ภาพถ่ายวัตถุชิ้นเด่นในพิพิธภัณฑ์

ชื่อวัตถุ เกราะ

ชื่อภาษาถิ่น เหลาะ หรือ เขละ

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

เกราะ หรือ เหลาะ เป็นเครื่องให้สัญญาณที่ใช้กันในสมัยก่อนเพื่อบอกความเคลื่อนไหวให้เป็นที่สังเกต นัดแนะ ตลอดจนบอกเหตุร้าย เหลาะทำด้วยไม้แก่น ขนาดและรูปทรงอย่างกลองแขก มีความยาวประมาณ 70 เซนติเมตร ผ่าด้านข้างราว 2 นิ้ว ยาว 60 เซนติเมตร ขุดข้างในกลวงหัวตันท้ายตันใช้สำหรับตีนัดแนะการประชุมลูกบ้านของผู้ใหญ่บ้าน เป็นต้น การตีจะตีจังหวะช้าและหนักแล้วค่อยเร่งเร็วตอนปลายแล้วเริ่มจังหวะช้าใหม่ ปกติจะตี 3 คาบ และมักตีตอนเช้าตรู่ เพื่อจะให้ได้รู้ว่าตอนสายๆจะมีการประชุมกันที่บ้านผู้ใหญ่บ้าน

ชื่อวัตถุ ปิ่นโตเคลือบ

ชื่อภาษาถิ่น ชั้นเคลือบ

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

ปิ่นโตเคลือบ หรือ ชั้นเคลือบ เป็นภาชนะชนิดหนึ่งสำหรับบรรจุอาหาร ประกอบด้วย ภาชนะรูปทรงกระบอกซ้อนกันเป็นชั้น ๆ มีหูด้านข้าง 2 หู มีโครงเป็นโลหะ เรียกว่า ขาร้อย หรือ ขาขั้น สำหรับร้อยตรงส่วนหูสองข้าง หิ้วได้ มักจะมีตั้งแต่ 2 ชั้นขึ้นไป มีลักษณะนามเรียก “เถา” หรือ “สาย”

การใช้งาน ปิ่นโตชั้นล่างสุดมักจะสูงกว่าชั้นอื่น ๆ เล็กน้อย นิยมใส่ข้าว ส่วนชั้นอื่น ๆ อาจใส่กับข้าว ขนม หรืออื่นๆก็ได้ปิ่นโตนิยมใช้ใส่อาหารสำหรับนักเรียนนำไปรับประทานตอนกลางวัน หรือผู้ที่ทำงานนอกบ้าน แต่พุทธศาสนิกชนส่วนใหญ่นิยมบรรจุอาหารใส่ปิ่นโตเพื่อนำไปถวายพระตอนเช้า หรือ ตอนเพล

ปิ่นโตเคลือบ ที่แสดงในพิพิธภัณฑ์วัดท่าช้าง จะมีสีเหลือง และพิมพ์ลายดอกไม้

ชื่อวัตถุ เงินเหรียญ

ชื่อภาษาถิ่น เงินเหรียญ

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

เงินเหรียญเริ่มใช้ครั้งแรกสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงโปรดเกล้าให้สร้างโรงงานผลิตเหรียญกษาปณ์ขึ้นที่หน้าพระคลังมหาสมบัติในพระบรมมหาราชวังเพื่อผลิตเหรียญกษาปณ์ ใช้แทนเงินพดด้วงที่ใช้กันอยู่ก่อนหน้านั้น เป็นเหรียญตรามงกุฎมีอยู่ 6 ราคา คือ สองบาท หนึ่งบาท สองสลึง หนึ่งสลึง หนึ่งเฟื้อง และ สองไพในพิพิธภัณฑ์วัดท่าช้างจะมีเงินเหรียญอยู่หลายชนิด อาทิ เงินเหรียญในสมัยพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เงินเหรียญในสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชตั้งแต่เงินเหรียญดีบุกตราพระบรมรูป - ตราแผ่นดิน ใน พ.ศ. 2493 เหรียญราคา 25 สตางค์ เหรียญราคา 50 สตางค์ เหรียญราคา 1 บาท เหรียญราคา 5 บาท เหรียญราคา 10 บาท และเหรียญกษาปณ์ที่ระลึกในโอกาสต่าง

ชื่อ วัตถุพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระบรมราชินีนาถ

ชื่อภาษาถิ่น -

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

พระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ที่หน้ามุข ที่ว่าการอำเภอรัตตภูมิหลังหลังเก่านั้นเกิดจากเหตุการณ์ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 พร้อมด้วยสมเด็จพระบรมราชินีนาถเสด็ประพาสภาคใต้เป็นครั้งแรกในพุทธศักราช 2502 และในวันที่ 17 มีนาคม 2502 ทรงเสด็จเข้าในเขตจังหวัดสงขลา บริเวณพื้นที่แรกที่ทรงประทับพระบาท คือ ที่หมู่ที่ 2 ตำบลคูหาใต้ อำเภอรัตภูมิ ซึ่งในครั้งนั้น บรรดาข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ในจังหวัดสงขลา นับแต่ผู้ว่าราชการจังหวัดสงขลาและหัวหน้าส่วนราชการต่าง ๆ ทุกหน่วยงานจนกระทั่งถึงระดับรากหญ้าคือพสกนิกร ทุกระดับชั้นต่างก็ไปตั้งแถวรับเสด็จ ซุ้มรับเสด็จซึ่งทำด้วยไม้และประดับประดาด้วยงานฝีมือของคนในท้องถิ่นอย่างสวยงาม ณ จุดนั้นจำนวนมากชนิดมืดฟ้ามัวดินแล้ว หลังจากนั้นพระองค์ทั้ง 2 ก็เสด็จเข้าสู่ที่ว่าการอำเภอรัตภูมิ ซึ่งชื่ออำเภอรัตภูมิ ในเวลานั้น เขียนว่า “รัตตภูมิ” ทั้ง 2 พระองค์ได้ไปประทับเพื่อฉายพระรูปที่หน้ามุขของที่ว่าการอำเภอรัตภูมิ ภาพพระบรมฉายาลักษณ์คราวนั้นได้ถูกบันทึก และนำมาแพร่หลายให้กับผู้คนที่สนใจในอำเภอรัตภูมิ เป็นจำนวนมาก จนเรียกว่ากลายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำบ้าน ไปทีเดียว ครั้งเวลาผ่านมาหลายสิบปี ที่ว่าการอำเภอหลังนั้นทรุดโทรมลง นายอำเภอขณะนั้นเห็นว่าควรแทงจำหน่ายและรื้อถอน แต่หลังจากหารือกันหลายฝ่ายแล้ว มีมติให้คงสภาพเดิมไว้ พร้อมทั้งต้องปรับปรุงให้ดีขึ้นเพื่ออนุสรณ์สถานแห่งความประทับใจในพรมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านที่ได้ให้โอกาสมาประทับ ณ สถานที่แห่งนั้น ในที่สุด จึงเกิดเป็นพิพิธภัณฑ์อำเภอรัตภูมิ

