Gady w Polsce

Ochrona: 

W Polsce jest gatunkiem rzadkim, więc zaleca się obejmowanie ochroną miejsc występowania gniewosza, oraz miejsc, gdzie odbywa gody oraz zimuje. Zachowywanie różnorodności terenu, podejmowanie akcji naukowo – informacyjnych. Wprowadzenie programu reintrodukcji, monitorowanie liczebności i zachowania lokalnych populacji tego gatunku węża. W Polsce Gniewosz plamisty podlega ścisłej ochronie gatunkowej. W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt figuruje z kategorią VU - narażony na wyginięcie.

W Polsce jest rzadko spotykanym wężem, występuje głównie na terenach nizinnych, w górach spotykany sporadycznie. Gniewosz plamisty nazywany jest także miedzianką. Jest wężem niejadowitym o delikatnym i smukłym ciele, dochodzącym do 70 cm u samców oraz 80cm ciała u samic. Głowa jest słabo oddzielona od reszty ciała, mała, wąska o zaokrąglonym pysku, małych oczach i okrągłych źrenicach. Na jej powierzchni występuje 9 dużych tarcz. Gniewosz żyje w podobnym środowisku jak jaszczurka zwinka. Jest ciepłolubny, zamieszkuje miejsca nasłonecznione i suche o zwykle piaszczystym podłożu. Występuje na śródleśnych polanach, obrzeżach lasów, zboczach gór. Unika terenów wilgotnych, podmokłych i zacienionych. Jest wężem o aktywności dziennej, przeważnie prowadzi skryty tryb życia, wygrzewając się na słońcu chowa się np. wśród roślinności.

Zagrożenia:
Do głównych zagrożeń należą: zanikanie siedlisk wskutek sukcesji, intensywne zagospodarowanie terenów powodujące niszczenie naturalnego środowiska węża. Często mylony jest przez ludzi ze żmiją, przez co pada ofiarą ataków z ich strony. Powoduje to stałą utratę liczebności populacji tego gatunku. Do naturalnych wrogów gniewosza należą także naturalni drapieżnicy: drapieżne gatunki ptaków i ssaków np. łasice, borsuki.

Jaszczurka zielona figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt z kategorią EXP, co oznacza, gatunki wymarłe lub prawdopodobnie wymarłe na terenie Polski, na którym od około 50 lat nie potwierdzono jej występowania, a ostatnie rozmnażające się osobniki wyginęły. 

największy gatunek jaszczurki występujący w południowej i środkowej części Europy. W Polsce jest gatunkiem prawdopodobnie wymarłym. Kiedyś mówiono, o reliktowym i wyspowym występowaniu tego gatunku na terenie Polski, są to jednak informacje nieudokumentowane i niepotwierdzone. Osiąga długość ciała dochodzącą do 35-40 cm. Ciało ma masywne, smukłe. Głowa duża, nieoddzielona od reszty ciała, o wydłużonym i zaokrąglonym pysku. Jej powierzchnię pokrywają duże, foremne tarczki. Nogi krótkie, silne, długie palce zakończone są ostrymi pazurami. Ogon długi i stosunkowo gruby, zwężający się ku końcowi, kruchy – w sytuacjach zagrożenia jaszczurka może go odrzucić, z czasem się częściowo regeneruje jednak rzadko dochodzi do pierwotnej długości. Jaszczurka zielona żyje głównie na terenach wyżynnych i górskich. Jest gadem lądowym, o aktywności wyłącznie dziennej. Jest gatunkiem wybitnie ciepłolubnym, dlatego często spotkać ją można na nasłonecznionych, otwartych terenach, obficie porośniętych roślinami. Spotykana jest na stokach wzgórz.

Ochrona:

Zaleca się obejmowanie ochroną miejsc występowania jaszczurki, oraz miejsc, gdzie odbywa gody i składa jaja. Zachowywanie różnorodności terenu, dbanie o środowisko naturalne. Bardzo korzystne jest także podejmowanie akcji naukowo – informacyjnych oraz monitorowanie liczebności i zachowania lokalnych populacji. W Polsce jaszczurka zwinka podlega ścisłej ochronie gatunkowej. 

