"Ze zijn niet koppig of onwillig, maar biologisch onvoldoende toegerust om sociaal aangepast te reageren."(van Lieshout & van Deth, 2018)
Tijdens het opgroeien van een kind is het logisch dat deze bij tijden lastig of buitensporig gedrag vertoond. Mocht dit gedrag echter voor een langere periode aanhouden kan dit wijzen op een gedragsstoornis. Volgens de DSM-5 zijn er twee soorten gedragsstoornissen te benoemen namelijk:
· Oppositional Defiant Disorder (ODD)
· Conduct Disorder (CD)
Gedragsstoornissen worden over het algemeen eerder opgemerkt door de omgeving van het kind dan door het kind zelf. Dit heeft ermee te maken dat de kinderen beschikken over weinig reflectieve vaardigheden. Daardoor kunnen ze hun problemen makkelijker op een ander projecteren dan dat zij de schuld bij zichzelf neerleggen . Dit gedrag zie je terug in alle leefgebieden en is voornamelijk gericht op autoriteitsfiguren. Problemen lossen jongeren met ODD en CD op middels een breed pallet aan agressieve uitingen waarmee ze ook nog eens makkelijk hun omgeving naar hun hand kunnen zetten. Doordat anderen angstig of onder de indruk zijn van dit gedrag zullen zij de strijd niet snel aangaan met de agressor. Vaak mijden zij deze of gaan zij juist aan zijn of haar kant staan en keren zij zich als groep tegen jou (van Lieshout & van Deth, 2018).
Toch hebben we naast de kenmerken en de oorzaken een paar hele mooie tips gevonden om het werken met deze jongeren mogelijk te maken in de klas.
Opvliegend
Luistert niet naar volwassenen
Zoekt ruzie met autoriteitsfiguren
Treitert doelbewust
Legt schuld altijd buiten zichzelf
Snel geïrriteerd
Vaak boos
Voelt zich snel tekortgedaan en onbegrepen
Is hatelijk en op wraak belust
(Kenniscentrum-kjp.nl, 2021)
Kent weinig angst, pijn & gevaar
Brengt bewust schade toe aan een ander
Lokt gevechten uit & sticht brand
Zien anderen als instrument voor eigen gewin
Mishandelt mens en dier
Dwingt seksueel contact af
Steelt, liegt en vernield
Onttrekt zich aan sociale contacten
Sterk egocentrisch & gebrekkig empathisch vermogen
(Kenniscentrum-kjp.nl, 2021)
Er is sprake van een gedragsstoornis als bovenstaande kenmerken aanhoudend worden geconstateerd over een periode van minstens zes maanden in het geval van ODD, en twaalf maanden in het geval van CD. (Nji.nl)
Al voordat een kind geboren wordt kan er sprake zijn van een ontwikkeling ten van ODD & CD. Dit kan bijvoorbeeld komen door het nuttigen van alcohol of drugs door de moeder tijdens de zwangerschap, wat ook nog eens kan resulteren in vroeggeboorte. Ook roken of op een andere manier blootgesteld worden aan nicotine en andere giftige stoffen zijn risicofactoren voor de ontwikkeling van een gedragsstoornis bij het (ongeboren) kind.
Daarnaast kan het gedrag van de ouders een risico vormen. Hierbij kan je denken aan misbruik of mishandeling maar ook aan het niet consequent omgaan met regels en ontoelaatbaar gedrag. Tenslotte is het blootstellen aan crimineel gedrag en middelengebruik in de omgeving ook een risicofactor.
Daarnaast lijken stoornissen als ADHD, Gilles de la Tourette en angststoornissen regelmatig gepaard te gaan met ODD & CD. Wanneer dit van toepassing wordt dit comorbiditeit genoemd. Veel voorkomende oorzaken en risicofactoren zetten we hieronder op een rijtje.
erfelijke factoren
laag IQ
Ontwikkelingsachterstand
Taalproblemen
Gebrek aan schuldgevoel
Impulsiviteit
Aandachtsproblemen
Pesten en gepest worden
Opvoeding
Ontwikkelingsachterstand
Een laag IQ of een lage intelligentiescore op een sociaal of cognitief gebied kan ervoor zorgen dat een individu vanuit de koppigheidsfase reageert en niet over de tools beschikt om iets op de "normale" manier op te lossen. Hierdoor wordt er dikwijls agressief gereageerd.
