Ελένη Οικονομίδου

“Πρόλογος.” Στο Βασίλης Χάρος: Εις Μνήμην

Ο Βασίλης είναι πράγματι ένα διαμάντι, όπως λέει και η γυναίκα του, η Μάρθα, η καλή σύζυγος που στάθηκε δίπλα του ηρωικά σε πολύ δύσκολες στιγμές της υγείας του.

Mε κατανόηση προς όλους, πάντα έβρισκε κάποιον καλό λόγο να δικαιολο­γήσει όλες τις καταστάσεις, να δώσει θάρρος και λύσεις. Ήταν τρυφερός, απλός, σεμνός σαν το κίτρινο λουλούδι των βουνών στα Κύθηρα, που πάντα ζει (το sembre vlver, το αθάνατο). Ο Βασίλης θα ζει μέσα στην ψυχή μας σαν να μην έφυγε ποτέ. Δεν μπορώ να πιστέψω πως δεν θα είναι παρών σ' αυτή την έκθεση...

Ο Βασίλης είναι υπόδειγμα εργατικότητας, ήθους και γνώσης. Εκτός από την τεχνική γνώση της λιθογραφίας, η αισθητική του γνώση έχει κριτήριο για να επιβεβαιώσει, κατά κύριο λόγο, τον ίδιο τον άνθρωπο, που έτσι γίνεται μέ­τρο όλων των πραγμάτων.

Mε τη δουλειά του πείθει και επισφραγίζει την αυτονομία της χαρακτικής, η οποία είναι πρωτότυπη και συγκινεί με το αποτέλεσμα της. Η χαρακτική εί­ναι τέχνη που θέλει αγάπη και σκληρό αγώνα. Ο Βασίλης υπηρετούσε τη χαρα­κτική πιστά - και, όπως ξέρετε, αυτό το «πιστά» είναι πολύ δύσκολο.

Κατέληξε στην πέτρα κάτω από μια συγκεκριμένη πλαστική αναγκαιότητα, Ήταν το υλικό που η διαλεκτική του μπορούσε να βοηθήσει ώστε να διατυπω­θούν οι συνθετικές του σκέψεις. Ο ίδιος λέει: «Με τη λιθογραφική πέτρα έχω μια ιδιόμορφη ερωτική σχέση».

Ο Βασίλης είναι ο μοναδικός σύγχρονος χαράκτης που ο κύριος όγκος της δουλειάς του έχει εκφραστικό μέσο την πέτρα και την τεχνική της γνήσιας λιθογραφίας. Ο τόπος του, τα πολυαγαπημένα του Κύθηρα, που λάτρεψε με όλη τη σημασία της λέξης και που υπάρχουν μέσα στη δουλειά του πολύ έντονα, εί­ναι το πρώτο και βασικό σημείο αναφοράς στο έργο του.

Η πρώτη επαφή με την πέτρα ξεκινάει από τα παιδικά του χρόνια, όπως λέ­ει ο ίδιος: «Τότε που η πέτρα σε κάθε μορφή της σημάδευε τη ζωή μου, άλλο­τε επώδυνα, όταν μου πονούσε τις γυμνές μου πατούσες, και άλλοτε ευχάριστα, όταν γινόταν παιχνίδι και όπλο στη σφεντόνα μου, σαν τον Δαβίδ». Έτσι έγινε η λιθογραφική πέτρα όπλο στη δουλειά του.

Ακούραστος, δεν λογάριαζε την υγεία του, που κλονιζόταν από τα υλικά της λιθογραφίας, τα οποία είναι πολύ επικίνδυνα με τις τόσες τοξικές αναθυμιάσεις. Ο ίδιος όμως λέει: «Ο χρόνος και οι συνέπειες στην υγεία από τη χρησιμοποί­ηση τοξικών υλικών δεν υπολογίζονται μπροστά στη χαρά της δημιουργίας».

Ο Βασίλης είναι ο Οραματιστής της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών και ο βα­σικός ιδρυτής της, το 1987. Όταν ξεκινούσε την ίδρυση της Ένωσης, ήταν όλο αγωνία, σκεπτόταν τις ενδεχόμενες αντιδράσεις. Όμως τα κατάφερε, γιατί ήταν αγωνιστής που αγαπούσε τη χαρακτική. Μου διηγιόταν συχνά που πήγε στη Βάσω Κατράκη να της μιλήσει για την ίδρυση της Ένωσης Χαρακτών, της έδω­σε να διαβάσει το καταστατικό και, αν συμφωνούσε, να το υπογράψει. Η Βάσω το υπέγραψε χωρίς να το διαβάσει και του είπε: «Επιτέλους, κάντε κάτι για τη χαρακτική». Τώρα, η απουσία του Βασίλη Χάρου δημιουργεί ένα τεράστιο κε­νό στην Ένωση Ελλήνων Χαρακτών.

Στις δραστηριότητες του Βασίλη περιλαμβάνονται και τα δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά, όπου αναφέρεται στην αυτονομία της χαρακτικής και στην αισθητική του χαρακτικού έργου. Έχει γράψει πάρα πολλά κείμενα για την κερδοσκοπία του μη γνήσιου χαρακτικού, την οποία πολέμησε με δυναμι­σμό και πείσμα, κι αυτό έγινε αιτία πολλοί να ενοχληθούν μαζί του. Έχει επί­σης γράψει κείμενα για τις τεχνικές της χαρακτικής, για την προβολή και διά­δοση της, ενώ έκανε και σχετικές ομιλίες σε πολλά μέρη της Ελλάδας.

Τα Κύθηρα, η γενέτειρα του Βασίλη, πρέπει να κρατήσουν τη δουλειά του σ' ένα Μουσείο Χαρακτικής με πολλές προεκτάσεις. Στο μουσείο αυτό μπορεί να υπάρχουν έργα και άλλων χαρακτών, όπως και να οργανώνονται εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Ακόμα, μπορεί να καλούνται καλλιτέχνες για να διδάσκουν στα νέα παιδιά χαρακτική και να τα εξοικειώνουν με την τέχνη, γενικότερα.

Η δουλειά του Βασίλη Χάρου θα μείνει μια σπουδαία παρακαταθήκη στις νεό­τερες γενιές.

Αθήνα, Φεβρουάριος 2001