วอลเลย์บอล เป็นกีฬาที่แข่งขันกันระหว่าง 2 ทีม ทีมละ 6 คน รวมตัวสำรอง 1 คน โดยแบ่งเขตจากกันด้วยเน็ตสูง การทำคะแนนจากลูกบอลที่ตกในเขตแดนของฝ่ายตรงกันข้าม

กีฬาวอลเลย์บอลเกิดขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 1895 โดยนายวิลเลียม จี. มอร์แกน ผู้อำนวยการฝ่ายพลศึกษาของสมาคม Y.M.C.A. เมืองฮอลโยค รัฐแมสซาชูเซตส์ ประเทศอเมริกา เป็นผู้คิดเกมการเล่นขึ้น เพื่อตอบสนอง ประยุกต์กีฬาให้สามารถเล่นในฤดูหนาวได้ และก็สามารถได้ได้ทุกเพศทุกวัย

เขาได้เกิดแนวความคิดที่จะนำลักษณะและวิธีการ เล่นของกีฬาเทนนิสมาดัดแปลงใช้เล่น จึงใช้ตาข่ายเทนนิสซึ่งระหว่างเสาโรงยิมเนเซียม สูงจากพื้นประมาณ 6 ฟุต 6 นิ้ว และใช้ยางในของลูกบาสเกตบอลสูบลมให้แน่น แล้วใช้มือและแขนตีโต้ข้ามตาข่ายกันไปมา แต่เนื่องจากยางในของลูกบาสเกตบอลเบาเกินไป ทำให้ลูกบอลเคลื่อนที่ช้าและทิศทางที่เคลื่อนไปไม่แน่นอน จึงเปลี่ยนมาใช้ลูกบาสเกตบอล แต่ลูกบาสเกตบอลก็ใหญ่ หนักและแข็งเกินไป ทำให้มือของผู้เล่นได้รับบาดเจ็บ

จนในที่สุดเขาจึงให้บริษัท Ant G. Spalding and Brother Company ผลิตลูกบอลที่หุ้มด้วยหนังและบุด้วยยาง มีเส้นรอบวง 25-27 นิ้ว มีน้ำหนัก 8-12 ออนซ์ หลังจากทดลองเล่นแล้ว เขาจึงชื่อเกมการเล่นนี้ว่า "มินโทเนตต์" (Mintonette)

ค.ศ. 1896 ได้มีการประชุมสัมมนาผู้นำทางพลศึกษาที่วิทยาลัยสปริงฟิลด์ (Spring-field College) นายวิลเลียม จี มอร์แกน ได้สาธิตวิธีการเล่นต่อหน้าที่ประชุมหลังจากที่ประชุมได้ชมการสาธิต ศาสตราจารย์ อัลเฟรด ที เฮลสเตด (Alfred T. Helstead) ได้เสนอแนะให้มอร์แกนเปลี่ยนจากมินโทเนตต์ (Mintonette) เป็น "วอลเลย์บอล" (Volleyball) โดยให้ความเห็นว่าเป็นวิธีการเล่นโต้ลูกบอลให้ลอยข้ามตาข่ายไปมาในอากาศ โดยผู้เล่นพยายามไม่ให้ลูกบอลตกพื้น

ค.ศ. 1928 ดอกเตอร์ จอร์จ เจ ฟิเชอร์ (Dr. George J. Fisher) ได้ปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงกติกาการเล่นวอลเลย์บอล เพื่อใช้ในการแข่งขันกีฬาวอลเลย์บอลในระดับชาติ และได้เผยแพร่กีฬาวอลเลย์บอลจนได้รับสมญานามว่า บิดาแห่งกีฬาวอลเลย์บอล