W Polsce występuje pospolicie na terenach nizinnych całego kraju, w górach występuje rzadko, zwykle nie przekracza 1300m n.p.m. W Polsce żyje rasa geograficzna (odmiana): Lacerta agilis agilis (Linnaeus 1758). Jest jednym z najpospolitszych gatunków gadów występujących na terenach Polski. Ma stosunkowo masywne ale smukłe i zgrabne ciało, zwykle nie przekraczające długości 23cm. Głowa oddzielona od tułowia, duża, szeroka o zaokrąglonym pysku, pokryta dużymi, foremnymi tarczkami. Nogi krótkie, silne, długie palce zakończone są ostrymi pazurami. Ogon gruby, zwężający się ku końcowi, kruchy – w sytuacjach zagrożenia jaszczurka może go odrzucić, z czasem się częściowo regeneruje jednak rzadko dochodzi do pierwotnej długości. Jaszczurka zwinka żyje głównie na terenach nizinnych. Jest gadem lądowym, o aktywności wyłącznie dziennej. Występuje na nasłonecznionych terenach o lekkiej, piaszczystej glebie, obficie porośniętych trawami, w których ma liczne kryjówki lub krzewami. Są to np. śródleśne polanki, łąki, obrzeża lasów, sady, ogrody. Jest gatunkiem wybitnie ciepłolubnym, dlatego często spotkać ją można na terenach otwartych, wygrzewającą się na słońcu.

Mimo, że jaszczurka zwinka jest pospolicie występującym gatunkiem, w ostatnich czasach spotykana jest coraz rzadziej. Wpływ na to mają naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ssaki m.in. łasice, lisy, koty oraz ogólne stosowanie herbicydów, środków ochrony roślin i środków owadobójczych, w skutek czego zmniejsza się ilość bezkręgowców, którymi się odżywia. Zagrożeniem są również tereny zurbanizowane i wykorzystywane przez człowieka. 

Zagrożenia:

Głównym zagrożeniem jest zanikanie naturalnych siedlisk życia. Związane jest to przede wszystkim z urbanizacją terenów, rozwojem turystyki górskiej, osuszaniem terenów, nieprawidłowo prowadzonymi procesami melioracji. Innym typem zagrożenia są naturalni drapieżnicy: ptaki i ssaki drapieżne, inne gady, odżywiające się młodymi jaszczurkami, oraz ogólne stosowanie herbicydów, środków ochrony roślin i środków owadobójczych, w skutek czego zmniejsza się ilość bezkręgowców, którymi się odżywia. Środki chemiczne są również bardzo niebezpieczne dla samej jaszczurki. 

W Polsce jaszczurka żyworodna podlega ścisłej ochronie gatunkowej. 

 Jaszczurka żyworodna - w Polsce występuje na terenie całego kraju, ale nie tak pospolicie jak jaszczurka zwinka. Preferuje tereny górskie ale występuje także na nizinach, w Tatrach osiąga 1700m n.p.m. Spotykana na wysokościach dochodzących nawet do 2400-2900m n.p.m. jest niewielkim, drobnym gadem, nie przekraczającym 16 cm długości ciała. W odróżnieniu od jaszczurki zwinki, ma delikatną budowę, słabo oddzieloną i małą głowę, której powierzchnia pokryta jest tarczkami. Ogon gruby, w przednim odcinku jest wręcz nieproporcjonalny do reszty ciała i kruchy – w sytuacjach zagrożenia jaszczurka może go odrzucić, z czasem się częściowo regeneruje jednak rzadko dochodzi do pierwotnej długości. Występuje na bardzo różnorodnych terenach i warunkach klimatycznych, dlatego trudno jest określić jeden, preferowany typ siedliska. Występując na nizinach preferuje miejsca wilgotne np. podmokłe łąki, torfowiska, w pobliżu zbiorników wodnych. W odróżnieniu od zwinki, żyworódka dobrze pływa, wiec w razie zagrożenia ucieka do wody. W górach zasiedla tereny suchsze, trawiaste, mogą być to także wrzosowiska. Zamieszkuje również wydmy nadmorskie. Jaszczurka żyworodna jest gadem o aktywności dziennej, unika nasłonecznienia na nizinach, w górach chętnie wygrzewa się w promieniach słońca.

Zagrożenia:

Przede wszystkim naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ssaki m.in. lisy, tchórze, łasice, inne gady oraz płazy odżywiające się młodymi padalcami. Tereny zurbanizowane i wykorzystywane przez człowieka. Jest stale tępiony ponieważ mylony jest ze żmiją. 

W Polsce występuje na terenie całego kraju. Jest niejadowitą, beznogą formą jaszczurki, przypominającą swym wyglądem węża – z tego powodu powszechnie mylony jest ze Żmiją zygzakowatą i w efekcie często tępiony przez ludzi. Znanych jest wiele odmian ubarwienia tego gada, rzadką i najpiękniejszą jest „odmiana turkusowa”. Pełza wolno, szerokimi skrętami. Jest gadem o aktywności zmierzchowej oraz nocnej. Zamieszkuje powierzchnie nizinne, wyżynne oraz góry. zasiedla lasy mieszane, liściaste i iglaste, śródleśne polany i łąki, parki miejskie, tereny rolne, torfowiska. W Polsce nie przekracza 1200m n.p.m. W ciągu dnia przeważnie przebywa w ukryciu, sporadycznie można go spotkać wygrzewającego się na piasku, lecz zazwyczaj unika miejsc o silnym nasłonecznieniu.