ชื่อวัตถุ เครื่องลายคราม

ชื่อภาษาถิ่น เครื่องลายคราม

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

เครื่องลายคราม หมายถึง เครื่องภาชนะกระเบื้อง หรือ เครื่องถ้วยชามเนื้อขาว ชนิดที่เขียนลายเป็นสีคราม มีต้นกำเนิดในประเทศจีนนิยมกันว่า เป็นของดีมีราคา ช่างจีนเข้ามาผลิตเครื่องลายครามขายจนเป็นที่นิยมแพร่หลาย ทั้งยังส่งไปขายยังประเทศใกล้เคียงด้วย ประเทศไทยผลิตเครื่องลายครามขึ้นใช้เองจนถึงเป็นสินค้าจำหน่ายไปยังประเทศใกล้เคียง เครื่องลายครามที่ไทยสั่งออกไปทำในเมืองจีน เท่าที่พบมีเพียง 3 อย่างคือ ชาม จานเชิง และโถสีก็มีก็มี 3 อย่างคือ ลายครามอย่างหนึ่ง ลายสีเขียนบนพื้นถ้วยขาวอย่างหนึ่งและเบญจรงค์ส่วนลายไทยที่เขียนเครื่องลายคราม มีลายก้านขด ลายก้านแย่ง ลายกระหนกและลายเทพพนมในตอนต้นรัตนโกสินทร์สมัยรัชกาลที่1 เครื่องลายครามที่สั่งไปทำเมืองจีนได้โปรดให้ช่างหลวงเขียนลายตัวอย่างขึ้นใหม่ ช่วงรัชกาลที่2 เครื่องลายครามที่สั่งไปทำเมืองจีนเขียนลายขึ้นใหม่หลายอย่าง เช่น ลายดอกกุหลาบ เป็นต้น ในรัชกาลที่3 นิยมลวดลายไปข้างแบบจีนมากขึ้น ในรัชกาลที่4 สั่งให้ทำแต่ลายน้ำทองกับลายคราม ในรัชกาลที่5 เครื่องลายครามจีนที่เป็นของดี มีตกเข้ามามากกว่ารัชกาลก่อน ๆเพราะมีความนิยมเล่นเครื่องลายครามมากขึ้น

ชื่อวัตถุ ศาลาการเปรียญ ชื่อภาษาถิ่น ศาลาเรียน เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ ศาลาการเปรียญ หรือ ศาลาปักษ์ใต้ หรือ ศาลาเรียน ของวัดคูเต่าเป็นอาคารที่มีลักษณะเป็นโถงยกพื้น หลังคากระเบื้องพื้นบ้านแบบเกาะยอ หน้าบันประดับด้วยลายปูนปั้นสวยงามเป็นอาคารโรงเรียนสอนปริยัติธรรมแห่งแรกของอำเภอหาดใหญ่ ศาลาที่กล่าวมานี้มี ๒ หลัง สร้างมานานกว่า ๑๐๐ ปี ในอดีตใช้ประกอบงานบุญของประชาชน รวมถึงเป็นที่สอนหนังสือให้กับเด็กๆ ตลอดถึงสามเณรในวัด ซึ่งด้วยกาลเวลาล่วงเลยมาทำให้ศาลามีการชำรุดทรุดโทรม ซึ่งตามคำบอกเล่าของท่านเจ้าอาวาสได้ทราบว่ามีการบูรณะปฏิสังขรณ์ให้กลับสภาพดั่งเดิมโดยสถาบันอาศรมศิลป์ได้ร่วมกับชาวบ้านในแถบนั้น โดยที่ทางสถาบันจะเป็นพี่เลี้ยงให้ในการบูรณะ เพื่อให้มีความใกล้เคียงกับของเดิมมากที่สุดการบูรณะแล้วเสร็จในปี ๒๕๕๕ ซึ่งทางผู้บริหารในท้องถิ่นได้นำไปจัดนิทรรศการที่กรุงเทพฯ จนได้รับรางวัลจากสถาปนิกสยามและยูเนสโกในเวลาต่อมา

ชื่อวัตถุภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องพระเวสสันดร

ชื่อภาษาถิ่น -

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ จิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถ เป็นงานจิตรกรรมภาพเขียนสีฝุ่นฝีมือช่างพื้นบ้านซึ่งมีลักษณะเป็นจิตรกรรมที่สมบูรณ์และแสดงถึงอัตลักษณ์ของเชิงช่างท้องถิ่นได้ดี ทั้งเทคนิควิธีการใช้สีการลงลายเส้นตลอดถึงองค์ประกอบของภาพ รวมถึงคตินิยมทางศิลปะทั่ว ๆ ไป ที่ช่างโบราณได้สร้างสรรค์ผลงานนี้ประยุกต์เอาตัวหนังตะลุงอันเป็นงานศิลปกรรมของภาคใต้เข้ามาใช้ในการวาด ไม่ว่าจะเป็นพระเวสสันดร นางมัทรี จะรูปเป็นแบบเดียวกับกษัตริย์และนางกษัตริย์ในหนังตะลุง ตัวชูชกก็มีลักษณะของตัวตลกหนังตะลุงเนื้อเรื่องของภาพจิตรกรรมเป็นเรื่องพระเวสสันดรชาดก หรือมหาชาติและมีภาพเทพชุมนุมด้วย

ชื่อวัตถุ พระอุโบสถ

ชื่อภาษาถิ่น โบสถ์

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ อุโบสถหรือโบสถ์ ของวัดคูเต่า สร้างโดยพระอธิการแก้วเมื่อพ.ศ. 2430 แต่มาแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2445 โดยพระอธิการหนูใช้เวลาในการก่อสร้างทั้งสิ้นประมาณ 15 ปี เป็นพระอุโบสถที่ค่อนข้างทึบแม้จะมีกรอบหน้าต่าง แต่ช่องหน้าต่างกลับเป็นช่องแสงที่ค่อนข้างเล็กหน้าบันด้านหน้าปั้นเป็นรูปพระพรหมทรงหงส์ล้อมรอบด้วยลายพันธุ์พฤกษาและรูปคนกับสัตว์โดยมีการทำรูปยักษ์แทรกเหมือนกำลังแบกหน้าบันเอาไว้

ภายในอุโบสถคล้ายกับมีอุโบสถซ้อนอีกหลังหนึ่ง เพราะมีผนังด้านหลังปิดและมีทางเดินโดนรอบ ตรงกลางมีพระประธานขนาบด้วยพระพุทธรูปขนาดเล็กกว่าอีก 2 องค์ ประดิษฐานอยู่ในซุ้มพระพุทธรูปโดยซุ้มตรงกลางจะซ้อน 2 ชั้นและสูงกว่า เพื่อให้โดดเด่นกว่าซุ้มข้างๆ โดยซุ้มข้างๆ ทำเป็นรูปยักษ์อีกฝั่งหนึ่งทำเป็นรูปเหมือนราหูอมจันทร์ส่วนที่ผนังด้านบนเขียนภาพเทพชุมนุมเอาไว้ด้วยส่วนจิตรกรรมฝาผนังด้านในจะเป็นเรื่องราวของเวสสันดรชาดกที่ประยุกต์งานศิลปกรรมของภาคใต้คือตัวหนังตะลุงเข้ามาใช้ในการวาดจิตรกรรมฝาผนัง

