ตามกฎหมายไทย การคัดเลือกทหารมีอยู่ด้วยกัน 2 ลักษณะ ได้แก่ การคัดเลือกทหารกองประจำการ และ การคัดเลือกทหารกองเกิน  ใช่ว่าเมื่ออายุครบแล้วจะได้รับการตรวจเลือกทันที แต่สามารถที่จะทำเรื่องผ่อนผันการคัดเลือกทหารได้ หากมีกิจจำเป็นและไม่พร้อมที่จะเข้ารับการตรวจเลือกในปีนั้นๆ 

การผ่อนผันการตรวจเลือกทหารเพื่อเลี้ยงดูบิดา มารดา

ผ่อนผันเกณฑ์ทหาร เพื่อเลี้ยงดูบิดามารดา ซึ่งไร้ความสามารถหรือพิการทุพพลภาพ หรือชราจนหาเลี้ยงชีพไม่ได้และไม่มีผู้อื่นเลี้ยงดู ขั้นตอนดังนี้

1. ถ้ามีบุตรต้องเกณฑ์ทหารพร้อมกันหลายคน ให้บิดามารดาเลือกเพียงคนเดียว

2. ยื่นคำร้องต่อนายอำเภอ/ผู้อำนวยการเขต/ปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่งอำเภอ ก่อนวันเกณฑ์ทหารไม่น้อยกว่า 30  วัน

3. ทำการร้องขอผ่อนผันต่อคณะกรรมการตรวจเลือกในวันตรวจเลือกอีกครั้ง

 @ หลักฐานที่ต้องนำไปแสดงการขอผ่อนผัน @

• ใบสำคัญ (แบบ สด.9)

• หมายเรียก (แบบ สด.35)

• บัตรประจำตัวประชาชนของตนเอง/บิดาหรือมารดา

• สำเนาทะเบียนบ้าน

• หลักฐานที่แสดงว่าบิดาหรือมารดาเป็นคนไร้ความสามารถหรือพิการทุพพลภาพ

• หลักฐานอื่นที่มีและเกี่ยวข้อง

การผ่อนผันการตรวจเลือกทหารเพื่อเลี้ยงดูบุตร

หากต้องการขอผ่อนผันการเกณฑ์ทหารเพื่อเลี้ยงดูบุตร ซึ่งมารดาตายหรือไร้ความสามารถ หรือพิการทุพพลภาพ ซึ่งบุตรยังหาเลี้ยงชีพไม่ได้ หรือไม่มีผู้อื่นเลี้ยงดู  ทำตามขั้นตอน ดังนี้

1. ยื่นคำร้องขอผ่อนผันต่อนายอำเภอ/ผู้อำนวยการเขต/ปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่ง อำเภอ ก่อนถึงวันเกณฑ์ทหาร/ตรวจเลือกทหารไม่น้อยกว่า  30  วัน

2. ร้องขอต่อคณะกรรมการตรวจเลือกทหาร  ในวันตรวจเลือกทหาร/วันเกณฑ์ทหารอีกครั้ง

@ หลักฐานที่ต้องนำไปยื่นคำร้องขอผ่อนผัน @

• ใบสำคัญ (แบบ สด.9)

• หมายเรียก (แบบ สด.35)

• บัตรประจำตัวประชาชนของตนเอง/ภรรยา

• สำเนาทะเบียนบ้าน

• ใบสำคัญการสมรส/ทะเบียนสมรส

• ใบมรณบัตรของภรรยา (ถ้ามี)

• หลักฐานที่แสดงว่าภรรยาไร้ความสามารถหรือพิการทุพพลภาพ

• หลักฐานอื่นที่มีและเกี่ยวข้อง (ถ้ามี)

การผ่อนผันการตรวจเลือกทหารเพื่อศึกษาภายในประเทศ

การผ่อนผันเนื่องจากอยู่ระหว่างการศึกษาภายในประเทศ เป็นการผ่อนผันให้ เนื่องจากมีจำนวนคนมากกว่าจำนวนคนที่หน่วยทหารต้องการ โดยนักเรียนโรงเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลายหรือมัธยมศึกษาชั้นปีที่ 6 หรือเทียบเท่า  จะได้รับการผ่อนผันจนสำเร็จระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย หรือเทียบเท่า แต่อายุไม่เกิน  22  ปีบริบูรณ์

ขณะที่นิสิตหรือนักศึกษามหาวิทยาลัยของรัฐ สถาบันการศึกษาของรัฐหรือสถาบันอุดมศึกษาเอกชน  จะผ่อนผันให้ศึกษาที่ไม่สูงกว่าระดับปริญญาโท และจนถึงอายุครบ 26 ปีบริบูรณ์ แต่สำหรับการศึกษาภาคนอกเวลาหรือภาคสมทบ หรือนักศึกษามหาวิทยาลัยรามคำแหงและมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชต้องมีผลการศึกษาสอบไล่ได้ภาคละไม่น้อยกว่า 9 หน่วยกิต ทุกภาคติดต่อกัน

@ ขั้นตอนยื่นคำร้องขอผ่อนผัน @

• ยื่นคำร้องขอผ่อนผันต่อสถานศึกษาที่ศึกษาอยู่

• ไปเข้ารับการตรวจเลือกเพื่อใช้สิทธิ์การผ่อนผันการตรวจเลือกทหารในวันตรวจเลือก

• หลักฐานที่ใช้ประกอบในการขอผ่อนผัน ได้แก่ ใบสำคัญ (แบบ สด.9) หมายเรียก (แบบ สด.35) บัตรประจำตัวประชาชน

การขอผ่อนผันการตรวจเลือกทหารเพื่อไปศึกษาต่อต่างประเทศ

การผ่อนผันการเกณฑ์ทหาร เนื่องจากไปศึกษาต่อต่างประเทศ จะได้รับการผ่อนผันการตรวจเลือกทหารตามจำนวนปีที่ใช้การศึกษาตามหลักสูตรจนกว่าจะจบการศึกษา แล้วยกเว้นให้ไม่ต้องมาแสดงตนในวันตรวจเลือกเกณฑ์ทหาร โดยให้นักเรียนผู้ขอผ่อนผันหรือมอบอำนาจให้บิดามารดา หรือผู้ปกครอง ยื่นคำร้องขอผ่อนผันต่อนายอำเภอ/ผู้อำนวยการเขต/ปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่งอำเภอท้องที่ภูมิลำเนาทหาร

@ หลักฐานที่จะต้องนำไปยื่นคำร้องขอผ่อนผันทหาร @

• ใบสำคัญ (แบบ สด.9)

• หมายเรียก (แบบ สด.35)

• สำเนาบัตรประจำตัวประชาชนของผู้ขอผ่อนผันของผู้ยื่นคำร้องขอผ่อนผันแทน

• สำเนาทะเบียนบ้าน

• หนังสือรับรองของสถานศึกษาพร้อมสำเนาคำแปลเป็นภาษาไทย

• หนังสือรับรองของสถานฑูตหรือสถานกงสุลไทย ณ ประเทศที่ไปศึกษา