วัดจุฬามณี
จังหวัดพิษณุโลก
ประวัติ
วัดจุฬามณี เป็นวัดในหมู่บ้านวัดจุฬามณี บนฝั่งตะวันออกของ แม่น้ำน่าน ตำบลท่าทอง อำเภอเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก
วัดจุฬามณีเป็นโบราณสถานก่อนสมัยสุโขทัย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงสร้างพระวิหารและเสด็จออกผนวชที่วัดนี้ เมื่อ พ.ศ. 2007 เป็นเวลา 8 เดือน 15 วัน โดยมีข้าราชบริพาร ออกบวชตามเสด็จถึง 2,348 รูป เเละเป็นวัดที่มีความเก่าแก่ที่สุดของจังหวัดพิษณุโลก เชื่อกันว่าเป็นตำแหน่งที่ตั้งของเมืองโบราณมาก่อน ตามประวัติศาสตร์ของวัดจุฬามณีแห่งนี้
ภายในวัดมีโบราณสถานสำคัญคือ พระปรางค์ ฐานกว้าง 11 เมตร ยาว 18 เมตร ก่อด้วยศิลาแลง ด้านหน้าก่อเป็นแบบตรีมุข ตั้งบนฐานสูงซ้อนกันสามชั้น แต่ละชั้นย่อมุมไม้ยี่สิบ มีปูนปั้นประดับลวดลายตามขั้น ตอนล่างแถบหน้ากระดานและบัวหน้ากระดานเป็นลายหงส์ เหมือนกับองค์ปรางค์ที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ จังหวัดลพบุรี สมัยที่ยังสมบูรณ์อยู่มีกำแพงแก้วล้อมรอบ ใกล้เคียงกันมีมณฑปพระพุทธบาทจำลองซึ่งสมเด็จพระนารายณ์มหาราชได้โปรดให้สร้างขึ้น แผ่นจารึกที่ฝังอยู่ภายในกำแพงมณฑปปัจจุบันมีตู้กระจกครอบเพื่อรักษาสภาพ โดยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชได้โปรดสร้างขึ้น มีใจความสรุปได้ว่าเมื่อ พ.ศ. 2221 สมเด็จพระนารายณ์มหาราชมีพระบรมราชโองการให้ใช้ผ้าทาบรอยพระพุทธบาท สลักลงบนแผ่นหินพระราชทานไว้เป็นที่กราบไหว้ของประชาชนทั่วไป
โบราณสถาน
พระปรางค์
เป็นโบราณสถานที่ได้รับอิทธิพลจากศิลปะลพบุรีสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถพระมหากษัตริย์อยุธยามาประทับที่เมืองพิษณุโลกพระองค์ทรงให้บูรณะปฏิสังขรณ์วัดแห่งนี้พระปรางค์จึงถูกแต่งเติมด้วยศิลปะแบบอยุธยา
รอยพระพุทธบาท
ใน พ.ศ. 2222 สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ทรงโปรดให้สร้างรอยพระพุทธบาทประดิษฐานไว้ที่มณฑป
ศิลาจารึก
ฝังอยู่ภายในกำแพงมณฑป เขียนเรื่องประวัติฯสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถที่ครองเมืองพิษณุโลก ,เรื่องกำเนิดรอยพุทธบาท8
ตัวองค์ประกอบที่ภายนอกประดับปูนและมีลายปูนปั้นตามคติโลกภูมิชั้นฐานไพที มีลายหงส์คาบสร้อยดอกไม้รอบองค์ปรางค์ที่เป็นอัตลักษณ์ ของพิษณุโลกแต่ละตัวลวดลายต่างๆกันจึงเป็นหนึ่งเดียวและมีลายไทยต้นแบบที่อ่อนช้อยลายเฟื่องอุบะ ฯลฯ ที่หาชมได้ยากนับวันจะชำรุดหายไป
ลวดลายรูปหงส์ปูนปั้นที่พระปรางค์
แสดงสัญลักษณ์ของชั้นสวรรค์ มีลักษณะโดดเด่น คือ คาบช่อดอกไม้ ใช้เป็นหลักฐานหนึ่งใน การกำหนดอายุพระปรางค์วัดจุฬามณี
ซุ้มประตูเรือนห้าเศียร
ปูนปั้นประดับปลายกรอบหน้าบัน
ลวดลายเฟื่องอุบะ
ลายเฟื่องอุบะศิลปกรรมสมัยอยุธยา ลายละเอียด อ่อนไหว คมชัด และคงทนถาวร
ที่มา :
facebook : สำนักศิลปากรที่๖ สุโขทัย.2021.แหล่งที่มา:https://www.facebook.com/fad6sukhothai ค้นเมื่อ 03 พฤศจิกายน, 2564.
ศิลปวัฒนธรรม,ศาสนาและการเมืองที่วัดจุฬามณี ที่พิษณุโลก การเลียนแบบปรางค์พระศรีรัตนมหาธาตุ ลพบุรี?.[ออนไลน์]. 2560, แหล่งที่มา : https://www.silpa-mag.com/history/article_9216 ค้นเมื่อ 03 พฤศจิกายน, 2564.
กล้าณรงค์ ภักดิ์ประไพ.วัดจุฬามณี.[ออนไลน์]. 2556, แหล่งที่มา : https://www.phitsanulokhotnews.com/2013/03/03/32685 ค้นเมื่อ 03 พฤศจิกายน, 2564.