ชื่อวัตถุ สมุดข่อยตำราห่วง

ชื่อภาษาถิ่น สมุดบุด

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

สมุดข่อยตำราห่วง หรือ สมุดบุด ซึ่งมี 2 แบบ คือ บุดขาว มีพื้นสีขาวเขียวด้วยอักษรสีดำ และ บุดดำ มีพื้นสีดำเขียนด้วยอักษรสีขาวหรือรงค์ คำว่า “บุด” ภาษาถิ่นใต้อาจมีรากคำมาจากภาษาสันสกฤตว่า “ปุสฺตก” หมายถึงคัมภีร์ใบลาน ผ้าเปลือกไม้ รูปปั้นรวมความแล้วความหมายสอดคล้องกับหนังสือบุดหรือมีข้อสังเกตว่าชาวใต้น่าจะออกเสียง “สมุด” เป็น “มุด” หนังสือบุดทำมาจากเปลือกข่อย โดยเอาส่วนผิวนอกสีเขียวออกเสียก่อนแล้วเอาเปลือกข่อยมาบดหรือตำให้ละเอียดผสมด้วยยางไม้ที่มีเมือกเหนียวคลุกเคล้าให้เข้ากัน แล้วจึงเทลงในเป้าพิมพ์ตามขนาดหนังสือที่ต้องการ จากนั้นใช้ลูกกลิ้งบดรีดให้สนิทเก็บไว้ชั่ว 1 วัน 1 คืน จึงลอกออกจากเบ้าพิมพ์นำไปผึ่งแดดให้แห้งสนิท แล้วใช้ลูกสะบ้าขัดผิดหน้ากระดาษให้เรียบ ถ้าต้องการเป็นบุดดำใช้กาบมะพร้าวหรือกาบหมากเผาไฟ แล้วใช้ถ่านหรือเขม่าไฟผสมกับน้ำข้าวทาหน้ากระดาษ แล้วใช้ลูกสะบ้าขัดอีกครั้งจะได้หนังสือบุดตามต้องการ

ตำราห่วงของหลวงพ่อทอง คงฺฆสฺสโรให้สำหรับดูฤกษ์ที่จะทำการมงคล ปลูกเรือน เพาะปลูก หว่านพืช หรือจะเดินทางให้ดูตำราห่วงถ้าวันใดไม่ดีอย่าเดินทางไปไหนและอย่าทำการมงคลทั้งปวง

วิธีนับ ให้นับวันขึ้น 1 ค่ำ เป็นต้นไป ทั้ง 12 เดือน ถ้าเดือนใดวันขึ้น 1 ค่ำเป็นวันอาทิตย์นับไปตามลำดับข้างขึ้นและข้างแรม คือ ขึ้น 1 ค่ำ (เอาเลข 1) เป็นหลัก 2 ค่ำ 3 ค่ำ จนถึง 15 ค่ำ และนับแรม 1 ค่ำ 2 ค่ำ จนถึง 15 ค่ำ หรือ 14 ค่ำ นับโดยวิธีนี้ไปทุก ๆ เดือน วันดีเป็นวันสิทธิโชค มหาสิทธิโชค อมฤตโชค ฯลฯ วันไม่ดี ทักทิน อมิตยู อัคนโรทร์ ยมขันธ์ ฯลฯ ห่วงนั้นมีปลอดห่วง ห่วงเฉียง ห่วงยืน และห่วงนอน เช่น ถ้าต้องปลอดห่วงจะทำการอันใดดีทุกอย่า แต่ถ้าข้าหญิงชายหนี วัวควายหาย ทายว่ามิดีเลย ถ้าป่วยไข้ทายว่าเป็นเพราะโรคตัวเอง ถ้าจะไปแห่งใดปลอดภัยดี ถ้าต้องห่วงเฉียงและห่วงยืน ข้าหญิงชายหนี วัวควายเงินทองหายจะได้คืน ฯลฯ

ชื่อวัตถุ ขันสาคร

ชื่อภาษาถิ่น

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

ขันสาคร เป็นขันสำริดขนาดใหญ่ มีอยู่ 2 ใบ ใบที่ 1 ความกว้างของปากขัน45.3 เซนติเมตร ความสูงจากก้นถึงปากขัน 31 เซนติเมตร ใบที่ 2 ความกว้างของปากขัน 36 เซนติเมตร ความสูงจากก้นถึงปากขัน 33.5 เซนติเมตร ตัวขันเป็นทรงลูกมะนาวตัด ก้นขันมีเชิงข้างขันทำเป็นรูปหน้าสิงห์ปากคาบห่วง ซึ่งใช้เป็นหูหิ้วข้างละหู ผิวเรียบรอบขันด้านบนตอกเป็นลวดลายสวยงามรอบขัน 2 แถว แถวบนติดกับปากขันใหญ่กว่าแถวล่าง

ขันทั้ง 2 ใบ เป็นสมบัติเดิมของวัด สมัยก่อนไว้สำหรับย้อมจีวรปัจจุบันใช้ประกอบในพิธีกรรมตัดจุกผูกผ้าโนราโรงครูโดยราชครูโนราจะให้ศิษย์ที่จะทำพิธีตัดจุกผูกผ้า นั่งบนขันสาครที่ตั้งบนหนังเสือ หนังหมี แล้วราชครูโนรา จะทำพิธีตัดจุกผูกผ้าแล้วจะหย่อนเทริดครอบให้แก่ศิษย์จากนั้นศิษย์ที่ผ่านการครอบเทริดแล้วจะร่ายรำโนราร่วมกับราชครูโนรา ที่ร่วมในพิธีตามขนบนิยมทั้ง 7 คน ครบทั้งสิบสองบทสิบสองคำพลัดจนหมดสิ้นกระบวนการรำโนราโรงครูตามแบบฉบับโบราณเพื่อรับรองความสามารถในการเป็นโนราที่สมบูรณ์แบบในเดือน6 เดือน9 ขันสาคร ในพิพิธภัณฑ์วัดหัวเตยจะถูกยืมไปใช้ประกอบพิธีกรรมตัดจุกผูกผ้าโนราโรงครูเป็นประจำตลอดทั้ง4 เดือน

ชื่อวัตถุ โสร่งจาก “เมืองปาหัง”

ชื่อภาษาถิ่น -

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุโสร่งจาก“เมืองปาหัง”ผืนนี้พบที่ชุมชนมุสลิมโบราณ“บ้านหัวเขา”เป็นโสร่งที่ทอจากไหมเป็นลายริ้วในแนวขวางสลับสีไปมาสีที่นิยมคือสีงาช้าง สีเขียว สีเหลืองสีแดงสีชมพูและสีม่วงเข้ม พบทั้งสองแบบคือแบบโสร่งที่สุภาพบุรุษสวมใส่ และแบบที่สุภาพสตรีสวมใส่ ซึ่งมีความแตกต่างกัน คือ ถ้าเป็นแบบสุภาพบุรุษจะเป็นแบบในรูปซึ่งมีความกว้างความยาวแบบโสร่งทั่วไปส่วนของสุภาพสตรีจะใช้ผ้าที่มีความกว้างเท่ากันสองผืนมาเย็บเพลาะตรงกลางผ้าเพื่อเพิ่มความกว้างและเหมาะกับลักษณะการสวมใส่ของสตรีโดยการนุ่งของสตรีจะนำผ้ามาผูกเคียนบนหน้าอก หรือ กระโจมอก

ชื่อวัตถุ BATIK KOTAK

ชื่อภาษาถิ่น -

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

BATIK KOTAK เป็นผ้าอีกประเภทที่พบ เป็นผ้าที่มีความนุ่มพลิ้วเหมือน “ผ้าปะลางิง”แต่ใช้เทคนิคในการพิมพ์ลวดลายด้วยบล๊อคไม้ จากเมือง HABUTAIประเทศญีปุ่นผลิตส่งบายตลาดมลายู ผ้าผืนนี้พบในชุมชนแขกโบราณ“บ้านหัวเขา”ที่เคยมีใช้เมื่อครั้งอดีต

