อาการและการป้องกัน

ข้อมูลโรคปอดอักเสบ Covid-19 จากแพทยสภา สำหรับประชาชน สำหรับบุคลากรทางการแพทย์ สำหรับบุคลากรสาธารณสุข

การป้องกัน

• โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ป้องกันได้โดยการ ล้างมือ สวมหน้ากากอนามัย และไม่คลุกคลีกับผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจ

• หลีกเลี่ยงการเดินทางไปประเทศจีน เกาหลีใต้ อิตาลี อิหร่าน และประเทศที่มีรายงานการแพร่เชื้อในท้องที่ (Local transmission)

• ระหว่างเดินทางในต่างประเทศขอให้หลีกเลี่ยงการอยู่ในสถานที่แออัด หรือมีมลภาวะ และไม่อยู่ใกล้ชิด ผู้ป่วยไอจาม หากเลี่ยงไม่ได้ให้สวมใส่หน้ากากอนามัย

• ภายใน 14 วัน หลังเดินทางกลับจากประเทศที่มีการรายงานการติดเชื้อหากมีอาการคล้ายผู้ป่วย ควรรีบพบแพทย์ทันทีพร้อมทั้งแจ้งประวัติการเดินทาง

• หลีกเลี่ยงการไปตลาดที่ขายซากสัตว์ป่าหรือที่มีชีวิต และการสัมผัสสัตว์โดยไม่ใช้ถุงมือ

• หมั่นล้างมือให้สะอาดอยู่เสมอด้วยน้ำและสบู่ หรือ แอลกอฮอล์เจลล้างมือ

• ไม่นำมือมาสัมผัสตา จมูก ปาก โดยไม่จำเป็น

• ไม่ใช้ของส่วนตัวร่วมกับผู้อื่น (เช่น ผ้าเช็ดหน้า แก้วน้ำ ผ้าเช็ดตัว)

• รับประทานอาหารปรุงสุกร้อน

ข้อมูลเบื้องต้นเรื่องการตรวจหาเชื้อโควิด-19

ธรรมชาติของการเกิดโรค Covid-19 จะมี 2 ช่วง

• ช่วงแรก นับจากได้รับเชื้อวันแรก ไปจนถึงวันที่เริ่มป่วย ช่วงนี้เรียกว่า "ระยะฟักตัว" ปัจจุบันสถิติระยะฟักตัวของโรค covid-19 ทั่วโลกเฉลี่ยประมาณ 1-14 วัน สามารถใช้วิธี PCR เพาะขยายจำนวนเชื้อโรคขึ้นมา ข้อดีมีโอกาสเจอผู้ติดเชื้อแต่เนิ่น ๆ แม้จะยังไม่แสดงอาการเด่นชัด

• ช่วงสอง เริ่มมีอาการจนถึงรักษาหาย เป็นช่วงที่ร่างกายเริ่มสร้างภูมิคุ้มกันออกมาสู้กับเชื้อโรค ซึ่งจากสถิติทั่วโลก ผู้ป่วย 80% มีอาการไม่รุนแรงสามารถหายได้เอง ที่มีอาการรุนแรงมักมีโรคอื่นเป็นภูมิหลัง เช่น โรคหัวใจ ความดัน เบาหวาน สามารถตรวจหาเชื้อ Covid-19 ได้ทั้งวิธี PCR และตรวจภูมิคุ้มกันในเลือด

Covid-19 เป็นโรคยังไม่มียารักษาโดยตรง ใช้การรักษาตามอาการเพื่อให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมาขับเชื้อโรคออกไป หรืออาจมีการใช้ยาต้านไวรัสร่วมด้วย ตัวอย่างเช่น Favipiravir เป็นต้น การจะเริ่มการรักษาต้องวินิจฉัยโดยแพทย์เท่านั้น

วัตถุประสงค์ของการตรวจหาเชื้อ Covid-19 ในผู้ป่วย

1. เพื่อการวินิจฉัยรักษาโรค เพื่อนำผู้ป่วยไปรักษาในสภาพที่เหมาะสมไม่แพร่เชื้อให้คนอื่น และเพื่อติดตามอาการรักษาก่อนปล่อยกลับบ้าน

2. เพื่อการเฝ้าระวังป้องกันควบคุม เช่น การตรวจกลุ่มเสี่ยง ที่ติดตามมาจากผู้ติดเชื้อเคสก่อนหน้า

3. เป็นข้อมูลด้านระบาดวิทยาเพื่อการวิจัยพัฒนาแนวทางการรักษา

การเลือกใช้วิธีตรวจหาเชื้อขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์การใช้งานเป็นหลัก วิธีที่นิยมมากที่สุดในประเทศที่มีการแพร่ระบาดและควบคุมการระบาดได้ดี เช่น จีน หรือเกาหลีใต้ จะใช้ PCR เป็นหลัก

วิธีการตรวจหาเชื้อ Covid-19 ปัจจุบัน มี 2 วิธี

1. วิธีพีซีอาร์ (PCR-Polymerase Chain Reaction )
   โดยเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อจากผู้ต้องสงสัย เอามาเพาะหาเชื้อ Covid-19 เก็บโดยวิธีป้ายเนื้อเยื่อ จากระบบทางเดินหายใจ (swap) เช่น ในคอ โพรงจมูก หรือเก็บเสมหะละอองไอจากปอด (ถ้าผู้ป่วยสามารถไอออกมา) แล้วนำไปวิเคราะห์รหัสทางพันธุกรรมของไวรัส