Pesten en gepest worden
Pesten of vervelend gedrag vertonen richting een ander persoon kan ervoor zorgen dat deze contact gaat vermijden. Dit kan er in resulteren dat de pester zich eenzaam gaat voelen. Gepest worden kan bijdragen aan het uitlokken van agressiviteit maar kan ook zorgen voor een negatief zelfbeeld bij het slachtoffer.
Taalproblemen
Anders dan bij taalproblemen door een ontwikkelingsachterstand kan het voorkomen dat een individu zich onbegrepen voelt doordat hij of zij bijvoorbeeld de Nederlandse taal niet machtig is.
Gebrek aan schuldgevoel
Jongeren met ODD en CD kunnen door een gebrek aan zelfreflectie en het vermogen om zich in te leven in een ander nauwelijks tot niet de schuld bij zichzelf leggen.
Impulsiviteit
Er is veel moeite om impulsen te beheersen. Je ziet hiermee wel overeenkomsten met bijvoorbeeld ADHD. Waarin CD zich onderscheidt is vooral de agressie.
erfelijke factoren
Over erfelijke factoren is er eigenlijk niet veel meer bekend dan intelligentie en temperament.
Er is niet een duidelijk aanwijsbare oorzaak voor de ontwikkeling van een gedragsstoornis. Wat wel vast staat is dat dit zowel in het kind zelf zit maar daarnaast ook de omgevingsfactoren een rol spelen in deze ontwikkeling. Hoe ouder een kind is hoe meer invloed deze omgevingsfactoren hebben. (Ontstenk, 2018)
Vergeet dit in ieder geval niet:
Ze hebben in hun leven al veel negativiteit meegemaakt
Investeer in een band
Geef complimenten
Stel eerlijke grenzen
Zorg ervoor dat wat je van ze vraagt ook haalbaar is
Werk proactief en probeer conflicten voor te zijn (let op non-verbaal gedrag).
Voorkom een machtsstrijd
Stel positieve regels op
Gebruik humor als je dat hebt
Ga regelmatig in gesprek met ouders en /of verzorgers om shopgedrag te voorkomen
Oefen met time-outs zodat een kind zich leert terugtrekken in conflictsituaties
Kind bewust maken van eigen gedrag
Geef duidelijke instructies, vertel eerst waarom iets moet en dan wat er moet
Geef opdrachten niet vragenderwijs
Gebruik geen sarcasme
Bied hulp bij plannen en organiseren
Geef korte haalbare opdrachten met voldoende uitdaging
Structuur bieden in opdrachten, vertel ook wat de bedoeling is als ze klaar zijn
(Kenniscentrum-kjp.nl, 2021)
Wist je dit datjes
ODD al voor het 5e levensjaar vastgesteld kan worden? Slechts 3% van de jongeren met gedragsstoornissen wordt gediagnosticeerd met ODD? Dit voor CD een nog lager percentage is ? Wij het precieze percentage niet weten omdat er in nederland slechts twee maal onderzoek naar is gedaan? Dit de eerste keer in 1997 was en de laatste keer 11 jaar geleden in 2010?
Wist je dat wanneer iemand dit gedrag alleen op straat en op school laat zien er geen sprake kan zijn van ODD & CD? Je dit gedrag slechts 5 maand per jaar vertoond er geen diagnose gesteld kan worden? ODD ook wel CD light genoemd wordt? Dit CD een voorloper kan zijn van psychopatisch gedrag? ODD kan afzwakken naarmate je ouder wordt ?
Kenniscentrum kinder en jeugdpsychiatrie. (2021, Maart). https://kenniscentrum-kjp.nl/scholen/gedragsstoornissen/. Opgehaald van https://kenniscentrum-kjp.nl/: https://kenniscentrum-kjp.nl/scholen/gedragsstoornissen/
Lieshout, R. v. (2018). Pedagogische adviezen voor speciale kinderen. Houten: bohn stafleu van loghum.
Nederlands Jeugdinstituut. (2021, Maart). https://www.nji.nl/gedragsproblemen/definitie. Opgehaald van nji.nl: https://www.nji.nl/gedragsproblemen/definitie
Onstenk, J. (2018). Geïntegreerd pedagogisch handelen. Bussem: Coutinho.