ชื่อวัตถุสมเด็จเจ้าพะโคะ

ชื่อภาษาถิ่นหลวงปู่ทวด

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

หลวงปู่ทวด มีนามเดิมว่า “ปู” เป็นบุตรของนายหูและนางจัน บิดามารดาของเด็กชายปูนั้นเป็นทาสในเรือนเบี้ยของเศรษฐี ปาน ตอนเล็ก ๆ แม่ผูกเปลไว้มีงูจงอางมาคายลูกแก้วไว้ในเปล เมื่ออายุได้ 7 ขวบ บิดามารดาของท่านจึงนำท่านไปฝากไว้กับสมภารจวงวัดดีหลวงให้บวชเป็นสามเณรเพื่อเรียนหนังสือด้วยความที่เป็นคนใฝ่เรียนใฝ่เรียนสามเณรปูก็เรียนจนจบในระดับเบื้องต้นสมภารจวงได้นำสามเณรปูไปฝากให้เล่าเรียนหนังสือที่สูงขึ้น สมัยนั้นเรียกว่ามูลบทบรรพกิจ โดยนำไปฝากเรียนไว้กับสมเด็จพระชินเสน ซึ่งเป็นพระเถระชั้นสูงที่ส่งมาจากกรุงศรีอยุธยา ให้มาครองเป็นเจ้าอาวาสวัดสีคูยังหรือวัดสีหยังในปัจจุบัน ท่านได้เรียนรู้ได้อย่างรวดเร็วและจบหลักสูตรที่วัดสีคูยังหลังจากนั้นท่านได้เดินทางเข้ามาศึกษาต่อที่เมืองนครศรีธรรมราช เพื่อเรียนหนังสือให้สูงขึ้นที่วัดเสมาเมืองและบรรพชาอุปสมบทเป็นพระสงฆ์เมื่ออายุครบกาลอุปสมบทท่านได้ศึกษาวิชาจากครูบาอาจารย์ต่าง ๆ จนมีความรู้ และไปเรียนต่อที่กรุงศรีอยุธยาในระหว่างที่เดินทางอยู่กลางทะเล น้ำจืดในเรือหมด ท่านได้แสดงปาฏิหาริย์เอาเท้าเหยียบน้ำทะเลกลายเป็นน้ำจืดสร้างความศรัทธาให้กับคนที่อยู่เรือเป็นอย่างมาก ระหว่างที่ท่านจำพรรษาอยู่ในกรุงศรีอยุธยาท่านได้แสดงปาฏิหาริย์หลายครั้งจนได้รับพระราชทานสมณะศักดิ์จากสมเด็จพระเอกาทศรถในครั้งสุดท้ายในราชทินนามว่า “สมเด็จเจ้าพระราชมุนีสามีรามคุณูปรมาจารย์” หลังจากนั้นท่านได้ธุดงค์กลับมาจำพรรษาอยู่ที่วัดพะโคะจนถึงวัยชราท่านก็ได้โละหายไปจากวัดพะโคะ

1. ชื่อวัตถุ ไม้เท้าสามคด

2. ชื่อภาษาถิ่นไม้เท้าสามคด

3. เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

ในขณะหลวงปู่ทวดจำพรรษาอยู่ที่พะโคะนั้น วันหนึ่งท่านก็ถือไม้เท้าสามคดออกไปเดินเล่นหรือเดินจงกลม ไม่มีใครรู้ แต่ท่านคงรู้อะไร แบบลางบอกเหตุ ท่านก็เดินดูลมชมวิวธรรมดา ชาวบ้านพากันแปลกใจ แล้วไม่นานก็มีเรือโจรสลัดเข้ามาจอดเลียบชายฝั่ง แล้วท่านลงเรือไปท่านก็ไม่ขัดขืนลงเรือไปโดยไม่พูดอะไร เรือไปได้ไม่นานก็ไปต่อไม่ได้ ครั้นนานเข้าน้ำสะอาดสำหรับดื่มกินและใช้สอยภายในเรือก็หมดลง โจรทั้งหลายต่างได้รับความลำบากเดือดร้อนกันถ้วนหน้าก็พากันกล่าวหาว่าท่านเป็นกาลีทำให้ทุกข์ยากท่านสังเกตอยู่เงียบๆเฉยๆเห็นว่าเหล่าโจรบาปหนาลำบากจนสิ้นแล้ว คงได้เวลาสอนธรรม ท่านก็เดินใช้ไม้เท้ากุก ๆ กัก ๆ เดินไปเหยียบกาบเรือให้เอนไปจนเลียบน้ำทะเลทำให้เกิดอัศจรรย์ใจแก่หมู่โจรยิ่งนัก หลังจากนั้นท่านก็เอาเท้าข้างหนึ่งลงไปเหยียบทะเลแล้วเรียกให้เหล่าโจรมาดูพวกโจรที่เห็นเรือเอนจวนจะพลิกคว่ำก็พากันวิ่งมาดู พบว่าบริเวณที่ท่านเหยียบลงไปเป็นเวิ้งน้ำสีขาวชิมดูเป็นน้ำจืดพวกโจร จึงพากันตักดื่มกินแล้วพร้อมใจกันหาดอกไม้ธูปเทียนมากราบไหว้หลวงปู่ทวดขอขมาลาโทษท่านเป็นการใหญ่ท่านก็ยกโทษให้ด้วยเมตตา และอบรมสั่งสอนจนโจรเหล่านั้นเลิกฆ่าสัตว์ตัดชีวิตกลับตัวกลับใจเป็นคนดี และสามารถนำเรือเข้าฝั่งกลับมาได้ ต่อมาท่านได้กลับมาวัดและได้ตั้งไม้เท้าไว้ระหว่างต้นยางสองต้นเคียงกัน ต้นยางทั้งสองต้นนั้นเมื่อโตขึ้นมาก็มีลักษณะคดๆ งอ ๆ เหมือนไม้เท้าของหลวงปู่ จึงเรียกต้นยางนั้นว่า "ต้นยางไม้เท้า"

1. ชื่อวัตถุ ภาพถ่ายและหนังสือเกี่ยวกับเจ้าพระยายมราช(ปั้น สุขุม) 2.ชื่อภาษาถิ่น 3. เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

เจ้าพระยายมราช มีนามเดิมว่า ปั้น สุขุม เกิดเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม 2405 ในตระกูลคหบดี ที่ตำบลบ้านน้ำตก ริมแม่น้ำข้างใต้ตัวเมืองสุพรรณบุรี บิดาชื่อ กลั่น มารดาชื่อ ผึ้ง เมื่อท่านอายุได้ 6 ขวบ บิดามารดารได้ถวายพระใส่กัณฑ์เทศน์ เข้าไปยังวัดหงส์รัตนาราม ฝั่งธนบุรี จนท่านบวชและสอบปริยัติธรรมได้เป็นเปรียญ จึงลาสิกขาบท

ผลงานและเกียรติคุณ

1. ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้ช่วยเลขานุการสถานทูตสยาม ณ กรุงลอนดอน และได้รับบรรดาศักดิ์เป็นพระวิจิตรวรสาส์นเลขานุการสถานทูตไทย

2. ได้เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราชคนแรกตำแหน่งพระยาสุขุมนัยวินิต

3. ได้พัฒนาปรับปรุงจัดวางระเบียบการปกครอง7หัวเมืองภาคใต้เป็นอย่างดีจนได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ และเสนบดีกระทรวงนครบาลตามลำดับ

4. ในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้พัฒนาพระมหานครด้วยความสงบสุขและรับผิดชอบการสร้างประปาพระนคร ไฟฟ้านครหลวง ผู้อำนวยการสร้างถนนและสะพานทุกแห่งและพระที่นั่งอนันตสมาคมจนได้รับการสถาปนาเป็นพระยายมราช

