Viêm gan C là một bệnh truyền nhiễm do virus viêm gan C (HCV) gây ra, ảnh hưởng chủ yếu đến gan. Được mệnh danh là "kẻ giết người thầm lặng", viêm gan C thường không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu, âm thầm tàn phá lá gan và gây ra các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan, thậm chí tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Ước tính có khoảng 71 triệu người trên toàn cầu đang sống chung với viêm gan C mãn tính, và mỗi năm có hàng trăm ngàn người tử vong do các biến chứng liên quan đến căn bệnh này.
Nếu bạn hoặc người thân đang lo lắng về viêm gan C, những thông tin dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này, từ nguyên nhân, triệu chứng, cách lây truyền, cho đến các phương pháp chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa hiệu quả nhất.
HCV là một loại virus RNA thuộc họ Flaviviridae, có nhiều kiểu gen khác nhau (từ genotip 1 đến genotip 6), mỗi kiểu gen lại có những đặc điểm riêng về khả năng đáp ứng điều trị. Virus này nhắm mục tiêu chính là các tế bào gan, gây viêm và tổn thương gan.
Sau khi nhiễm HCV, một số người (khoảng 15-25%) có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, phần lớn (khoảng 75-85%) sẽ phát triển thành viêm gan C mãn tính, nghĩa là virus vẫn tồn tại trong cơ thể trên 6 tháng. Viêm gan C mãn tính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến xơ gan, suy gan và ung thư biểu mô tế bào gan (HCC).
Viêm gan C lây truyền chủ yếu qua đường máu. Các con đường lây truyền phổ biến bao gồm:
Truyền máu và các sản phẩm máu: Trước năm 1992, khi kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc HCV chưa phổ biến, đây là con đường lây truyền chính. Ngày nay, nguy cơ này đã giảm đáng kể nhờ các biện pháp sàng lọc nghiêm ngặt.
Tiêm chích ma túy bằng kim tiêm dùng chung: Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất hiện nay. Việc sử dụng chung kim tiêm, ống chích, hoặc các dụng cụ pha chế ma túy bị nhiễm máu có thể dễ dàng lây truyền virus.
Dụng cụ y tế không được tiệt trùng đúng cách: Sử dụng lại kim tiêm, ống chích, hoặc các dụng cụ phẫu thuật, nha khoa, thủ thuật y tế (như châm cứu, xăm mình, xỏ khuyên) không được tiệt trùng đầy đủ có thể lây truyền HCV.
Từ mẹ sang con (lây truyền dọc): Phụ nữ mang thai bị nhiễm HCV có thể truyền virus cho con trong quá trình sinh nở. Nguy cơ này chiếm khoảng 5%.
Quan hệ tình dục không an toàn: Mặc dù ít phổ biến hơn, viêm gan C vẫn có thể lây truyền qua đường tình dục, đặc biệt là khi có quan hệ tình dục với nhiều bạn tình, quan hệ tình dục qua đường hậu môn, hoặc khi có các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.
Dùng chung vật dụng cá nhân có dính máu: Như dao cạo râu, bàn chải đánh răng, bấm móng tay với người nhiễm bệnh. Tuy nhiên, nguy cơ lây truyền qua đường này là khá thấp.
Viêm gan C không lây truyền qua:
Ho, hắt hơi
Ôm, hôn
Dùng chung bát đĩa, ly nước
Cho con bú (trừ khi núm vú bị nứt và chảy máu)
Thực phẩm hoặc nước uống
Một trong những đặc điểm nguy hiểm nhất của viêm gan C là sự "thầm lặng" của nó. Nhiều người nhiễm virus có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào trong nhiều năm, thậm chí hàng thập kỷ. Khi triệu chứng xuất hiện, chúng thường không đặc hiệu và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác.
Phần lớn không có triệu chứng rõ ràng.
Nếu có, triệu chứng thường nhẹ và thoáng qua, bao gồm:
Mệt mỏi, uể oải
Sốt nhẹ
Buồn nôn, nôn, chán ăn
Đau bụng nhẹ ở vùng bụng trên bên phải (vùng gan)
Đau khớp, đau cơ
Nước tiểu sẫm màu
Phân nhạt màu
Vàng da, vàng mắt (hiếm gặp)
Trong giai đoạn này, khoảng 15-25% người bệnh sẽ tự khỏi virus mà không cần điều trị. Tuy nhiên, phần lớn sẽ chuyển sang giai đoạn mãn tính.
