บุญข้าวสากปี2568

บุญข้าวสาก

การทำบุญข้าวสาก นิยมทำในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๐ เป็นประจำทุกปี ที่เรียกว่า “บุญข้าวสาก” เนื่องจากเมื่อจัดทำข้าวปลาอาหารและเครื่องไทยทานต่าง ๆ อุทิศให้ผู้ล่วงลับไปแล้วจะทำสากหรือสลาก มีคำอุทิศส่วนกุศลใส่กระดาษบันทึกชื่อ ผู้มีจิตศรัทธาบริจาคและความประสงค์ว่าจะบริจาคทานให้แก่ผู้ใดโดยบอกชื่อผู้ที่จะ มารับส่วนกุศลด้วยบุญข้าวสากหรือสลาก เป็นการทำบุญอย่างหนึ่งของประเพณีสิบสองเดือน หรือ “ฮิตสิบสอง”(ฮีต มาจากคำว่า จารีต ฮีตสิบสอง คือ จารีตประเพณีสิบสองเดือน) ของชาวอีสานโดยมีจุดประสงค์สำคัญ เพื่อมุ่งอุทิศส่วนกุศลให้ญาติสนิท เช่น ปู่ ย่า ตา ยาย บิดา มารดา สามี ภรรยา พี่น้อง ลูก หลาน ญาติสนิทมิตรสหายเจ้ากรรมนายเวร ที่ถึงแก่กรรมไปแล้วและอาจอุทิศให้ สัตว์นรก เปรตผีทั่วๆไปที่ไม่มีญาติด้วย(สัมภเวสี)โดยชาวอีสานมีความเชื่อว่าในวันบุญข้าวสากและวันบุญข้าวประดับดินนี้ เป็นวันที่นายนิรยบาลเปิดประตูนรก ให้สัตว์นรกขึ้นมาเอารับส่วนบุญส่วนกุศลจากบรรดาญาติสนิทมิตรสหาย ที่ได้ทำบุญอุทิศให้ก่อนถึงกำหนดวันทำบุญข้าวสาก คือราววันขึ้น ๑๓ – ๑๔ ค่ำ เดือนสิบ ชาวบ้าน จะเตรียมอาหารชนิดต่าง ๆ มีทั้งข้าว เนื้อ ปลา ข้าวเม่าข้าวพอง ข้าวตอก ขนม และอาหารคาวหวานอื่น ตลอดจนผลไม้ต่าง ๆ ไว้สำหรับทำบุญสำหรับข้าวเม่า ข้าวพอง และข้าวตอกนั้นจะคลุกเข้ากันโดยใส่น้ำอ้อย น้ำตาล

ถั่วงา มะพร้าวให้เป็นข้าวสาก (ข้าวกระยาสารท) แต่บางท้องถิ่นไม่นำข้าวเม่า ข้าวพองและข้าวตอก มาคลุกเข้าด้วยกัน คงแยกไปทำบุญเป็นอย่าง ๆเมื่อเตรียมสิ่งของทำบุญเรียบร้อย แล้ว ชาวบ้านจะเอาข้าวปลาอาหารที่มีอยู่ไปส่งญาติพี่น้องและผู้รักใครนับถืออาจส่งก่อนวันทำบุญหรือส่งในวันทำบุญเลยก็ได้ สิ่งของเหล่านี้มักแลกเปลี่ยนกัน ไปมา ระหว่างญาติพี่น้องและเพื่อนบ้านที่อยู่ใกล้เรือนเคียงถือว่าเป็นการได้บุญ

เมื่อถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือนสิบ ตอนเช้าชาวบ้าน จะพากันนำอาหารคาวหวานต่าง ๆ ไปทำบุญตักบาตรที่วัด โดยพร้อมเพรียงกัน และถวายทานอุทิศส่วนกุศล ให้ญาติมิตรผู้ล่วงลับไปแล้วตอนสาย ชาวบ้านจะนำข้าวปลาอาหารที่เตรียมไว้ เป็นข้าวสาก ไปวัดอีกครั้งหนึ่ง เอาอาหารต่าง ๆจัดเป็น สำหรับหรือชุดสำหรับถวายทานหรือถวายเป็นสลากภัต โดยจัดใส่ภาชนะต่าง ๆแล้วแต่ความนิยม ของแต่ละท้องถิ่นบางแห่งจัดใส่ถ้วยหรือบางแห่งใช้ทำเป็นห่อทำเป็นกระทงด้วยใบตองกล้วย หรือกระดาษแต่ละบ้านจะจัดทำสักกี่ชุดก็ได้ตามศรัทธาก่อนที่จะถวาย ข้าวสากแด่พระภิกษุสามเณรจะกล่าวคำถวายข้าวสาก หรือสลากภัตพร้อมกัน เมื่อเสร็จพิธีถวายข้าวสากแล้ว ช้าวบ้านที่ไปร่วมพิธี ยังนิยมเอาชะลอมหรือห่อข้าวสากไปวางไว้ตามที่ต่าง ๆ ในบริเวณวัด พร้อมจุดธูปเทียนและบอกกล่าวให้ญาติ หรือเปรตผู้ล่วงลับไปแล้วมารับเอาอาหารต่าง ๆ ที่วางไว้ และขอให้มารับส่วนกุศลที่ทำบุญอุทิศไปให้ด้วยภายหลังจากการถวายข้าวสากแด่พระภิกษุสามเณร และนำอาหารไปวางไว้ตามบริเวณวัดเสร็จแล้ว ก็มีการฟังเทศน์ฉลองข้าวสากและกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศล ไปให้เปรตและญาติผู้ล่วงลับไปแล้วด้วยนอกจากนี้ ผู้ที่มีนา จะนำข้าวสากไปเลี้ยง“ตาแฮก”ที่นาของตน เพื่อให้ตาแฮกรักษานาและให้ข้าวกล้าอุดมสมบูรณ์ เป็นเสร็จพิธีทำบุญข้าวสากชาวจีนถือเอาเป็นวันไหว้พระจันทร์

ภาคกลาง เรียกว่า เป็นบุญข้าวสารท

ภาคเหนือ เรียกว่า วันทำบุญสลากภัตร(เชียงใหม่เรียกว่าบุญ ๑๒ เป็ง)

ภาคใต้ เรียกว่า บุญชิงเปรต

ภาคอีสานเรียกว่า บุญข้าวสาก

บุญข้าวสากนี้ เป็นประเพณีการทำบุญที่จัดขึ้นเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้กับผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว และเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้กับสัตว์นรกหรือเปรต สัมภเวสีผีไม่มีญาติ