5.ในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้เป็นผู้บัญชาการกองเสนารักษาดินแดน กรุงเทพฯ ซึ่งจัดเป็นกองทัพใหญ่ จนได้พระราชทานยศเป็นนายพลเสือป่า และผู้อำนวยการจับกุมชนชาติศัตรูและรักษาความสงบเรียบร้อยในพระนคร ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 จึงโปรดเกล้าฯ พระราชทานยศมหาอำมาตย์เอกให้แก่ท่านเป็นพิเศษ

6.ได้เป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย

7.สมัยรัชกาลที่7ท่านได้ขอพระราชทานกราบบังคมทูลลาออกจากตำแหน่งเพราะชรา

8. สมัยรัชกาลที่ 8 ได้เป็นผู้สำเร็จราชการจนถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 30 ธันวาคม 2481อายุ 76 ปี

1. ชื่อวัตถุ ภาพโปสเตอร์หนังเก่า

2. ชื่อภาษาถิ่น ใบปิดหนังเก่า

3. เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

ภาพโปสเตอร์หนังเก่าหรือใบปิดหนังคือสื่อโฆษณาภาพยนตร์ในยุคเก่าที่ใช้ในการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนได้รู้ว่ามีภาพยนตร์เรื่องอะไร ใครแสดง จะเข้าฉายที่โรงภาพยนตร์ใด ในวันที่เท่าไหร่ ภาพโปสเตอร์หนังเก่าในอดีต จะเป็นงานวาดด้วยมือล้วนๆ ไม่ว่าจะเป็นหนังไทยหรือหนังต่างประเทศ จะมีการเรียกใช้ศิลปินที่มีความสามารถเฉพาะด้านมาโชว์ทักษะผ่านโปสเตอร์หนัง ซึ่งก็จะมีกลิ่นอายความเป็นงานศิลปะคลาสสิกในอดีตที่โปสเตอร์หนังยุคในปัจจุบันนี้ได้เปลี่ยนแปลงไปแทบจะทั้งหมดแล้วที่พิพิธภัณฑ์อานนท์ เธียเตอร์จะมีภาพโปสเตอร์หนังเก่มากมายมีทั้งหนังไทยและหนังต่างประเทศ จัดแสดงไว้เป็นจำนวนมาก

1. ชื่อวัตถุ ภาพโรงภาพยนตร์ในอดีต

2. ชื่อภาษาถิ่น ภาพวิกหนังในอดีต

3. เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

โรงภาพยนตร์ โรงหนัง หรือ วิกหนัง ได้สร้างขึ้นเพื่อให้ความบันเทิงกับคนไทยมากช้านาน ตั้งแต่สมัยที่ทุกบ้านไม่ได้มีโทรทัศน์ดูเหมือนสมัยนี้ ความบันเทิงในรูปแบบภาพยนตร์จึงเป็นที่นิยมอย่างมาก จนเกิดโรงภาพยนตร์ขึ้นมาจำนวนมาก ทั่วประเทศไทย ซึ่งทุกสิ่งก็ล้วนแล้วเป็นไปตามกาลและเวลา เมื่อสิ่งใหม่เข้ามาแทนที่ สิ่งเก่าแก่ที่เคยได้รับความนิยมมากแค่ไหนก็ต้องหลีกทาง ล้มหายตายจากไปในที่สุด เหลือไว้เพียงภาพความทรงจำที่ทำให้ผู้เคยไปได้หวนกลับมาคิดถึงวันวานที่พิพิธภัณฑ์อานนท์ เธียเตอร์ มีภาพเก่าของโรงภาพยนตร์ในอดีตทั้งในจังหวัดสงขลา และจังหวัดใกล้เคียงเป็นจำนวนมาก

ชื่อภาษาถิ่น:นายทอง

ชื่อภาษาทั่วไป:ทองช้าง

ขนาด:กว้าง50×ยาว24​ ชม(ตัวรูป)​

มอบให้ศูนย์​พิพิธภัณฑ์​ศิลป​วัฒนธรรม​พื้นบ้าน​คลอง​หอยโข่ง​ เมื่อ​ พ​ศ.2553

โดย​ นายสุชล​ ชู​เพ็ง​

เป็นรูปหนังตัวตลกดั่งเดิมตัวแรกของหนัง​ เพ็ง​เทพา​ มีอายุ​ 110​ ปี

ประวัติ​การสืบทอดตัวหนัง:ได้มาจากนายไชยทอง​ ไผ่คงเงิน​ เป็นลูกคู่นายปี่หนังเพ็ง​ เทพา​ นำมามอบให้หนัง​ ชู​ ลูกเทศ​ และสืบทอดมาถึงนายหนังสุชล​ ชู​เพ็ง​(บุตรชาย​หนังชู)​ นำมาเพื่อเก็บใว้สักการะ​บูชา

มีถิ่นฐาน​ภูมิลำเนา​อยุ่ที่บ้านเก่า​ อำเภอสะบ้าย้อย​ จังหวัด​สงขลา​

บุคลิก​พิเศษ​ พูดจาเสียงดัง​ จริงจัง​ จริงใจ​ ตัวใหญ่ เป็นคนอารมณ์ดี​ เนื่องจากเป็นคนรูปร่าง​สูง​ใหญ่​ มีกำลัง​มาก​สามารถ​ทำในสิ่งที่คนอื่นทำไม่ได้​ เช่นแบกต้นมะพร้าว​เป็นท่อน​ๆ​ เพื่อนบ้านจึงเรียกว่า​ นายทองช้าง

ต่อมาหนังนครินทร์​ ชา​ทอง​(ศิลปิน​แห่งชาติ)​สนใจเรื่องภาษา​หนังตะลุง​ภาตใต้ปลายด้ามขวาน​ ชึ่งภาษาจะแตกต่างกับตัวตลกหนังอื่นๆทั่วไป​ เพราะสำเนียงภาษาและการสืบทอดของนายหนังจะพูดไม่ค่อยได้​ กลัวว่าจะสูญหายไป​ จึงอนุรักษ์​ใว้และนำมาสืบทอดเรียนรู้​ที่พิพิธภัณฑ์​คลองหอยโข​่​ง

นายหนังสุชล​ ชู​เพ็ง​ จึงนำมาเก็บใว้ที่พิพิธภัณฑ์​ศิลป​วัฒนธรรม​พื้นบ้าน​คลอง​หอยโข่ง​ และทำหน้าที่เป็นดูแลสืบทอดต่อไปในฐานะ​ทายาท​"ศิลปิน​หนังตะลุง​ภาคใต้​ปลายด้ามขวาน"

ชื่อภาษาถิ่น:รูปสีชูด

ชื่อภาษาทั่วไป​:นายสีชูด

ขนาด.กว้าง10×ยาว30​ ชม.(ตัวรูป)​

มอบให้ศูนย์.. วันที่​ 18​ สิงหาคม​ 2564​ โดย​ นายสุชล​ ชู​เพ็ง

รายละเอียด​รูป/รูปลักษณ์​:

เป็นตัวตลกเอก​ ของหนังชู​ ลูกเทศ​ เป็นหนังตะลุง​ชื่อดัง​ในถิ่นสามจังหวัด​ชายแดน​ใต้​และห้าอำเภอ​ของจังหวัด​สงขลา​ ช่วงหลังสงครามโล​กครั้ง​ที่​2​ เป็นต้นมา

คนตัดรูปหนัง​ ชื่อ​ นายไชยทอง​ ไผ่คงเงิน​ อยู่​ตำบล​ลำไพล​ อำเภอ​เทพา​ จังหวัด​สงขลา​

