कधी कधी आयुष्यात असे क्षण येतात, जेव्हा शब्द कमी पडतात आणि मन शांत होण्यासाठी एखाद्या आधाराची गरज भासते. अशा वेळी अनेक श्रद्धाळूंच्या ओठांवर सहज येणारे नाव म्हणजे श्री हनुमान. सकाळी लवकर, मंदिरातील घंटानादात किंवा घराच्या एका शांत कोपऱ्यात श्रद्धेने म्हणलेली हनुमान चालीसा मनाला एक वेगळीच ऊर्जा देते. ही केवळ चाळीस चौपद्या नसून, ती भक्ती, धैर्य, संयम आणि आत्मविश्वास यांचा जिवंत अनुभव आहे.
हनुमान चालीसा वाचताना किंवा ऐकताना असे वाटते की, संकटे असली तरी आपण एकटे नाही. जीवनातील भीती, शंका आणि अडचणींवर मात करण्याची ताकद या पवित्र स्तोत्रातून मिळते. म्हणूनच पिढ्यान्-पिढ्या हनुमान चालीसा श्रद्धेने पठण केली जाते आणि आजही तिचे महत्त्व तितकेच जिवंत आहे.
श्रीगुरु चरन सरोज रज निज मनु मुकुरु सुधारि ।
बरनउँ रघुबर बिमल जसु जो दायकु फल चारि ॥
बुद्धिहीन तनु जानिके सुमिरौं पवन-कुमार ।
बल बुधि बिद्या देहु मोहिं हरहु कलेस बिकार ॥
जय हनुमान ज्ञान गुन सागर ।
जय कपीस तिहुँ लोक उजागर ॥०१॥
राम दूत अतुलित बल धामा ।
अंजनी-पुत्र पवनसुत नामा ॥०२॥
महाबीर बिक्रम बजरंगी ।
कुमति निवार सुमति के संगी ॥०३॥
कंचन बरन बिराज सुबेसा ।
कानन कुण्डल कुंचित केसा ॥०४॥
हाथ बज्र और ध्वजा बिराजै ।
काँधे मूँज जनेऊ साजै ॥०५॥
संकर सुवन केसरी नंदन ।
तेज प्रताप महा जग बन्दन ॥०६॥
बिद्यावान गुनी अति चातुर ।
राम काज करिबे को आतुर ॥०७॥
प्रभु चरित्र सुनिबे को रसिया ।
राम लखन सीता मन बसिया ॥०८॥
सूक्ष्म रूप धरि सियहिं दिखावा ।
बिकट रूप धरि लंक जरावा ॥०९॥
भीम रूप धरि असुर सँहारे ।
रामचन्द्र के काज सँवारे ॥१०॥
लाय संजीवन लखन जियाये ।
श्रीरघुबीर हरषि उर लाये ॥११॥
रघुपति किन्ही बहुत बड़ाई ।
तुम मम प्रिय भरतहि सम भाई ॥१२॥
सहस बदन तुम्हरो जस गावैं ।
अस कहि श्रीपति कंठ लगावैं ॥१३॥
सनकादिक ब्रम्हादि मुनीसा ।
नारद सारद सहित अहीसा ॥१४॥
जम कुबेर दिगपाल जहाँ ते ।
कबि कोबिद कहि सके कहाँ ते ॥१५॥
तुम उपकार सुग्रीवहिं कीन्हा ।
राम मिलाय राज पद दीन्हा ॥१६॥
तुम्हरो मंत्र बिभीषन माना ।
लंकेस्वर भए सब जग जाना ॥१७॥
जुग सहस्त्र जोजन पर भानु ।
लील्यो ताहि मधुर फल जानू ॥१८॥
प्रभु मुद्रिका मेलि मुख माहीं ।
जलधि लाँघि गये अचरज नाहीं ॥१९॥
दुर्गम काज जगत के जेते ।
सुगम अनुग्रह तुम्हरे तेते ॥२०॥
राम दुआरे तुम रखवारे ।
होत न आज्ञा बिनु पैसारे ॥२१॥
सब सुख लहै तुम्हारी सरना ।
तुम रच्छक काहू को डर ना ॥२२॥
आपन तेज सम्हारो आपै ।
तीनों लोक हाँक तें काँपै ॥२३॥
भूत पिसाच निकट नहिं आवै ।
महाबीर जब नाम सुनावै ॥२४॥
नासै रोग हरै सब पीरा ।
जपत निरन्तर हनुमत बीरा ॥२५॥
संकट तें हनुमान छुडावे ।
मन क्रम बचन ध्यान जो लावै ॥२६॥
सब पर राम तपस्वी राजा ।
तिन के काज सकल तुम साजा ॥२७॥
और मनोरथ जो कोई लावै ।
सोहि अमित जीवन फल पावै ॥२८॥
चारो जुग परताप तुम्हारा ।
है परसिद्ध जगत उजियारा ॥२९॥
साधु सन्त के तुम रखवारे ।
असुर निकन्दन राम दुलारे ॥३०॥
अष्टसिद्धि नौ निधि के दाता ।
अस बर दीन जानकी माता ॥३१॥
राम रसायन तुम्हरे पासा ।
सदा रहो रघुपति के दासा ॥३२॥
तुम्हरे भजन राम को पावै ।
जनम जनम के दुख बिसरावै ॥३३॥
अन्त काल रघुबर पुर जाई ।
जहाँ जन्म हरिभक्त कहाई ॥३४॥
और देवता चित्त न धरई ।
हनुमत सेही सर्ब सुख करई ॥३५॥
संकट कटै मिटै सब पीरा ।
जो सुमिरे हनुमत बलबीरा ॥३६॥
जय जय जय हनुमान गोसाईं ।
कृपा करहु गुरुदेव की नाईं ॥३७॥
जो सत बार पाठ कर कोई ।
छूटहि बन्दि महा सुख होई ॥३८॥
जो यह पढ़ै हनुमान चालीसा ।
होय सिद्धि साखी गौरीसा ॥३९॥
तुलसीदास सदा हरि चेरा ।
कीजै नाथ हृदय मह डेरा ॥४०॥
पवनतनय संकट हरन मंगल मुर्ति रूप ।
राम लखन सीता सहित हृदय बसहु सुर भूप ॥
बोल बजरंगबली की जय ।
पवन पुत्र हनुमान की जय ॥
आजच्या धावपळीच्या आयुष्यात मन शांत ठेवणे सोपे राहिलेले नाही. अशा वेळी हनुमान चालीसा ही केवळ एक धार्मिक रचना न राहता, ती आत्मविश्वास वाढवणारा आणि मनाला स्थैर्य देणारा आधार ठरते. तिचे नियमित पठण केल्याने श्रद्धा मजबूत होते, नकारात्मक विचार दूर होतात आणि संकटांशी सामना करण्याची ताकद मिळते, असा अनुभव अनेकांनी घेतलेला आहे.
हनुमानजींच्या भक्तीतून आपल्याला निष्ठा, सेवाभाव आणि धैर्य यांचे महत्त्व कळते. चालीसेतील प्रत्येक ओळ जीवनाला योग्य दिशा देणारी आहे. म्हणूनच शब्दांपेक्षा भावना महत्त्वाच्या ठरतात. श्रद्धेने, मनापासून केलेले पठण हेच हनुमान चालीसेचे खरे फल आहे. जीवनात कितीही अडचणी आल्या तरी हनुमानजींच्या नावात एक वेगळीच ऊर्जा आणि समाधान मिळते—हेच या पवित्र स्तोत्राचे खरे सार आहे.