• นำมาตรวจแยกโรค (Non-SARS-CoV-2 testing) เพื่อเช็คว่าเป็นไข้หวัดใหญ่หรือเปล่า หรือติดเชื้อแบคทีเรียหรือเปล่า เพราะช่วงเริ่มแรกมีอาการคล้ายกัน

• เมื่อตรวจแยกโรคไข้หวัดใหญ่และการติดเชื้อแบคทีเรียออกไปแล้ว จึงตรวจหาเชื้อไวรัส Covid-19 ด้วยยีน 2 ประเภท

• หากผลตรวจเป็นบวก บอกได้ว่าติดเชื้อ แต่ต้องมีการตรวจยืนยันซ้ำอีกรอบ ด้วยการตรวจซ้ำวิธีเดิมหรือตรวจลำดับนิวคลิโอไทด์ เนื่องจากมีโอกาสเกิด false positive

• หากผลตรวจเป็นลบ บอกไม่ได้ว่าไม่ติดเชื้อ (อาจติดแล้วแต่ไ่ม่มีอาการ) ต้องวิเคราะห์ระยะฟักตัวร่วมกับประวัติของผู้ป่วยเสมอว่ามีความเสี่ยงหรือมีอาการลำดับเป็นมาอย่างไร

• ข้อเสียวิธีนี้คือใช้เวลานาน แต่มีความแม่นยำสูง

• ผู้ป่วยที่เข้าข่าย PUI สามารถเข้ารับบริการตรวจ PCR ได้ฟรี

• อ่านเพิ่มเติมคู่มือตรวจวินิจฉัยของกรมควบคุมโรค

2. วิธีเจาะเลือดตรวจดูภูมิคุ้มกัน (Immune Globulin)
   วิธีนี้เหมาะกับเมื่อโรคผ่านระยะฟักตัวไปแล้ว หากตรวจผู้ป่วยในระยะที่รับเชื้อมาแล้วแต่ยังไม่ฟักตัวจะตรวจไม่เจอ แม้จะใช้เวลารู้ผลได้เร็วกว่า แต่ไม่เหมาะกับการตรวจเพื่อรีบสกัดกั้นการแพร่ระบาด นิยมใช้คู่กับการตรวจเพื่อรักษาก่อนปล่อยกลับบ้าน

ดังนั้น การวินิจฉัยโรคต้องกระทำโดยแพทย์เท่านั้น แม้จะได้ใบยืนยันผลตรวจมาก็อาจจะไม่สามารถยืนยันได้จริง ๆ ประชาชนไม่ควรหลงเชื่อเครื่องมือต่างๆ ที่มีการนำมาขายโดยไม่ผ่านความเห็นชอบโดยกระทรวงสาธารณสุข นอกจาจะเสี่ยงโดนหลอกแล้วยังอาจจะทำให้โอกาสในการรักษาและจำกัดการแพร่ระบาดลดลงด้วย

สถานที่ตรวจ

กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์และสถานที่ต่างๆ 40 แห่ง ทั้งรัฐและเอกชน สามารถรองรับ 4,000 เทส/วัน ตอนนี้กำลังพัฒนาอีก 60 แห่ง รวมเป็น 100 แห่งที่สามารถทำได้

ทั้งนี้เมื่อทั้ง 100 แห่งพร้อม ประเทศไทยจะตรวจได้ 10,000 เทส/วัน (ขณะนี้ ไทยมีการตรวจไปแล้ว 30,000 เทส)

ข้อคิดจากหมอ

การดำเนินการในญี่ปุ่น ซึ่งมีการตรวจน้อยกว่าไทยก็ยังสามารถควบคุมได้

สิ่งสำคัญสุดคือ กลุ่มที่สมควรตรวจ จะต้องมามาตรวจ กลุ่มที่ไม่ควรมาก็ไม่ต้องมา การสุ่มดะก็ไม่ควรเพราะมีทรัพยากรจำกัด

ควรผ่านการประเมินคัดกรอกอาการว่าสมควรตรวจไหม เพราะถ้าไม่มีอาการ ถึงมาตรวจก็จะไม่พบเชื้อ

ระยะเวลาที่ใช้

นับตั้งแต่ swap จนเมื่อถึงห้องแลปใช้เวลา 3 ชม. ที่ใข้เวลาเพราะมีขั้นตอน ระเบียบการ ส่งตัวอย่าง และการรายงาน

ต้นทุนการตรวจ

ค่าชุดตรวจ 2,500 บาท ที่กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ยังไม่รวมค่าชุดหมี, ค่าหน้ากาก N95, ถุงมือ

ปัจจุบัน สยามไบโฮซาม กำลังผลิตน้ำยาตรวจลดต้นทุน เหลือ 1,000 บาท กำลังพัฒนาใช้เวลาพัฒนา 6 เดือน ซึ่งจะสามารถตรวจได้ 1 ล้านเทส

ส่วนราคาชุดตรวจคัดกรอง kit test ประมาณ 500 บาท กำลังต่อรองให้เหลือ 100-200 บาท คาดการณ์อีก 2-3 เดือน มีชุดตรวจ 100,000 ชุด

ที่มา แถลงการณ์กระทรวงสาธารณสุข 17/3/63

สรุปโดย แอดมิน Infectious ง่ายนิดเดียว, แอดมิน thaicovid.co