ตัดรูปนี้เมื่อปี​ พศ.2485

ความเป็นมา​ นายไชยทอง​ ฝันว่ามีผู้วิเศษ​เอาสิ่งของ​ศักดิ์​สิทธิ์​มาให้ตามความฝัน​ จึงตื่นขึ้น​แต่เช้าตรู่​ยังไม่ทันสว่าง​ ก็ได้เห็นคล้ายๆสุนัข​ป่าคาบอะไรมาวางใว้ที่หน้าบันไดบ้าน​ ส่งเสียง​เห่าหอน​แล้ว​วิ่งเข้าป่าไป​ นายไชยทองเฝ้าดู​อยู่​จนสว่างจึงลงไปดู​ ปรากฏ​ว่าสิ่งที่วางใว้คือ​ หนังสัตว์​ จึงนำมาตัดเป็นรูป สีชูด​ จนกลายเป็นตัวตลก​ที่เป็นเอกลักษณ์​ของหนังชู​ ลูกเทศ

เกร็ด​ย่อย​ รูปตัวนี้ตัดด้วยมีดพร้า​และมีดเหลาตอกเท่านั้น​ โดยไม่มีการวางรูปบนแผ่นหนัง

ความเชื่อ​ ต่อมาสีชูดตัวนี้บางคนเชื่อว่าเป็นรูปศักดิ์​สิทธิ์​ บนบานอะไรได้ดั่งใจปรารถนา​

สร้างด้วยไม้มงคล ลงรักปัดทอง เป็นที่เคารพของชาวบ้านปัจจุบันรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์อาจารย์ศรี ธมฺมาปาโล วัดโคกเหรียง เป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องแสดงปางอุ้มบาตร ประทับขึ้นอยู่บนฐานไม้รูปดอกบัว ความสูงจากยอดพระเกตุถึงพระบาท 77 เซนติเมตร สูงจากฐานถึงพระเกตุ 103 เซนติเมตร ฐานพระยาว 26 เซนติเมตร เส้นผ่าศูนย์กลาง 14 เซนติเมตร พระพักตร์รูปไข่ พระโขนงโก่ง พระเนตรมองต่ำ พระโอษฐ์ทาสีแดง สวมมงกุฎยอดแหลม พระหัตถ์ประคองบาตร ห่มจีวร คลุมถึงข้อพระบาท สวมฉลองพระบาทปลายงอน

พระครูโสภณคณาภิบาล เจ้าอาวาสวัดโคกเหรียง เล่าถึงประวัติการสร้างพระพุทธรูปองค์นี้ว่า พุทธศาสนิกชนวัดโคกเหรียง ได้สร้างถวายตั้งแต่ปีพศ. 2442 ในสมัยพระอธิการหวาน เจ้าอาวาสวัดโคกเหรียงองค์แรก ซึ่งมีอายุประมาณ 122 ปี โดยสร้างตามความเชื่อว่า บุญกุศลในการสร้าง คนที่สร้างจะเป็นคนรูปงาน สง่างาม เป็นที่เคารพรักใคร่ของประชาชน มีอิสริยยส บริวาร สมบัติ ตลอดจนความสุข และไม่วิกลจริต พระพุทธรูปปางอุ้มบาตรองค์นี้ยังสร้างขึ้นเพื่อใช้เป็น “พระลาก” จนถึงปัจจุบัน

1. ชื่อวัตถุ อาคารโรงสีแดง

2. ชื่อภาษาถิ่น หับ โห้ หิ้น

3. เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

อาคารโรงสีแดง หับ โห้ หิ้น สร้างขึ้นเมื่อพ.ศ.2457โดยรองอำมาตย์ตรีขุนราชกิจการี (จุ่น เลี่ยง ลิ้มเสาวพฤกษ์) ที่บ้านเลขที่ 13 ถนนนครนอก ริมทะเลสาบสงขลา ชื่อ โรงสี หับ โห้ หิ้น แต่ผู้คนมักเรียกว่า โรงสีแดง เพราะอาคารทั้งหลังทาด้วยสีแดง ช่วงเริ่มกิจการเป็นโรงสีข้าวใช้มอเตอร์ไฟฟ้าเป็นแหล่งกำเนิดพลังงาน ทว่าให้ผลผลิตต่ำ นายสุชาติ รัตนปราการ ผู้บริหารงานได้ปรับปรุงระบบสีข้าวให้ทันสมัยขึ้นด้วยเครื่องจักรไอน้ำจากประเทศอังกฤษ มีคนงาน 30 – 50 คน ทำงานเป็นกะละ 8 ชั่วโมง เดินเครื่องตลอด 24 ชั่วโมง เป็นโรงสีขนาดใหญ่และทันสมัยที่สุดในยุคนั้นรับสีข้าวจากรอบลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลาสามารถผลิตข้าวสารจำหน่ายให้แก่ประชาชนในจังหวัดสงขลาและจังหวัดใกล้เคียงรวมถึงประเทศเพื่อนบ้าน อาทิ รัฐเปรัค อีโป ปีนัง กลันตัน และตรังกานู ในประเทศมาเลเซีย เป็นต้น เมื่อ พ.ศ.2490 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 พื้นที่รอบทะเลสาบสงขลามีโรงสีขนาดเล็กเกิดขึ้นจำนวนมากมาย ทำให้ข้าวเปลือกที่จะป้อนโรงสีแดงลดลง จึงต้องยุติกิจการโรงสีข้าว มาทำกิจการโรงน้ำแข็งมาจำหน่ายในชุมชนเปลี่ยนโรงสีเป็นโกดังเก็บยางพารา สำหรับขนถ่ายไปยังเรือเดินสมุทรซึ่งจอดอยู่ในอ่าวใกล้เกาะหนู เกาะแมวเพื่อส่งต่อไปยังยุโรปและอเมริกา เมื่อมีท่าเรือน้ำลึก การขนส่งยางพาราด้วยเรือลำเลียงจึงยุติกิจการ เปลี่ยนเป็นท่าเทียบเรือประมงขนาดเล็กแทนวันเวลาล่วงผ่านมากว่า 100 ปี โรงสีแดงยังคงยืนเด่นเป็นสัญลักษณ์ของถนนนครนอกและเป็นเอกลักษณ์ของเมืองสงขลาไว้เฉกเช่นในอดีต เพราะทายาทรุ่นหลังของตระกูลได้ช่วยกันทำนุบำรุงอาคารโรงสีทำการซ่อมแซมโครงสร้างส่วนประกอบอาคารตลอดจนทาสีภายนอกอย่างสม่ำเสมอทำให้สภาพอาคารและปล่องไฟโรงสีแดงยังคงความสมบูรณ์อยู่ในสภาพเดิมสามารถรักษาคุณค่าทางสถาปัตยกรรมเอาไว้ได้เป็นอย่างดี จนได้รับรางวัลอนุรักษ์ศิลปะสถาปัตยกรรมดีเด่น ประจำปี 2554 ประเภทอาคารพาณิชย์ จากการคัดเลือกโดยสมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์

