskich. Jest to połączenie strojów noszonych na terenach od Górnej Frankonii przez Saksonię i Dolne Łużyce do Ziemi Lubuskiej oraz mieszczańskiej mody biedermeieru i dziewiętnastowiecznych strojów ludowych ubieranych w Wielkopolsce. W tej postaci strój ten przetrwał do 2 poł. XX wieku, a kobiety noszące go nazywano bamberkami.