Ochrona:

Padalec zwyczajny objęty jest ochroną ścisłą. Ochronie tego gatunku sprzyja edukacja społeczeństwa, monitorowanie liczebności i zachowania lokalnych populacji, zachowanie i ochrona naturalnych siedlisk gada. 

Bardzo chętnie przebywa na drzewach wśród gałęzi oraz zamieszkuje tereny zmienione i opuszczone przez człowieka np. rozsypujące się mury i zabudowania z postępującą sukcesją, ruiny opuszczonych domów, kamieniołomy. 

W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt figuruje z kategorią CR- jako gatunek skrajnie zagrożony. 

W Polsce jest rzadkim gatunkiem, występuje na południu kraju, głównie w Bieszczadach, gdzie jego ilość nie przekracza ok. 200 osobników. Jest największym wężem Polski i Europy Środkowej. Jest wężem niejadowitym o delikatnym i smukłym ciele, dochodzącym do ponad 2 metrów, jednak w Polsce nie przekraczającym 1,60 m. Głowa jest słabo oddzielona od reszty ciała, mała, wydłużona i wąska o zaokrąglonym pysku, małych oczach i okrągłych źrenicach. Na jej powierzchni występuje 9 dużych tarcz. Na przekroju poprzecznym tułów jest okrągły. Wąż Eskulapa jest gatunkiem zasiedlającym zarówno niziny, wyżyny jak i tereny górskie, gdzie nie przekracza 2000 m n.p.m. W Polsce dochodzi do 600-700m n.p.m. Prowadzi dzienny, lądowy lub nadrzewny tryb życia. Jest gatunkiem ciepłolubnym, dlatego preferuje miejsca o silnym nasłonecznieniu, np. południowe stoki, suche zbocza pokryte zaroślami, śródleśne polany, obrzeża lasów i łąki. 

Zagrożenia:

Przede wszystkim naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ptaki brodzące – czaple i bociany, ssaki m.in. lisy, tchórze, łasice, inne gady oraz płazy odżywiające się młodymi zaskrońcami. Zagrożeniem są również tereny zurbanizowane i wykorzystywane przez człowieka, przez co ginie pod kołami samochodów, traktorów. Szkodliwe jest używanie w miejscach występowania węża środków ochrony roślin i herbicydów, zanieczyszczanie zbiorników wodnych i lasów. 

W Polsce zaskroniec zwyczajny podlega ścisłej ochronie gatunkowej. 

W Polsce zasiedla tereny całego kraju, głównie są to niziny. W górach jest gatunkiem rzadkim, nie przekraczającym 1000 m n.p.m. Zaskroniec zwyczajny jest jednym z pospolitszych gatunków węży występujący w naszym kraju. Jest wężem niejadowitym, o wielkości dochodzącej do 150cm u samic, lub 80cm ciała u samców. Głowa wyraźnie oddzielona od reszty ciala, duża o delikatnie grzbietowo spłaszczona. Na jej powierzchni występuje 9 dużych tarcz. Od żmii zygzakowatej odróżnia go: okrągła źrenica, smuklejsze i dłuższe ciało, występowanie charakterystycznych plam skroniowych – szczególnie wyraźnych u młodych osobników, praktycznie jednolite ubarwienie grzbietu z drobną ciemniejszą plamistością. Głowa żmii jest bardzo wyraźnie oddzielona (występują u niej gruczoły jadowe), sercowata, źrenica pionowa. Jej powierzchnię grzbietową pokrywa charakterystyczny ciemny zygzak.

Zaskroniec jest bardzo dobrym pływakiem i nurkiem, przez co nazywany jest także wężem wodnym. Bardzo często spotykany jest w pobliżu wód, nad brzegami stojących zbiorników wodnych np. moczarów, stawów, nad brzegami rzek, starorzeczy, strumieni oraz pływający w wodzie. Występuje na terenach podmokłych, w wilgotnych lasach mieszanych lub łąkach, w ogrodach oraz parkach. Preferuje tereny o bogatej roślinności. Jest wężem o aktywności dziennej, w ciągu dnia często spotykany wygrzewający się na słońcu. W razie zagrożenia z gruczołów odbytowych wydziela gęstą substancję o bardzo nieprzyjemnym, mdłym zapachu lub udaje martwego.

Zagrożenia:

Przede wszystkim naturalni drapieżnicy: ptaki drapieżne, ssaki (w tym jeże). Jest zacięcie tępiona przez ludzi. Zagrożeniem są również tereny zurbanizowane i wykorzystywane przez człowieka, przez co ginie np. pod kołami samochodów. Szkodliwe jest używanie w miejscach występowania węża środków ochrony roślin i herbicydów, zanieczyszczanie lasów, niszczenie naturalnych siedlisk żmii.