ชื่อวัตถุ หลวงปู่เหม้น

ชื่อภาษาถิ่นพ่อท่านเหม้น

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุหลวงปู่เหม้นเกิดเมื่อปีเถาะ พ.ศ.2422ที่บ้านทุ่งชวด หมู่ที่12ตำบลพังลา อำเภอสะเดา จังหวัดสงขลาโยมบิดาเป็นใครไม่มีใครทราบโยมมารดาชื่อนางลายพ.ศ.2443อุปสมบท ณ วัดสองพี่น้องตำบลพังลา(ปัจจุบันตำบลท่าโพธิ์) อำเภอสะเดาจังหวัดสงขลาได้จำพรรษาอยู่ที่วัดสองพี่น้องตลอดมา จนเจ้าอาวาสรูปเดิมได้มรณภาพลง ท่านได้เป็นเจ้าอาวาสแทน โดยได้บูรณะวัดสร้างกุฏิ 1 หลัง จากนั้นท่านได้ออกธุดงค์ตามสถานที่ต่าง ๆ จนไปถึงภูเขาสันกาลาคีรีที่บ้านป่าไร่อำเภอโคกโพธิ์จังหวัดปัตตานีได้อาศัยอยู่กับชาวเขาที่ผู้คนเรียกว่า “คนธรรพ์” ต่อจากนั้นท่านเดินทางไปถึงบ้านบากง อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาสได้สร้างวัดทรายทองขึ้น หลังจากนั้นท่านได้เดินทางกลับวัดสองพี่น้อง ท่านหมื่นนันท์ นรารักษ์ ได้นิมนต์ท่านนิ่ม ซึ่งเป็นหลานของหลวงปู่เหม้นเป็นเจ้าอาวาสวัดสองพี่น้อง หลังจากนั้นท่านได้สร้างวัดที่บ้านควนสังข์ประเทศมาเลเซียและอยู่ที่นั่นจนถึงพ.ศ.2483จนกระทั่งท่านอาพาธพระนิ่มจึงนิมนต์ท่านกลับวัดสองพี่น้องและท่านก็ได้มรณภาพ เมื่อ พ.ศ.2483 อายุได้61พรรษาหลวงปู่เหม้นเป็นพระที่มีวิทยาคมท่านได้แสดงอภินิหารไว้หลายอย่าง เช่น

1.ลงอาบน้ำในขวดให้ลูกศิษย์เห็นที่วัดทรายทองบ้านบากงจังหวันราธิวาส

2.กำบังกายจับช้างเถื่อนที่อำเภอนาทวีจังหวัดสงขลา

3.ใช้คาถาปราบโจร

4.ใช้คาถาปราบงูพิษ

5.เดินทางได้รวดเร็วคนไม่เห็นๆแต่จีวร

6. ปราบพวกผีพรายในแม่น้ำลำคลอง

ชื่อวัตถุ ปาหยะ

ชื่อภาษาถิ่น ปาหยะ

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ ปาหยะปายะปาดหญ้าก็ว่าเป็นมีดพร้าอย่างหนึ่งใช้ถากหญ้า ฟันหญ้าในนาตามีดกว้างประมาณ3–4นิ้ว ยาว 8–10 นิ้วส่วนหนาสุดประมาณ2–3หุน คมส่วนปลายปาดโค้งไปทางสัน คอปาหยะทำเป็นกั่นงอตั้งฉากยาว 4–5 นิ้วเข้าด้ามยาวประมาณเมตรเศษหรือใช้พอเหมาะที่จะใช้สับหญ้าในนาได้

ปาหยะเหมาะที่จะใช้ในนาที่ไม่มีน้ำหรือน้ำขังน้อยๆใช้สับหญ้าก็ได้สับดินก็ได้ เช่น สับหญ้าในมุมหรือขอบคันนาที่ไถเข้าไปไม่ถึงปาหยะที่แสดงในพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดสองพี่น้อง ชาวบ้านได้บริจาคให้กับพิพิธภัณฑ์

1. ชื่อวัตถุ กระบอกขนมจีน

2. ชื่อภาษาถิ่น บอกหนมจีน

3. เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

บอกขนมจีน หรือ บอกหนมจีน ทำจากโลหะประเภททองเหลือง เป็นเครื่องมือใช้ทำขนมจีน หรือ “เหยียบขนมจีน” เพื่อการค้าขาย หรือ เพื่อจัดเลี้ยงกันในงานประเพณีต่าง ๆ หรือโอกาสพิเศษ กระบอกขนมจีนในพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดสองพี่น้องชาวบ้านได้นำมามอบให้กับพิพิธภัณฑ์ฯ ที่เป็นแหล่งความรู้ของชุมชน

การทำขนมจีนในสมัยก่อนมี 9 ขั้นตอน

1.แช่แป้งข้าวจ้าวอย่างน้อย 6 ชั่วโมง

2.บดแป้งด้วยครกบดหิน 2 ครั้ง

3.ทับแป้ง โดยเอาแป้งใส่ผ้าขาวแล้วเอาครบบดส่วนบนตั้งทับไว้ให้นำสะเด็ด

4. ต้มแป้ง โดยแบ่งแป้งที่สะเด็ดน้ำแล้วเป็นก้อน ๆ ขนาดเท่ากำปั้น ต้มจนสุกหมด

5. ตำแป้ง โดยเอาแป้งใส่ครกตำด้วยสากจนแป้งเข้าเป็นเนื้อเดียวกัน

6. เน้นแป้ง คือ การใช้มือนวด เน้นแป้งให้แป้งเหนียวดียิ่งขึ้น

7.นำแป้งใส่ลงในกระบอกจนแน่นแล้วยกขึ้นตั้งบนขื่อที่อยู่เหนือกระทะและเตาไฟซึ่งลุกแรง

8.ต้มเส้น คือ ต้มเส้นขนมจนสุก เส้นขนมจะลอยขึ้น จึงตักเอาแต่เส้นขนมนำไปล้าง

9. ล้างเส้น คือ ล้างด้วยน้ำสะอาดอย่างน้อย 2 ครั้ง จากนั้นจึงนำไปจับลูก

ชื่อวัตถุ กระต่ายขูดมะพร้าว

ชื่อภาษาถิ่น เหล็กขูด

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

กระต่ายขูดมะพร้าว หรือ “เหล็กขูด” เป็นเครื่องมือขูดเนื้อมะพร้าวที่ยังไม่กะเทาะเปลือกให้เป็นฝอยเพื่อนำเนื้อมะพร้าวมาใช้ประโยชน์ลักษณะโครงสร้างลำตัวสำหรับนั่งทำจากไม้แกะสลัก ลวดลายมลายูตัวฟันสำหรับขูดมะพร้าวยื่นออกมาคล้ายเลื่อยทำจากเหล็กมีเดือยสำหรับยึดกับลำตัวไม้ มีกั่นอลูมิเนียม/เหล็ก/หินครอบกันหลุด กระต่ายขูดมะพร้าวเป็นการใช้จินตนาการเพื่อสร้างสรรค์เครื่องใช้ไม้สอย ทั้งยังมีความคงทน ความงาม และคุณค่า แสดงให้เห็นความสำคัญที่ผูกโยงกับวิถีชีวิตของชาวไทยมุสลิม แต่ละตัวได้แฝงความหมายไว้ให้ขบคิด เห็นถึงคติความเชื่อ ศิลปะของชาวบ้านและสภาพสังคมในช่วงเวลานั้น