Trong nhiều năm, người bệnh có thể không có bất kỳ triệu chứng nào. Đến khi virus đã gây tổn thương gan đáng kể, các triệu chứng mới bắt đầu biểu hiện rõ ràng hơn, thường là dấu hiệu của xơ gan hoặc suy gan:
Mệt mỏi kéo dài, suy nhược cơ thể nặng.
Buồn nôn, chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân.
Đau bụng âm ỉ, đặc biệt là vùng hạ sườn phải.
Ngứa da dai dẳng.
Vàng da, vàng mắt (thường là dấu hiệu của xơ gan nặng).
Sưng phù chân, cổ chân (do tích tụ dịch).
Bụng to, chướng hơi (cổ trướng) do tích tụ dịch trong khoang bụng.
Dễ chảy máu hoặc bầm tím.
Sao mạch (các mạch máu nhỏ xuất hiện trên da giống hình mạng nhện).
Nhầm lẫn, khó tập trung, rối loạn giấc ngủ (dấu hiệu của bệnh não gan).
Nếu bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào hoặc gặp phải các triệu chứng trên, hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Chẩn đoán sớm và chính xác là chìa khóa để điều trị hiệu quả viêm gan C. Quá trình chẩn đoán thường bao gồm:
Xét nghiệm máu:
Xét nghiệm kháng thể HCV (anti-HCV): Đây là xét nghiệm sàng lọc ban đầu để kiểm tra xem cơ thể đã từng tiếp xúc với virus HCV hay chưa. Nếu kết quả dương tính, cần làm thêm xét nghiệm tiếp theo.
Xét nghiệm RNA của HCV (HCV RNA hoặc HCV PCR): Nếu xét nghiệm anti-HCV dương tính, xét nghiệm HCV RNA sẽ xác định xem virus có còn đang hoạt động trong cơ thể hay không. Đây là xét nghiệm khẳng định chẩn đoán viêm gan C mãn tính.
Xét nghiệm định kiểu gen HCV (HCV Genotype): Xác định kiểu gen của virus là rất quan trọng để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp vì hiệu quả điều trị có thể khác nhau tùy thuộc vào kiểu gen.
Các xét nghiệm chức năng gan: Bao gồm AST, ALT, billirubin, albumin, prothrombin time để đánh giá mức độ tổn thương gan.
Siêu âm gan: Giúp đánh giá kích thước, cấu trúc gan, phát hiện các dấu hiệu của xơ gan hoặc các khối u bất thường.
Sinh thiết gan: Trước đây là tiêu chuẩn vàng để đánh giá mức độ tổn thương gan, xơ hóa và viêm. Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của các kỹ thuật không xâm lấn, sinh thiết gan ngày càng ít được sử dụng.
FibroScan (đo độ đàn hồi gan): Một phương pháp không xâm lấn để đánh giá mức độ xơ hóa gan nhanh chóng và chính xác, thay thế cho sinh thiết gan trong nhiều trường hợp.
Tin tốt là viêm gan C hiện nay có thể chữa khỏi được nhờ các tiến bộ vượt bậc trong y học. Mục tiêu của điều trị là loại bỏ hoàn toàn virus ra khỏi cơ thể (đạt được đáp ứng virus bền vững - SVR), từ đó ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.
DAAs là cuộc cách mạng trong điều trị viêm gan C. Các loại thuốc này có tỷ lệ chữa khỏi rất cao (trên 95%), ít tác dụng phụ hơn so với các phác đồ cũ (Interferon và Ribavirin).
Cơ chế hoạt động: DAAs hoạt động bằng cách ngăn chặn các protein cụ thể mà virus HCV cần để sao chép.
Các loại thuốc phổ biến: Sofosbuvir, Ledipasvir, Velpatasvir, Daclatasvir, Ombitasvir, Paritaprevir, Ritonavir, Glecaprevir, Pibrentasvir...
Phác đồ điều trị: Thường là sự kết hợp của 2 hoặc 3 loại thuốc DAAs, tùy thuộc vào kiểu gen HCV, mức độ tổn thương gan, tiền sử điều trị trước đó và các yếu tố khác. Thời gian điều trị thường kéo dài từ 8 đến 12 tuần, một số trường hợp có thể kéo dài hơn.
Hiệu quả: Hầu hết bệnh nhân được điều trị bằng DAAs đều đạt được SVR, nghĩa là virus không còn được phát hiện trong máu sau 12 tuần kết thúc điều trị. SVR được coi là khỏi bệnh.