สรุปกติกากีฬาวอลเลย์บอลที่ปรับปรุงใหม่2021-2024 (ที่เน้นสีแดงคือที่มีการปรับปรุงใหม่) แปลและเรียนเรียงโดย เรืออากาศโท ชาญฤทธิ์ วงษ์ประเสริฐ นายทรงศักดิ์ เจริญพงศ์ 1.2.2 สนามแข่งขันในร่ม พื้นผิวสนามต้องเป็นสีสว่าง สำหรับการแข่งขันระดับโลกของสหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติและการแข่งขันที่เป็นทางการ เส้นสนามต้อง เป็นสีขาว ส่วนพื้นสนาม แข่งขันและบริเวณเขตรอบสนามต้องเป็นสีอื่นที่แตกต่างกันออกไป สนามแข่งขันอาจมีสีที่ แตกต่างกัน ซึ่งสามารถเห็นความแตกต่าง ระหว่าง แดนหน้า กับ แดนหลัง. 1.4.5 พื้นที่อบอุ่นร่างกาย (Warm - up area) สำหรับการแข่งขันระดับโลกของสหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติและการแข่งขันอย่างเป็นทางการ พื้นที่ อบอุ่นร่างกายขนาด 3 x 3 เมตร จะอยู่ที่นอกเขตรอบสนาม ตรงมุมสนามด้านเดียวกับม้านั่งของทีม ซึ่งจะต้องไม่กีด ขวางการชมของผู้ชม หรืออาจจะกำหนดให้อยู่บริเวณด้านหลังม้านั่งของทีม ซึ่งบริเวณที่นั่งชม จะต้องอยู่สูงจากพื้น สนาม 2.50 เมตรขึ้นไป. 1.4.6 ยกเลิกเขตลงโทษ (Penalty area) 1.6 แสงสว่าง (LIGHTING) ควรมีความสว่าง ไม่น้อยกว่า 300 ลักซ์ สำหรับการแข่งขันระดับโลกของสหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติ และการแข่งขัน อย่างเป็นทางการ แสง สว่างบนพื้นที่เล่นลูกควรมีความสว่างไม่น้อยกว่า 2000 ลักซ์ โดยวัดที่ระดับความสูงจากพื้นสนาม 1 เมตร 2.2 โครงสร้างของตาข่าย (Structure) ตาข่ายมีความกว้าง 1 เมตร (+ / - 3 ซม) และยาว 9.50 ถึง 10.00 เมตร (โดยมีความยาวเหลืออยู่ 25 ถึง 50 เซนติเมตร จากแถบข้างแต่ละด้าน) ทำด้วยวัสดุสีดำเป็นตาสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาด 10 เซนติเมตร4.1ส่วนประกอบของทีม (TEAM COMPOSITION) มีเจ้าหน้าที่ทีมสามารถนั่งที่ม้านั่งได้ไม่เกิน 5 คน(รวมถึงผู้ฝึกสอนด้วย) โดยจะต้องมีชื่อในใบบันทึก และใน O2(bis) ผู้จัดการทีม และหรือนักข่าวประจำทีม ไม่สามารถนั่ง บริเวณที่นั่งผู้เล่น หรือ ด้านหลังที่นั่งภายในพื้นที่ควบคุม (Competition Control Area) ถ้าแพทย์หรือนักกายภาพบำบัดไม่ได้รวมอยู่ในเจ้าหน้าที่ทีมบนม้านั่ง เขาจะต้องนั่งที่อื่นๆที่ภายในพื้นที่ควบคุม หรือ นั่ง ในบริเวณที่พิเศษ ซึ่งได้ระบุเป็นพิเศษไว้ในคู่มือการแข่งขัน และสามารถเข้าร่วม เมื่อผู้ตัดสินได้เชิญเมื่อมีเหตุการณ์ที่ เร่งด่วนกับผู้เล่น นักกายภาพบำบัดของทีม(แม้ว่าจะไม่ได้อยู่ที่ม้านั่ง) สามารถร่วมช่วยในการอบอุ่นร่างกายได้ จนกระทั่ง เริ่มการอบอุ่นร่างกายที่ตาข่าย ระเบียบการแข่งขันแต่ละรายการ สามารถหาได้จากคู่มือการแข่งขันเฉพาะรายการนั้น 4.1.2 ผู้เล่นหนึ่งคนของทีมทำหน้าที่เป็นหัวหน้าทีมและจะระบุไว้ในใบบันทึกการแข่งขัน (5.1/19.1.3) 4.2.2 เฉพาะผู้ร่วมทีมเท่านั้นที่ได้รับอนุญาตให้เข้าในบริเวณพื้นที่เล่นลูก นั่งบนม้านั่งระหว่างการแข่งขันและร่วมการ อบอุ่นร่างกายก่อนการแข่งขัน 4.5.3 อุปกรณ์รัดต่างๆ (สำหรับรัดเพื่อป้องกันการบาดเจ็บ) สามารถใช้เพื่อป้องกัน หรือรองรับได้. สำหรับการแข่งขันระดับโลกของสหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติ และการแข่งขันที่เป็นทางการ ประเภทประชาชน อุปกรณ์นี้จะต้องเป็นสีเดียวกัน ซึ่งถือว่าเป็นส่วนของชุดแข่งขัน สีดำ สีขาว หรือ สีกลางๆสามารถใช้ได้ ทั้งนี้ผู้เล่นที่ ใช้อุปกรณ์นี้จะต้องใช้สีที่เหมือนกัน 5 ผู้นำของทีม (TEAM LEADER) ทั้งหัวหน้าทีมและผู้ฝึกสอนเป็นผู้รับผิดชอบความประพฤติและระเบียบวินัยของผู้ร่วมทีม ผู้เล่นตัวรับอิสระสามารถเป็นหัวหน้าทีม หรือ หัวหน้าทีมในสนามได้. 5.1.2.3 ถ้าผู้ฝึกสอนไม่อยู่ นอกจากทีมไม่มีผู้ช่วยผู้ฝึกสอนที่จะทำหน้าที่แทนผู้ฝึกสอน หัวหน้าทีมจะทำหน้าที่ขอเวลานอก และ เปลี่ยนตัวผู้เล่น 5.2.3.4 ผู้ฝึกสอนรวมทั้งผู้ร่วมทีมอื่นๆ อาจให้คำแนะนำผู้เล่นในสนามได้ โดยผู้ฝึกสอนอาจให้คำแนะนำขณะที่ยืนหรือเดิน ภายในเขตเล่นลูก (FREE ZONE) บริเวณด้านหน้าม้านั่งของทีม ตั้งแต่แนวที่ยื่นออกมาของเส้นเขตรุก จนถึงพื้นที่อบอุ่น ร่างกาย ถ้าพื้นที่อบอุ่นร่างกายตั้งอยู่ที่มุมสนามของพื้นที่ควบคุมการแข่งขัน แต่ต้องไม่รบกวนหรือถ่วงเวลาการแข่งขัน 