ชื่อวัตถุ กริช

ชื่อภาษาถิ่น กริช

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

กริช เป็นอาวุธประจำตัวที่เคยนิยมใช้กันในภาคใต้ตลอดไปถึงมาเลเซีย ชวาและประเทศใกล้เคียงเคยเป็นอาวุธประจำชาติของชวาและมาเลเซีย เป็นเครื่องบ่งถึงความเป็นชายชาตรี บ่งถึงฐานะทางสังคมฐานะทางเศรษฐกิจ และยศถาบรรดาศักดิ์ของผู้เป็นเจ้าของหรือของตระกูลโดยเฉพาะการใช้กริชในภาคใต้ตอนล่างนับตั้งแต่นครศรีธรรมราชลงไปนิยมกันอย่างแพร่หลายทั้งไทยพุทธและไทยมุสลิมมีความเชื่อและเกี่ยวพันกับวัฒนธรรมอื่นๆอย่างพิสดารความนิยมเหล่านั้นเพิ่งเลิกราไปเมื่อทางราชการประกาศให้ถือว่ากริชเป็นอาวุธที่ห้ามพกพาในที่ชุมชน

ชื่อวัตถุ ปั้นเหน่งโนรา

ชื่อภาษาถิ่น เหน่ง

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

ปั้นเหน่งโนรา หรือ เหน่ง เป็นเครื่องประดับเอวทำด้วยเงินดุนสลักลายงดงาม ถือว่าเป็นของประดับที่มีค่าจะมีสายคาดแลดูเหมือนเข็มขัด ใช้ปิดบริเวณด้านบนของหน้าผ้า ปั้นเหน่งเป็นหนึ่งในชุดเครื่องเงินโนรา คือ

1. ปั้นเหน่ง

2. ปีกนกแอ่น

3 ทับทรวง.

4. ประจำยาม

5. ต้นแขน

6. ไหมฺร

7. เล็บ

ชื่อวัตถุสมุนไพรปรุงยาพรหมประสิทธิ์

ชื่อภาษาถิ่นเครื่องยาพรหมประสิทธิ์

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

ประมาณปี พ.ศ.2496 หลังจากเสร็จงานศพพระอธิการทองแก้วอินทโรแล้วพระครูรัตนธรรมจารี หรือ พ่อท่านทับได้นำไม้ที่ใช้สร้างเมรุและโรงพิธีศพพระอธิการทองแก้วไปสร้างโรงเรียนวัดปรางแก้ว แต่ยังขาดไม้อีกจำนวนมากก็นำชาวบ้านไปตัดไม้ที่เขาวังชิงในช่วงที่ตัดไม้อยู่นั้นก็มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาเข้าทรงบอกว่าเป็นพระธุดงค์มาจากทางภาคเหนือมาสิ้นบุญที่เขาวังชิงเมื่อหลายร้อยปีที่ผ่านมา ภายหลังชาวบ้านเรียกท่านว่า“หลวงพ่อรัศมีท่านได้บอกตำรับยาสมุนไพรไว้ช่วยเหลือชาวบ้าน รวมกับตำรับยาของพระครูรัตนธรรมจารี(พ่อท่านทับ)ได้เป็น“ยาพรหมประสิทธิ์”ซึ่งเป็นยาที่มีสรรพคุณแก้พิษหรือขับพิษทุกชนิดและเป็นยาบำรุงร่างกายด้วย ซึ่งตัวยาประกอบด้วยสมุนไพรมากถึง 222ชนิดในจำนวนนั้นยังมีส่วนผสมพวกเขา เขี้ยว งา กระดูกของสัตว์อีกหลายชนิดด้วยในการปรุงยาแต่ละครั้งจะต้องรวบรวมสมุนไพรเป็นเวลาหลายปีจึงจะครบตามตำรับในระหว่างที่รอการปรุงยาก็นำสมุนไพรจำนวนหนึ่งเก็บไว้ให้ประชาชนได้ศึกษาเรียนรู้ยาพรหมประสิทธิ์ทางวัดได้ผลิตแจกจ่ายให้กับผู้ป่วยสืบทอดตลอดมาไม่ต่ำกว่า 60 ปี

ประวัติและที่มา

ผ้าพุมเรียง เป็นผ้าทอที่มีลวดลายสวยงาม และมีเอกลักษณ์ต่างไปจากผ้าในภาคอื่นๆ มีการทอยกดอกด้วยไหม หรือดิ้นเงินดิ้นทอง เป็นศิลปะหัตกรรมพื้นบ้านของตำบลพุมเรียง อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี โดยได้รับการถ่ายมาจากอดีตที่ไทยมุสลิมได้อพยพมาจากเมืองสงขลาเมืองปัตตานีและเมืองไทรบุรีที่มาสร้างรกรากมีลูกหลานได้สืบทอดกันมาคงไว้ซึ่งความปราณีต สวยงามมาจนถึงปัจจุบัน

ลวดลายและกรรมวิธีการทอ

เป็นผ้าทอทั้งประเภทผ้าฝ้าย ผ้าไหม และผ้าไหมปนฝ้ายเป็นลวดลายต่างๆ มีชื่อเรียกประจำลายรวมถึงลายราชวัตรและลายดอกพิกุลซึ่งเป็นผ้าทอที่สวยงามโดดเด่น เป็นที่นิยมแก่ผู้ที่มาเที่ยวชม และซื้อไปใช้

ประโยชน์ใช้สอย

ใช้ตัดเย็บเป็นชุดสุภาพบุรุษ สุภาพสตรีสวมใส่ในโอกาสต่างๆ ตามเหมาะสม

อายุสิ่งของ ได้มาเมื่อปี พ.ศ.2547 รวม 17 ปี

ชื่อวัตถุ เสื่อคล้า

ชื่อภาษาถิ่น สาดคล้า

เรื่องเล่าเกี่ยวกับวัตถุ

สาดคล้า หรือ เสื่อคล้า เป็นภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นภาคใต้ที่ได้นำเอาเปลือกของต้นคล้าที่มีในชุมชนมาสานเป็นสาดคล้า

ต้นคล้านับเป็นไม้ล้มลุกที่เจริญเติบโตขึ้นเป็นกอ และมีอายุหลายปี โดยมีเหง้าหรือหัวอยู่ใต้ดิน ส่วนลำต้นมีทั้งแบบตั้งตรงและแบบเอนไปตามกระแสน้ำลักษณะกลมสีเขียวเข้มออกเป็นข้อๆ และมีข้อปล้องยาว หากรวมทั้งก้านและใบ จะมีความสูงประมาณ1-2 เมตร ขยายพันธุ์โดยวิธีการแยกหน่อปลูกในที่เป็นน้ำหรือเป็นโคลน ตามริมคลอง ริมสระ หรือตามลำธาร

การสานสาดคล้า หรือ เสื่อคล้า จะเริ่มต้นจากการไปตัดต้นคล้ามาจากป่าพรุ โดยเลือกต้นที่แก่พอสมควร ซึ่งดูได้จากสีของต้นที่มีลักษณะเข้มจากนั้นนำมาผ่าเป็น4 ซี่ แล้วใช้มีดตอกลอกเอาเนื้อในสีขาวออกให้หมด นำไปตากแดด 2 - 3 แดด จากนั้นก็นำมาสานลายสองเป็นผืนเสื่อ ความยาวและความกว้างของเสื่อ ขึ้นอยู่กับความยาวของต้นคล้าสาดคล้าหรือเสื่อคล้า ยังมีความผูกพันกับวิถีชีวิตและวัฒนธรรมท้องถิ่นอยู่อีกมาก เช่น การนำเสื่อคล้ามาปูในโรงโนรา รวมทั้งการบูชาบรรพบุรุษ หรือการตั้งตายายของคนใต้ก็ต้องนำเสื่อคล้ามาปูเช่นกันโดยคุณสมบัติเด่นที่สามารถเก็บความเย็นไว้ได้ดี ผู้คนจึงนิยมนำเสื่อคล้ามาปูนอนกัน และบ้างก็เชื่อว่าจะทำให้บรรเทาอาการเจ็บป่วยได้