Шлях, значны для паэзіі

   Яшчэ на пачатку літаратурнай дзейнасці ў вершы, што адкрываў першую кнігу, Васіль Зуёнак агучыў сваё наканаванне, прадчуванне асаблівай сваёй місіі ў Слове – злучыць мінулае з будучыняй: «Бо ўсіх пачаткаў я – працяг // І ўсіх працягаў я – пачатак».

   Ва ўсіх даведніках днём нараджэння паэта пазначаны 3 чэрвеня 1935 года. Але на самай справе сялянская сям’я Васіля і Куліны Зуёнкаў у вёсцы Мачулішча па тым часе Халопеніцкага раёна парадавалася дзіцяці 3  ліпеня. Блытаніна з дакументамі – звычайная для даваеннага часу з’ява. Калі будучы пісьменнік атрымліваў пасведчанне аб нараджэнні, камісія з трох жанчын, якая вырашала, ці адпавядае рэальны ўзрост чалавека заяўленаму году нараджэння, дату пазначала з  дакладнасцю да паўгоддзя. Запісалі: 1-е паўгоддзе 1935 года. Пры атрыманні пашпарта дату нараджэння запісвалі са слоў асобы. Васіль Зуёнак гаворыць: «3 ліпеня». У яго запыталі: «Як жа ліпеня, калі гэта ўжо 2-е паўгоддзе, а ў пасведчанні пазначана 1-е?» Што рабіць? Параілі: «А вы перасуньце на месяц, будзе 3-га чэрвеня». З тых часоў творца адзначае два дні нараджэння: афіцыйны і сямейны...

   Адметнасцю творчага пошуку пісьменніка з’яўляецца яго надзвычайная патрабавальнасць да сябе і да Слова. Калі першы верш ён надрукаваў у 1952 годзе (у раёнцы), то першы зборнік лірыкі выйшаў больш чым праз дзесяцігоддзе – толькі ў 1966-м. У чым прычына такога працяглага маўчання? Васіль Зуёнак патлумачыў: тады ў модзе былі «трафарэтныя», неперажытыя вершы. «Адчуў: гэта – не маё, чужое мне...» Але дапытлівая, патрабавальная муза ўвасобілася ў іншым: як супрацоўнік рэдакцыі газеты «Піянер Беларусі» Васіль Зуёнак шмат пісаў для дзяцей. Дзіцячыя публіцыстычныя матэрыялы былі і захапляльнымі, і ішлі ад душы. Пацвярджэннем з’яўляецца кніга нарысаў і замалёвак «Любіць прыроду – любіць Радзіму».

   Цяпер творца зусім не шкадуе, што не спяшаўся тады з выданнем: «Затое кнігу вершаў «Крэсіва» заўважыў Уладзімір Караткевіч, напісаў на яе рэцэнзію, чым ганаруся»,– успамінае В. Зуёнак. «Перад намі паэт. Паэт Шлях, значны для паэзіі адметны, свежы, паэт са сваім зрокам, са сваім адкрытым гукам жыцця слыхам і адкрытым болю і любві сэрцам», – значылася ў рэцэнзіі на кнігу вершаў В. Зуёнка «Крэсіва».

   Васіль Зуёнак з цеплынёй і радасцю згадвае сяброўства з Уладзімірам Караткевічам, адзначае: «Ён быў вельмі дакладным, у яго творах кожнае слова, кожны знак прыпынку былі на сваім месцы. А тут у  яго фразу з рэцэнзіі (працытаваную вышэй.  – Заўв. аўтара), відаць, з-за карэктарскага недагляду (ці звышпільнасці) трапіла лішняя коска, якая сэнсава разбіла выказванне на часткі (паміж словамі «жыцця» і «слыхам». – Заўв. аўтара)...» Па просьбе В. Зуёнка ў пазнейшых цытаваннях і выданні новага Збору твораў Уладзіміра Караткевіча коску прыбралі.

   Дарэчы, ці не ўсе пазнейшыя крытыкі з лёгкай рукі Караткевіча, ужо і не злічыць колькі разоў, цытавалі верш Зуёнка з яго першага зборніка «***Ніхто не пачуў: // Яблык упаў дасвеццем...».

Праблемна-тэматычныя абсягі паэзіі Васіля Зуёнка надзвычай шырокія: ад вясковай хаты ў «ільняной старонцы» да касмічных прастораў, ад побыту звычайнага чалавека з яго халопеніцкай яблыняй і  мазолістымі рукамі да лёсу нацыі з яе трагедыямі, ад маленькай былінкі ці кнігаўкі да «галактычных» філасофскіх праблем, ад гістарычных нетраў да праекцый у будучыню. Вобразы і матывы, раскрытыя ў першым зборніку, за доўгі творчы шлях набылі яшчэ глыбейшае раскрыццё, эмацыянальнае напаўненне і мастацкае напружанне. На творчым рахунку аўтара больш ад дзясятка зборнікаў паэзіі, ёсць гумар, літаратурна-крытычныя артыкулы, шмат кніг для дзяцей, мноства перакладаў, узнагароды прэміямі, у  тым ліку Дзяржаўнай прэміяй БССР імя Янкі Купалы (1982) за паэму «Маўчанне травы». Як пісьменнік падкрэсліў у размове, на агульначалавечыя матывы ён выйшаў праз асабістае. Не варта спрабаваць казаць ад імя ўсіх, – перакананы творца. «Лепш сказаць пра тое, што хвалюе цябе...»

   З цікавасцю сочыць Васіль Зуёнак за публікацыямі маладзейшых калег па пяры, якія прыйшлі ў літаратуру ў 1980–1990-х гадах. Радуецца, калі бачыць развіццё і ўдасканальванне. А вось матывы і вобразы паэзіі апошняга пятнаццацігоддзя, лічыць творца, яшчэ толькі адкрываюць тую старонку, якая ў заходніх паэтаў даўно перагорнута. Туманныя і неканкрэтныя сентэнцыі, якімі перапоўнены творы маладых, не заўсёды да душы. «За радком Ясеніна, Блока ці Багдановіча бачыш канкрэтнага чалавека. Які ідзе па вуголлі, –  перакананы юбіляр. – А многія радкі цяперашніх маладзёнаў як быццам усе аднолькавыя, нагадваюць агульна-туманнае пляценне. Але для якой мэты? Калі, напрыклад, павук пляце павуціну, то ён мае мэту злавіць муху... Тут жа мэтай павінна быць раскрыццё сваёй душы, а не адарванае ад жыцця філасофстваванне...» Гэтая сітуацыя, на думку пісьменніка, з’яўляецца вынікам таго, што ў маладых няма дастаткова моцнага грунту. Трэба верыць сабе і пісаць пра ўласныя трывогі. Гэта шлях, які будзе значны для паэзіі...