การเล่นกีฬาวอลเลย์บอล ต้องชนะ 3 เซ็ต จาก 5 เซ็ต

• เซ็ตที่ 1 ถึง 4 ทีมใดทำคะแนนได้ 25 คะแนนก่อน จึงเป็นฝ่ายชนะในเซ็ตนั้น

• หากดได้คะแนน 24-24 จะต้องเล่นต่อไปจนกว่าฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดนำมากกว่าอีกฝ่าย 2 คะแนน เรียกว่า ดิวซ์ (Deuce)

• เซ็ตที่ 5 ทีมที่ทำคะแนนได้ 15 คะแนนก่อน จะเป็นฝ่ายชนะในเซ็ตที่ 5 แต่ถ้าคะแนน 14-14 ต้องเล่นดิวซ์

ผู้เล่นวอลเลย์บอลจะมีตำแหน่งยืนในสนาม 6 ตำแหน่ง ดังนี้

1 6 5
2 3 4
____
4 3 2
5 6 1
ตำแหน่งในแดนหน้า ได้แก่ 2, 3 และ 4
ตำแหน่งในแดนหลัง ได้แก่ 5, 6 และ 1

ตำแหน่งที่ 1 คือ ตำแหน่งเสิร์ฟ

ชื่อเรียกตำแหน่งต่างๆ ในสนาม
S L DS
OPP MB OH

OH MB OPP
DS L S

1. Setter

ตัวเซ็ต (Setter) มีหน้าที่ต่อบอลเพื่อทำคะแนน ต้องปราดเปรียว ว่องไว

2. Opposite Hitter / Right Side Hitter
ตัวตีตรงข้าม (Opposite Hitter) เป็นแนวหน้าป้องกันการรุกของคู่แข่ง อยู่บริเวณเสาอากาศด้านขวา คอยบล็อก และยังเป็นตัวเซ็ตสำรองอีกด้วย

3. Middle Blocker หรือ Middle Hitter
ตัวตีกลาง (Middle blocker หรือ Middle hitter) ผู้เล่นตำแหน่งนี้ต้องรุกอย่างรวดเร็ว และบล็อกดี ต้องขึ้นบล็อกคู่กัน ในทีมมักกำหนดให้มีผู้เล่นตำแหน่งนี้ 2 คน

4. Outside hitter หรือ Left side hitter
ตัวตีด้านนอก หรือ ตัวตีด้านซ้าย (Outside hitter หรือ Left side hitter) มีหน้าที่ตีหัวเสา ทำหน้าที่บุกจากเสาอากาศด้านซ้ายมือ ตำแหน่งนี้จะได้บอลจากตัวเซ็ตมากที่สุด และมักจะกำหนดให้มีตำแหน่งนี้ 2 คน