W Polsce żmija zygzakowata podlega ścisłej ochronie gatunkowej. 

W Polsce występuje pospolicie na terenie całego kraju, zarówno na nizinach oraz terenach górskich. Jest jedynym jadowitym gatunkiem węża występującym na terenie Polski. Źrenica oka żmii w odróżnieniu od innych węży – jest pionowa. Wzdłuż ciała, od karku do ogona biegnie charakterystyczny, zwykle ciemniejszy, wyraźny zygzak, zwany również „wstęgą kainową”. Na głowie często występuje X- lub Y-kształtna plama. Skład jadu nie jest jeszcze dokładnie poznany, jego działanie polega głównie na uszkodzeniu układu krwionośnego. Powoduje zaburzenia krzepnięcia krwi, rozpad erytrocytów, krwotoki, opuchliznę i silny ból, zaburzenia jelitowo-żołądkowe, zawroty głowy. Działa alergicznie, u osób uczulonych konieczne jest jak najszybsze udanie się do szpitala i podanie surowicy. Żmija ukąszając nie zawsze wprowadza jad do organizmu człowieka, są to tzw. suche ukąszenia.

Zagrożenia:

Głównymi zagrożeniami żółwia błotnego są: zanik naturalnego środowiska życia, niszczenie i użytkowanie miejsc lęgowych, nieprawidłowo prowadzone procesy melioracji terenu i osuszania terenów - gatunek ten jest szczególnie wrażliwy na suszę. Naturalne procesy zarastania terenów (sukcesji). Pogarszanie się jakości wód, zanieczyszczanie zbiorników odpadami komunalnymi, herbicydami i nawozami. Odławianie osobników prowadzone przez człowieka w celach handlowych. 

Ochrona:

Przede wszystkim zaleca się objęcie ścisłą ochrona naturalnych siedlisk. Ochrona objąć powinna również gniazda i miejsca rozrodu. Poprawienie gospodarki melioracyjnej, właściwa ochrona czystości lasów i środowiska naturalnego. Monitorowanie dynamiki populacji. Właściwa edukacja społeczeństwa. Na terenie naszego kraju prowadzone są akcje sztucznego zasiedlania (wylęgu młodych i wypuszczania ich do naturalnego środowiska). Żółw błotny wymaga czynnej i biernej ochrony. W Polsce objęty jest ścisłą ochroną, w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt wpisany z kategorią EN (zagrożony wyginięciem). 

Według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Mimo dużego obszaru występowania, jest zwierzęciem bardzo rzadkim. Zamieszkuje południową oraz środkową Europę, północno - zachodnią część Afryki oraz Azję Mniejszą W Polsce jest bardzo rzadko spotykany. Największa populacja na terenie Europy występuje we wschodniej części Polski, na Pojezierzu Łęczyńsko – Włodawskim. Dość licznie występuje także na Pojezierzu Mazurskim, Pomorskim oraz Lubuskim, spotykany jest również w południowo-zachodniej Polsce. Ciało żółwia błotnego otoczone jest owalnym pancerzem, składającym się z dwóch, ruchomo połączonych ze sobą części: karapaksu i plastronu. Pancerz górny - karapaks jest wypukły, podobnie jak ciało ciemno ubarwiony (brunatny, czarny, grafitowy, rzadko oliwkowo-brązowy). Składa się z 38 płaskich, wielobocznych tarcz, na których widać żółte kreski o regularnym, promienistym uporządkowaniu, pokrywające także miękkie części ciała. Pancerz dolny – plastron jest jaśniejszy, plamisty, składający się z 12 foremnych tarcz. Na obu częściach pancerza, widać pierścienie przyrostów, po których można stwierdzić wiek osobnika. Głowa jest masywna pokryta gładką skórą. Długa szyja o delikatnie chropowatej skórze, oczy o okrągłych źrenicach. Żółwie posiadają bardzo silne kończyny pokryte chropowatą skórą i zakończone ostrymi pazurami (pięcioma z przodu i czterema lub z małym piątym pazurem z tyłu) i umięśniony ogon. Palce kończyn połączone są krótką błona pławną. Jest gatunkiem nizinnym, w Polsce nie przekraczającym 300m n.p.m. Głównym środowiskiem życia żółwia błotnego jest woda. Aktywny jest przez całą dobę, z przewagą aktywności wieczorno-nocnej. Zamieszkuje nieduże, bogato porośnięte lub wręcz zarastające stojące zbiorniki wodne np. stawy, tofowiska, olsy, rozległe moczary, śródleśne bagna, wolno płynące rzeki o mulistym dnie i czystej wodzie. W wyniku wysychania zbiorników oraz w poszukiwaniu miejsca złożenia jaj lub terenów łownych odbywa dalekie wędrówki.