ฮิฟีสตัส (กรีก: Ἥφαιστος, ออกเสียง: /อี-เฟส-ตอส/) (อังกฤษ: Hephaestus, ออกเสียง: /hɪˈfiːstəs/) เป็นเทพเจ้าแห่งช่างตีเหล็ก (blacksmith) ช่างฝีมือ ช่างศิลป์ ประติมากร โลหะ โลหะวิทยา (metallurgy) ไฟและภูเขาไฟ ภาคโรมัน คือ วัลแคน ในเทพปกรณัมกรีก ฮีฟีสตัสเป็นพระโอรสของซูสกับพระนางฮีรา หรือบางตำราก็ว่าท่านเกิดมาแต่เฉพาะเทวีฮีรา และมีแอโฟรไดทีเป็นชายา
ฮิฟีสตัสเป็นเทพช่างตีเหล็ก ทรงประดิษฐ์อาวุธทั้งหมดของพระเจ้าบนโอลิมปัส พระองค์เป็นช่างตีเหล็กของเหล่าทวยเทพ และทรงได้รับการบูชาในศูนย์การผลิตและอุตสาหกรรมของกรีซ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรุงเอเธนส์ ลัทธิบูชาฮีฟีสตัสมีศูนย์กลางในเลมนอส ฮิฟีสตัสมีลักษณะเด่นคือเป็นเทพพิการ มีขาไม่สมประกอบ มีกริยาอาการเหมือนคนทุพพลภาพ และถือเครื่องมือช่างตลอดเวลา ท่านจึงได้รับฉายาเรียกหลายอย่างที่แสดงถึงลักษณะทางกายภาพ เช่น
(กรีก: Ἀμφιγύεις) "ผู้ง่อยเปลี้ย" (ความหมายตรงตัวว่า "ง่อยทั้งสองขา")
(กรีก: Κυλλοποδίων) "ผู้มีเท้าคด"
(กรีก: Χαλκεύς) "ช่างทองแดง"
(กรีก: Κλυτοτέχνης) "ผู้มีทักษะศิลป์เป็นที่เลื่องลือ"
(กรีก: Πολύμητις) "ผู้มีแผนมาก" หรือ "ผู้มากปัญญา"
สัญลักษณ์ของฮิฟีสตัสมีค้อน ทั่งและคีมคู่ของช่างตีเหล็ก
ฮีฟีสตัสเป็นเทพบุตรของเจ้าแม่เฮร่าเเละเทพเจ้าซูส การกำเนิดของฮีฟีสตัส
มีความคล้ายการกำเนิดของอาเธน่า เเต่เป็นการผุดออกจากเศียรเเม่เพียงลำพัง
มีครั้งหนึ่งซูสต้องการที่จะลงโทษเฮร่า ฮีฟีสตัสทนดูไม่ได้จึงเข้าไปช่วย
ทำให้เทพซูสเกิดโมโห ได้จับฮีฟีสตัสโยนลงมาจากสวรรค์ ลงไปที่เกาะเลมนอส
เป็นเวลา 9 วัน 9 คืน ด้วยเหตุนี้ฮีฟีสตัสจึงกลายเป็นคนพิการนั้นเอง
ตั้งเเต่บัดนั้น ฮีฟีสตัสก็ไม่คิดจะกลับขึ้นไปอีกเลยเเละได้สร้างวังเพื่อเป็นที่ประทับ
โดยฮีฟีสทัสมีลูกมือเป็นพวกยักษ์ไซคลอปส์ จากนั้นจึงได้ส่งบัลลังก์อันนี้ขึ้นไป
ถวายต่อเจ้าแม่ฮีรา เมื่อขึ้นไปประทับบนบังลังก์เเล้ว กลไกดีดกระหวัดรัดองค์เจ้าแม่
จนแน่นตรึงติดกับบัลลังก์อย่างมั่นคง เทพเเต่ละองค์ต่างช่วยก็ไม่สำเร็จเเละได้ประชุม
กันว่ามีเเต่เพียงเทพไดโอนิซัส โดยการมอมเหล้าให้ฮีฟีสตัสเมาด้วยน้ำองุ่น
จากนั้นไดโอนิซัสก็ลอบพาฮีฟีสศัสขึ้นไปที่สวรรค์เพื่อกลับไปแก้
เครื่องกลพันธนาการที่ทำไว้กับเจ้าแม่ฮีราได้จนสำเร็จ
นอกจากนี้ เทพไดโอนิศัสยังช่วยไกล่เกลี่ยให้เทพีฮีร่าและเทพฮีฟีสทัสเข้าอกเข้าใจกันอีกครั้งด้วย หลังจากเหตุการณ์นี้ฮีฟีสทัสจะขึ้นไปก็ต่อเมื่อมีการนัดประชุมเทพ
สภาเฉพาะกิจและในวาระอื่น ๆ ที่สำคัญเท่านั้นเเละได้สร้างวังให้เทพเเต่ละองค์อีก
ด้วย ออกแบบตกแต่งภายในบ้านโดยการใช้โลหะประดับมณีที่ดูแวววาวจับตา
และเขาก็ได้ประกอบอสนีบาตเพื่อเป็นอาวุธถวายแก่ซูส รวมถึงเป็นผู้สร้างศรรักให้
แก่อิรอสด้วย