W miejscu uroczystości 74. rocznicy Tragedii Żołnierzy Oddziału Henryka Flammego ps. Bartek, na Polanie Śmierci odprawiono uroczystą polową Mszę Świętą za dusze pomordowanych żołnierzy NSZ, po której odbył się uroczysty Apel Poległych z salwami honorowymi. Końcowym punktem uroczystości był ciepły poczęstunek smaczną wojskową grochówką dla wszystkich uczestników uroczystości.
Ogółem w Rajdzie "Pamiętamy o tragedii żołnierzy NSZ oddziału Henryka Flame ps. Bartek" do Śląskiego Katynia uczestniczyli turyści kolarze: z Gliwic i Chudowa (9-osób) którym należą się słowa podziękowania i szacunku za przybycie oraz przebycie długiej i trudnej trasy na metę rajdu przy przelotnych opadach deszczu (momentami intensywnymi) w pierwszą stronę i porywistym wietrze w drodze powrotnej .Tegoroczne uroczystości rocznicowe na Polanie Śmierci były skromniejsze od organizowanych w latach ubiegłych ze względu na zagrożenie epidemiologiczne. Organizatorzy serdecznie dziękują również Kolegom, którzy przyczynili się do organizacji tego Rajdu.

Relacja wraz ze zdjęciami: Jarosław Szerszeń

który służył w XIX jako kąpielisko dla uczestników polowań przebywających w pobliskim Jadghausie - dawnej osadzie myśliwskiej, który był naszym kolejnym naszym punktem wycieczki. Z pierwotnej zabudowy Jadghausu nie pozostało nic, a dawną świetność starało przywrócić Koło Łowieckie „Ostoja” budując w 2017 roku wielką wiatę wypoczynkową z miejscem do palenia ogniska. Po przejechaniu kolejnego ostatniego odcinka Barachowskiej zjechaliśmy na Zakazaną jadąc którą zjechaliśmy na drogę Od Kamieni gdzie znajdują się dwa kamienie upamiętniające zastrzelenie jelenia w 1892 roku przez księcia Wiktora von Ratibor. Następnie udaliśmy się do Zakazanej z której skrótami dotarliśmy do Dyrekcyjnej, gdzie obejrzeliśmy dostrzegalnię (wieża obserwacyjna) o wysokości 35m. na szczyt której unosił się ogień w czasie tragicznego pożaru okolicznych lasów w 1992r. Przy tej samej drodze odwiedziliśmy pomnik ku czci strażaków, którzy zginęli w płomieniach w czasie pożaru lasów w 1992 roku oraz zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie pomnika ich symboliczne groby. Następnie pojechaliśmy do Kuźni Raciborskiej, gdzie był dłuższy odpoczynek na kawę i megaobiad (wielkie porcje). Po posiłku i uzupełnieniu płynów w sympatycznej dla rowerzystów restauracji, pojechaliśmy w stronę Rud i następnie Kotlarską, Żółtą, uroczysko Orły dotarliśmy do Pilchowic i przez Żernicę do Gliwic.

Relacja wraz ze zdjęciami: Jarosław Szerszeń

Start wycieczki nastąpił sprzed budynku CB Kopernik na ul. Toszeckiej 101.

Odwiedzone obiekty:

1. Rzeźba stanowiąca uzupełnienie tryptyku „Macierzyństwo” autorstwa Stanisława Słodowego, stojąca przed w/w budynkiem.

2. Cmentarz choleryczny”, czyli wspólny grób ofiar cholery z lat 30-tych XIX w. Teren na cmentarz w lesie za Bumarem, ofiarował właściciel terenu hrabia Welczek.