5. Defensive Specialist

Defensive Specialist อยู่ตำแหน่งซ้ายสุดของแดนหลัง หรือด้านซ้ายของลิเบโร ทำหน้าที่ช่วยส่งบอลไปยังลิเบโร และเป็นตำแหน่งที่ผู้เสิร์ฟกลับลงมาเล่นในสนาม 

6. Libero

ลิเบโร (Libero) หรือ ตัวเล่นอิสระ เป็นผู้เล่นที่เป็นตัวเซ็ตสำรอง และคอยต่อบอล เมื่อเกมหยุด ลิเบโรสามารถเปลี่ยนตัวกับผู้เล่นแดนหลังได้โดยไม่ต้องแจ้งผู้จัดสิน และไม่นับรวมว่าเป็นการเปลี่ยนตัวของทีม แต่ลิเบโรไม่มีสิทธิ์บล็อก หรือตีบอลขณะบอลอยู่เหนือตาข่าย ตำแหน่งลิเบโรจะใส่ชุดสีที่แตกต่างจากคนอื่นในทีม และไม่จำเป็นต้องตัวสูง 

ก่อนที่จะไปทำความรู้จักกับ ลูกวอลเลย์บอล แต่ละประเภท ในหัวข้อนี้เราจะพาทุกท่านมาทำความรู้จักกับ อุปกรณ์สำหรับการเล่นวอลเลย์บอลกันก่อน ถึงแม้ว่าลูกวอลเลย์บอลจะเป็นอุปกรณ์หลักที่มีความสำคัญ แต่นอกเหนือจากนี้ก็ยังมีอุปกรณ์อื่นๆ ที่มีความสำคัญไม่แพ้กัน โดยแบ่งออกเป็น 4 อย่างด้วยกัน ได้แก่

1. ลูกวอลเลย์บอล

สำหรับ "ลูกวอลเลย์บอล" นับว่าเป็นอุปกรณ์ที่สำคัญที่สุดของการเล่นวอลเลย์บอล หลายคนอาจเข้าใจว่าลูกวอลเลย์บอลที่เห็นโดยทั่วไป มีลักษณะเหมือนกันทั้งหมด แต่จริงๆ แล้วลูกวอลเลย์บอลมีความแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับวัสดุที่ใช้ในการผลิต มาตรฐานการผลิต น้ำหนัก รวมไปถึงขนาดของลูกวอลเลย์บอล ถ้าจะให้ดีควรเลือกลูกวอลเลย์ ให้เหมาะสมกับการใช้งาน และเหมาะกับสนามที่ตัวเองไปเล่น เพราะอายุการใช้งานของลูกจะได้นานขึ้น ไม่ต้องเสียเงินไปซื้อลูกวอลเลย์บอลมาเปลี่ยนบ่อยๆ

2. ตาข่าย

ตาข่าย เป็นหนึ่งในอุปกรณ์ที่ต้องมีในสนามแข่งวอลเลย์บอล โดยตาข่ายที่ใช้จะต้องมีขนาดกว้าง 1 เมตร ยาว 9.50 เมตร ขึงอยู่ในแนวดิ่งเหนือจุดกึ่งกลางของเส้นแบ่งแดน จะแบ่งสนามออกเป็น 2 ส่วน สำหรับทีมชายตาข่ายจะสูงจากพื้น 2.43 เมตร ทีมหญิงจะสูงจากพื้น 2.24 เมตร วัดจากจุดกึ่งกลางของสนาม

3. สนาม (Indoor - Outdoor)

สำหรับกีฬาวอลเลย์บอล สามารถเล่นได้ทั้งสนาม Indoor และ Outdoor สำหรับสนาม Indoor มักจะเป็นพื้นลามิเนตหรือพื้นคอร์ต ส่วนสนาม Outdoor ส่วนใหญ่จะเป็นพื้นคอนกรีต โดยสนามแข่งขันจะต้องเป็นพื้นเรียบ ไม่มีสิ่งกีดขวาง และมีลักษณะเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 18 เมตร ยาว 9 เมตร

4. เครื่องแต่งกาย 

นักกีฬาวอลเลย์บอล จะต้องสวมเครื่องแต่งกายเหมือนกัน โดยจะต้องใส่กางเกงขาสั้น เสื้อยืดแขนยาวหรือแขนสั้น ถุงเท้าแบบเดียวกัน รองเท้าที่สวมใส่จะต้องเป็นยางหรือหนังไม่มีเส้น หากเป็นการแข่งขันระดับโลก รองเท้าจะต้องมีสีเดียวกันทั้งทีม