Μαριλένα Κασιμάτη

Ο αφηγηματικός χρόνος στις λιθογραφίες του Βασίλη Χάρου

“Πρώτα ο άνθρωπος χάραξε, ύστερα ζωγράφισε και έπλασε”. Κάπως έτσι αρχίζουν τα περισσότερα σημειώματα που έχουν σαν αντικείμενο τη χαρακτική. Ίσως όχι εντελώς ακατανόητη η φανερή αμηχανία που κρύβεται πίσω από παρόμοιους γενικόλογους αφορισμούς. Λίγοι μιλούν για τη στοχαστικότητα που απαιτείται και την ευαισθησία της ύλης που εξ ορισμού αντιστέκεται στο χέρι. Λίγα έχουν γραφτεί και για το μόχθο του τεχνίτη, για ολόκληρο το γεγονός της χαρακτικής, τόσο άγνωστο στο θεατή, τόσο γνώριμο στο χαράκτη. Καμιά άλλη τέχνη δεν απαιτεί να συμβάλλουν στην τελική εικόνα τόσες ενδιάμεσες εκκρεμούσες φάσεις, που μοιάζουν να αρνούνται στον καλλιτέχνη εύκολες λύσεις. Ίσως γι' αυτό το κοινό της να είναι περιορισμένο παντού, όχι όμως και στη χώρα μας, όπου, ακόμα και για ιστορικούς λόγους -είναι η αρχαιότερη από τις τέχνες στο ελεύθερο κράτος- ενώ έχει τιμηθεί και τιμάται από λαμπρούς τεχνίτες αιχμηρούς στο πνεύμα και το χέρι.

Ο Βασίλης Χάρος είναι ένας από αυτούς. Η έγχρωμη λιθογραφία η ταυτότητα του. Η ταυτότητα ενός χαράκτη που δεν χρειάστηκε να ζωγραφίσει πάνω στον καμβά, γιατί απλούστατα ζωγραφίζει με τα μελάνια και βερνίκια του πάνω στην πολύ γοητευτικότερη πέτρινη πλάκα. Το γεγονός ότι από αυτήν την ψυχική επικοινωνία, με ενδιάμεσο το χρώμα προκύπτει ένα χρωματικά τέλεια συγκροτημένο έκτυπο σε χαρτί, αυτό είναι και παραμένει το μεγάλο μυστήριο της "κουζίνας" του. Είναι η πρώτη και η κατεξοχήν τεχνική- καλλι-τεχνική αξία στο έργο του των τελευταίων αυτών 25 χρόνων. Και δεν δίνεται πια εύκολα η λιθογραφική πλάκα.

Η τεχνική αρτιότητα της χρωματικής ματιέρας καλεί στη συνέχεια τον προϊδεασμένο παρατηρητή σε ενδελεχή διείσδυση στον κόσμο που έχει ήδη πλάσει με τη φροντίδα του εικαστικού τεχνίτη. Και αποκαλύπτεται ένα σύστημα μονοθεματικό που αφορά γραμμές οριζόντιες και κάθετες, επιφάνειες, αντικείμενα και χώρους, όπου περιγράφεται με το ίδιο ενδιαφέρον ο χώρος και το κενό. Και συνυπάρχουν δυο θεματικοί άξονες, ένας εξωτερικός, της ανάγνωσης, αυτής που "αναγνωρίζει" μορφές, αντικείμενα και ένας εσωτερικός, της πλαστικής αφήγησης, που διαπλάθεται μέσα από την προκαθορισμένη σύνθεση και που εξελίσσεται αντιστικτικά μαζί με την πρώτη στο χρόνο. Νοηματικά είναι και οι δυο αυτοί άξονες αυτάρκεις πάνω σε κάθε μια εικόνα. Είναι σαφής η εμπλοκή του χρόνου στην ανάγνωση των έργων του Χάρου. Η πλαστική αφήγηση εξελίσσεται, όχι ουδέτερα, μέσα στο χρόνο, αλλά ως διαμαρτυρία, για να περάσει από το παρελθόν στο παρόν και μέλλον. Είναι η αφήγηση αυτή που προσφέρει τη θεματική ενότητα- μήτρα αλλά και ευρηματικότητα στα εικονικά μοτίβα που παραθέτει, ενώ παραπέμπει με δραστικά και κλιμακούμενα συχνά μέσα σε μια συνεχόμενη φθορά και απαισιόδοξη τελικά στάση μπρος στην ανθρώπινη μοίρα.

Ο κύκλος δουλειάς των τελευταίων 25 χρόνων ιδωμένος στο μεγαλύτερο του μέρος τώρα πια, μας προσφέρεται ως μια διαδοχή παραδειγματικών σειρών γύρω από ένα κεντρικό θέμα, διαφορετικό κάθε φορά και τις ατέρμονες παραλλαγές του συνοψίζοντας με τον τρόπο αυτόν τις αφηγηματικές εμμονές του που ως δημιουργός "πολλαπλών" εικόνων ξέρει άριστα να χειρίζεται.