นายจาตุรงค์ ช้างพุ่ม อยู่บ้านเลขที่ 25 ม.5 ต.สายคำโห้ อ.เมือง จ.พิจิตร 66000 เป็นผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน อายุ 51 จบการศึกษา ม.ปลาย กับ กศน.อำเภอเมืองพิจิตร เดิม จบแค่ ป.6 และเรียนต่อการศึกษาผู้ใหญ่ อาชีพปัจุบัน เกษตรกร และเป็นผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน หมูที่ 5 บ้านเนินทราย และเป็นภูมิปัญญาการทำผ้ามัดย้อมจากสีธรรมชาติ และด้านอาหารให้คนในชุมชนได้ศึกษาความรู้

เมื่อปี 2559 ได้ไปศึกษาดูงานเรื่องการหารายได้ของคนในชุมชน กับทาง อบต.สายคำโห้ ในต่างจังหวัดทางภาคเหนือ ที่ จังหวัดลำปาง ที่ห้องสมุดประชาชนจังวัดลำปาง เรื่องการทำผ้ามัดยอมโดนครามจากธรรมชาติ และวิธีการทำ ขั้นตอนต่าง ๆ และวิธีการทำลวดลายให้สวยงาม และการนำผ้าเก่ามาทพเป็นผ้ามัดยอมได้อีกด้วย

ต่อมาเมื่อปี 2560 ไดไปศึกษาดูงานที่จังหวัดเชียงใหม่ การนำสีธรรมชาติมาทำเป็นการลวดลายภาพ การนำเปลือกไม้ที่มีสีแดงหรือเหลือง ขมิน ดาวเรือง ดองเฟื้องฟ้า ดอกทางตะวัน มากทำเป็นสีย้อมจากธรรมชาติ

หลักจากได้กับจากการศึกษาดูงาน ทางการ กศน. ก็ได้ติดให้ไปเป็นวิทยากรเรื่องผ้ามัดยอมใช้กลุ่มอาชีพชุมชน เป็นกลุ่มสนให้ความรู้ระยะสั้น 6 ชม. ได้ดำเนินการติดต่อประสารการจัดเตรียมอุปการต่าง ๆ กับ ครู กศน. และช่วยประชาสัมธ์ให้ประชาชนในหมู่บ้านที่มีความสนใจที่จะศึกษาการทำผ้ามัดยอมไปขายในช่วนเทศกาลสงกรานต์ เป็นเสื้อรายดอกไม้ จากดอกดาวเรือง และได้เป็นวิทยากรให้ความรู้ กับทาง อบต. อีกด้วย สามารถติดต่อหาความรู้เพิ่มเติมได้ที่ บ้าน 25 ม.5 ต.สายคำโห้ อ.เมือง จ.พิจิตร 66000 กศน.ตำบลสายคำโห้ อบต.สายคำโห้ และโทร 082-7726238

ความรู้ที่จะได้รับในเรื่องการทำผ้ามัดย้อมจากสีธรรมชาติ

- การแสวงหาวัสดุในชุมชน เช่น ดอกไม้ที่สีสรรค์สวยงาม เปลือกไม้สี ม่วง ดำ แดง เหลือง

- การเลือกใช้วัสดุที่มีความเหมาะกับงาน เช่น การเลือกผ้าที่ย้อม อุปกรณ์ช่วยทำลวดลาย

- การกำหนดราคาต้นการผลิต และการจัดจำหน่าย

- ความรู้ในการทำผ้ามัดยอมจากสีธรรมชาติ

ขั้นตอนการทำผ้ามัดย้อม

ก่อนจะไปดูวิธีการย้อมผ้า เรามาดูวิธีการเตรียมผ้ากันก่อน โดยเริ่มจากตัดผ้าตามขนาดที่ต้องการ เสร็จแล้วก็นำไปซักด้วยน้ำเปล่า เพื่อเอาคราบแป้งและสิ่งสกปรกออกไปก่อน จากนั้นค่อยหมัด พับ หรือหนีบผ้า เพื่อให้เกิดลายที่ต้องการ จะมัดด้วยยาง เชือก หรือไม้หนีบก็เลือกใช้ได้ตามสะดวก

วิธีทำผ้ามัดสีธรรมชาติ

อีกหนึ่งทางเลือกของการทำผ้ามัดย้อมที่มาจากภูมิปัญญาชาวบ้าน แถมสีที่ได้ก็มีความหลากหลาย สวยงาม และสดใสไม่แพ้สีเคมี ดังนี้

1. ต้มน้ำให้เดือด พร้อมใส่เกลือลงไปเพื่อช่วยให้สีติดผ้านานและสีสดขึ้น

2. นำวัตถุดิบที่จะใช้สกัดสีใส่ลงในถุงผ้าหรือถุงตาข่าย จากนั้นนำไปต้มในน้ำเดือด รอจนกว่าสีจะออกมาเข้มพอใจ

3. ใส่ผ้าลงไปต้ม หมั่นพลิกผ้าบ่อย ๆ เพื่อให้สีติดทั่วกันอย่างสม่ำเสมอ เสร็จแล้วก็นำผ้าออกมาวางทิ้งไว้จนเย็น

4. นำผ้าไปขยี้เบา ๆ ในน้ำตัวทำปฏิกิริยา เช่น น้ำด่างขี้เถ้า น้ำปูนใส น้ำสารส้ม และน้ำสนิม เพื่อให้เกิดเป็นสีใหม่ที่อาจจะเข้มขึ้น จางลง หรือเปลี่ยนสีไปเลยก็ได้ (แต่ยังอยู่ในโทนเดียวกัน)

5. แกะเชือกหรือหนังยางออก พร้อมนำไปตากแดดให้แห้ง ก็เป็นอันเสร็จเรียบร้อย

วิธีทำผ้ามัดย้อมเย็น

หนึ่งในวิธีย้อมผ้าที่ผู้คนนิยมกัน เพราะขั้นตอนการทำไม่ยุ่งยาก ซับซ้อน แถมยังทำผ้ามัดย้อมที่มีสีสันและลวดลายสวยงามอีกด้วย แต่หากจะใช้วิธีนี้แนะว่าควรศึกษาเรื่องการจับคู่สีสักนิด เพราะหากระบายคู่สีตรงข้ามไว้ใกล้กัน แล้วสีไหลไปรวมกัน จะทำให้เกิดสีเน่า และผ้าที่ย้อมออกมาก็จะไม่สวยได้ ส่วนวิธีทำผ้ามัดย้อมเย็นก็มีขั้นตอนดังนี้

1. นำสีผ้าบาติกมาผสมน้ำ

2. จุ่มพู่กันลงในสีที่ผสมไว้แล้วระบายลงไปบนผ้า

3. ผึ่งลมให้สีแห้ง

4. แกะอุปกรณ์มัดผ้าออก คลี่ผ้าแล้วเอาผ้าไปตากให้แห้งสนิทอีกรอบ

5. นำผ้าแห้งไปแช่ในโซเดียมซิลิเกตทิ้งไว้ 1 คืน เพื่อทำให้สีติดทนนานและไม่ลอก

6. นำกลับมาซักอีกรอบ ก็จะได้ผ้ามัดย้อมสวย ๆ มาใช้แล้ว