3. Kolumna Choleryczna (tzw. Wieża Przeciwpomorowa) w Żernikach stojąca przy kapliczce na ul. Elsnera.

4. Żernicki Pomnik Poległych w I Wojnie Światowej. Pierwotnie pomnik ten był przeznaczony dla Tarnowskich Gór, jednakże po podziale Śląska gdy Tarnowskie Góry przypadły Polsce, pomnik ustawiono w Żernikach w 1926r, po drugiej wojnie, dodano tablicę upamiętniającą ofiary II Wojny Światowej.

5. Tablica pod Radiostacją autorstwa Krzysztofa Nitscha, odsłonięta w 1995r, podczas uroczystości rocznicowych zakończenia II Wojny Światowej.

6. Tablica poświęcona gliwickiemu pisarzowi sprzed wojny Horstowi Bieńkowi autorstwa Stanisława Słodowego oraz Adama Stryjeńskiego. Tablica znajduje się na budynku przy ulicy noszącej teraz imię pisarza pod numerem 12. Jest to już druga tablica odsłonięta w 2005 roku w 15 rocznicę śmierci pisarza. Pierwsza, ufundowana przez TPZG w roku 1994 została skradziona.

7. Rzeźba kobiety na Cmentarzu Lipowym przy dawnej kwaterze Cmentarza Poległych w I Wojnie Światowej. Byli tu pochowani żołnierze niemieccy, rosyjscy, rumuńscy, włoscy, francuscy, serbscy i jeden angielski. Po wojnie żołnierze francuscy włoscy i brytyjscy zostali ekshumowani i przeniesieni głównie do Wrocławia. Rzeźba autorstwa Karla Schabika i Hansa Sattlera z 1927r. jest alegorią dobrej, łaskawej śmierci.

8. Pomnik na mogile tragicznie zmarłych dzieci podczas pożaru kina w roku 1919 na obecnym Placu Mickiewicza. Pomnik autorstwa Paula Ondruscha z Głubczyc odsłonięto na Cmentarzu Lipowym w 1922r.

9. Grób małżeństwa gliwickich malarzy Acedańskich również na Cmentarzu Lipowym. Pierwotnie nagrobek miał kształt palety malarskiej, niestety został zniszczony przez wandali.

10. Pomnik Adama Mickiewicza autorstwa Krzysztofa Nitscha, przed Szkołą Podstawową nr 7 przy ul. Tarnogórskiej.

11. Rzeźba św. Jerzego z pokonanym smokiem autorstwa Hannsa Breitenbacha, na narożniku willi u zbiegu ulic Toszeckiej i Św. Małgorzaty.

12. Pomnik Poległych w Szobiszowicach przy kościele Św. Bartłomieja z 1926 roku.

13. Pomnik na zbiorowej mogile (kilkaset więźniów) ofiar Marszu Śmierci z KL Auschwitz na Cmentarzu Centralnym autorstwa Małgorzaty Malanowicz. Pomnik, którego myślą przewodnią jest motyw drogi, która była miejscem kaźni więźniów odsłonięto w 2007 roku.

14. Fontanna i Grupa Ukrzyżowania autorstwa Paula Ondruscha z lat dwudziestych XX wieku, również na Cmentarzu Centralnym.

15. Pomnik Ofiar I Wojny Światowej w Starych Gliwicach na ul. Wiejskiej z 1925 roku autorstwa radcy Bahlsena z Bytomia.

16. Dwie kolumny choleryczne w Ostropie z tzw. karawakami, czyli podwójnymi krzyżami morowymi. Nazwa Karawaka pochodzi od miasta Caravaca w Hiszpanii. Jedna z kapliczek posiada figurę św. Floriana, a druga św. Urbana patrona m.in. rolników i dobrych zbiorów.

17. Pomnik ofiar z I Wojny Światowej z 1927 roku w centrum Ostropy.

18. Pomnik Poległych w Wójtowej Wsi przy kościele św. Antoniego, z rzeźbą św. Jerzego z kamienia muszlowego, walczącego ze smokiem autorstwa H. Breitenbacha z 1931 roku.