Tác dụng phụ: Thường nhẹ và thoáng qua, bao gồm mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn.
Ngay cả khi virus đã được loại bỏ, bệnh nhân xơ gan vẫn cần được theo dõi định kỳ để tầm soát ung thư gan và quản lý các biến chứng khác.
Theo dõi ung thư gan: Bệnh nhân xơ gan cần được siêu âm gan và xét nghiệm AFP (alpha-fetoprotein) 6 tháng/lần để phát hiện sớm ung thư gan.
Ghép gan: Đối với bệnh nhân bị suy gan giai đoạn cuối do viêm gan C, ghép gan có thể là lựa chọn cuối cùng. Tuy nhiên, sau ghép gan, bệnh nhân vẫn cần tiếp tục điều trị kháng virus để ngăn chặn tái nhiễm HCV vào gan mới.
Vì không có vắc-xin phòng ngừa viêm gan C, việc phòng ngừa dựa trên các biện pháp giảm thiểu nguy cơ lây truyền:
Không dùng chung kim tiêm: Đây là khuyến cáo quan trọng nhất đối với những người tiêm chích ma túy.
Thực hành tiêm an toàn: Đảm bảo tất cả các thủ thuật y tế (tiêm, truyền dịch, phẫu thuật) được thực hiện với kim tiêm và dụng cụ vô trùng.
Cẩn thận khi xăm mình, xỏ khuyên: Lựa chọn các cơ sở uy tín, đảm bảo vệ sinh, sử dụng kim mới, mực mới và dụng cụ được tiệt trùng đúng cách.
Không dùng chung vật dụng cá nhân: Tránh dùng chung dao cạo râu, bàn chải đánh răng, bấm móng tay hoặc bất kỳ vật dụng nào có thể dính máu với người khác.
Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su đúng cách và thường xuyên, đặc biệt khi có nhiều bạn tình hoặc khi không biết rõ tình trạng sức khỏe của bạn tình.
Sàng lọc máu và sản phẩm máu: Đảm bảo tất cả máu và sản phẩm máu được sàng lọc cẩn thận trước khi truyền.
Sàng lọc phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm viêm gan C để ngăn ngừa lây truyền từ mẹ sang con.
Nếu bạn được chẩn đoán mắc viêm gan C, điều quan trọng là không nên hoảng sợ. Hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa - gan mật.
Tuân thủ điều trị: Uống thuốc đúng liều, đúng giờ theo chỉ định của bác sĩ.
Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đường.
Tránh rượu bia: Rượu bia cực kỳ độc hại đối với gan, đặc biệt là gan bị tổn thương do viêm gan C.
Không hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng tốc độ tiến triển của xơ gan và nguy cơ ung thư gan.
Tập thể dục đều đặn: Giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và giảm mệt mỏi.
Quản lý căng thẳng: Căng thẳng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể.
Tiêm vắc-xin viêm gan A và B: Để bảo vệ gan khỏi các loại virus viêm gan khác, tránh làm trầm trọng thêm tình trạng viêm gan C.
Thông báo cho đối tác tình dục và người thân: Để họ có thể được tư vấn và xét nghiệm kịp thời.
Tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý: Nếu bạn cảm thấy lo lắng, trầm cảm, hãy chia sẻ với bác sĩ hoặc tìm đến các nhóm hỗ trợ bệnh nhân.
Viêm gan C là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Tuy nhiên, với những tiến bộ vượt bậc trong y học, căn bệnh này hiện nay đã có thể điều trị khỏi hoàn toàn ở hầu hết các trường hợp. Việc phát hiện sớm, tuân thủ điều trị và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là chìa khóa để giành lại sức khỏe và đẩy lùi "kẻ giết người thầm lặng" này. Đừng ngần ngại đi khám nếu bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào hoặc lo lắng về tình trạng sức khỏe của mình. Sức khỏe của bạn là tài sản quý giá nhất.
Trung Tâm Y Khoa DIAG
Website: https://diag.vn/
Điện thoại: 19001717
Địa chỉ: 420 Cao Thắng, Phường 12, Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
https://www.youtube.com/@diagvn
https://diagvn.blogspot.com/2025/10/viem-gan-c.html
https://drive.google.com/drive/folders/1ueEcBGFRRqxfZ_c7uAfAaoCljjHa2S-F?usp=sharing
https://www.google.com/maps/d/edit?mid=1qT7myPxUTPxh5WsKPPacdwMNjVHpi8U&usp=sharing