19. Tablica przy ul. Cypriana Kamila Norwida 1, poświęcona właśnie Norwidowi. Tablica wykonana metodą sgraffito jest autorstwa prof. Franciszka Stefana Maurera, który tu mieszkał i pracował. W Gliwicach znajdują się też inne tablice prof. Maurera: Józefa Piłsudskiego przy Placu Piłsudskiego oraz Wojciecha Korfantego, przy ul. Korfantego. Nie ma już tablicy gen. Berbeckiego na domu przy ul. Puszkina. Prof. Maurer był również autorem projektu odbudowy gliwickiego Rynku po zniszczeniach wojennych. Przy odbudowie Rynku, panu Maurerowi pomagał członek naszego Klubu Kazimierz Dybkowski.

20. Cmentarz Żołnierzy Radzieckich przy ul. Sobieskiego z pomnikiem „Chrystus na Golgocie” w formie krzyża autorstwa rosyjskiego rzeźbiarza Wiaczesława Kłykowa. Rzeźba swoim stylem nawiązuje do czasów sprzed podziału Kościoła na Wschodni i Zachodni.

21. Kolejne rzeźby autorstwa Krzysztofa Nitscha: z 2016r. „Nasza Ojczyzna – Przejście” stojąca na rogu ulic Zawiszy Czarnego i Tadeusza Kościuszki oraz tablica poświęcona Tadeuszowi Różewiczowi z roku 2015, na domu z wieżyczką przy ul. Zygmunta Starego, gdzie w latach 1949 i 1968 mieszkał T. Różewicz. Tablica była przygotowana przez dyrekcję Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 11 w Gliwicach już w roku 2013, ale jej odsłonięciu sprzeciwiał się sam pisarz. Dopiero nastąpiło to po śmierci T. Różewicza.

Dodatkowo część uczestników wycieczki odwiedziła miejsca:

1. Tablica na Cmentarzu na Wójtowej Wsi ręcznie pisana upamiętniająca ofiary ludności cywilnej ze stycznia 1945 roku. Wspomnieliśmy również o grobie młodego powstańca śląskiego, pochowanego również na tym cmentarzu.

2. Grób ks. Prof. Paula Gottschalka i lekarza Georga Bitty zastrzelonych przez Sowietów 2 marca 1945 roku w drodze do umierającej osoby. Grób znajduje się na terenie Klasztoru Sióstr Boromeuszek.

Z zaplanowanych miejsc, nie udało się odwiedzić na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okrzei, pomnika ku czci poległych w I Wojnie Światowej mieszkańców Gliwic i powiatu pochodzenia żydowskiego odsłoniętego w 1930 roku oraz pomnika w formie głazu z tablicą ku czci ofiar Marszu Śmierci z napisami w obu językach. W soboty, ze względów religijnych cmentarze żydowskie są zamknięte.

Nie mogliśmy też zobaczyć tablicy pamiątkowej poświęconej Jerzemu Ziętkowi, która pierwotnie znajdowała się na budynku Szkoły Podstawowej nr 20 przy ul. Jana Śliwki, której Ziętek był absolwentem. Autorem tablicy – medalionu był Edward Gorol. Tablica obecnie ma znajdować się w piwnicy szkoły. Trasa wycieczki liczyła 37 km nie licząc dojazdu na miejsce zbiórki i powrotu do domów. Na nasze zwyczaje, nie jest to dużo, ale biorąc pod uwagę ilość zwiedzonych i omówionych obiektów było to wymagające zadanie dla uczestników - chodzi o wysłuchanie i zapamiętanie przekazanej wiedzy o swoim mieście, co było zasadniczym celem wycieczki. Jeszcze raz dziękujemy panu Markowi Klimurczykowi i Stowarzyszeniu Gliwickie Metamorfozy za pomysł wycieczki i zaproszenie do współpracy.

Relacja: Małgorzata Radomska
Zdjęcia: Jarosław Szerszeń