MOD ÇEMBERİ

Modal sistem, milat öncesi dönemden günümüze dek aktif olarak müziğin içinde yer almıştır. Kökeni Antik Yunan müzik kültürüne dayanmaktadır. Yakın dönemde farklı coğrafyalarda benzer teorilere dayanan makam, raga, pathet gibi sistemler kullanılmış olsa da, kilise etkisiyle bugünkü klasik batı müziğinin temelini oluşturmuş ve gelişimini sürdürerek tonal sisteme evrilmiştir. Tonalitenin yaygınlaşmasıyla modal sistem kullanımı azalmış olsa da günümüzde birçok müzik türünde mod dizilerine ve bunların aktif kullanımına rastlamaktayız. 

Mod Çemberi Nedir ve Neyi Amaçlar? 

Mod Çemberi, on dört modun sırasıyla final sesini, dominant sesini ve aralıklarını veren ve bunların arasındaki matematiksel ilişkiyi gösteren bir grafiktir. Amacı, bu alanda bilimsel ya da sanatsal çalışma yapmak isteyen kişilere rehber olmak, müzik eğitiminde görselleştirme yöntemiyle öğrenimi güçlendirmek, müzikoloji literatürüne katkıda bulunmaktır. 

Nasıl Kullanılır?  

Mod Çemberi, sırasıyla gökkuşağının yedi rengi kullanılarak tasarlanmıştır. Her bir mod ismi, final sesi, dominant sesi ve

aralık sırasıyla bu yedi renge yerleştirilmiştir. Aynı renkte olan otantik ve plagal modlar, final sesleri, dominant sesleri ve aralıklar aynı kategoride kabul edilmektedir. Bu kategorileri belirleyen temel faktör matematiksel ilişkidir.  

Mod Çemberi’nde, dıştan içe doğru dört katman vardır. İlk katmanın içinden bir ok işareti geçer. Bu ok işareti, çemberin

yönünü belirtmektedir. Tüm katmanlar, ok işaretinin de belirttiği gibi saat yönünde ilerlemektedir. En dışta yer

alan ilk katman tüm otantik ve plagal modların isimlerinin bulunduğu katmandır. Sırasıyla otantik mod ve ilgili plagal

modu şeklinde yazılmıştır. Otantik modların ilgili plagal

modlarını belirleyen nitelik dizilerinin ilk

sesleridir. Mod Çemberi’ne göre dizisinin ilk sesi aynı olan

otantik ve plagal modlar birbirlerinin ilgili modlarıdır. Bunun sebebi ilgili modların dizi aralıklarının aynı olmaları ve

grafikte tek bir aralık katmanıyla gösterilebilmesinin mümkün olmasıdır.  

İkinci katman, ilk katmanda yer alan modların final seslerinin bulunduğu katmandır. Final sesi mod dizisinin ilk sesiyle

karıştırılmamalıdır. Otantik modlarda mod dizisinin ilk sesi ve final sesi aynıyken, plagal modlarda mod dizisinin dördüncü sesi final sesidir. Plagal mod dizisinin ilk sesi, aynı renk grubunda bulunan otantik modun final sesiyle aynı sestir. Mod Çemberi’ni kullanacak kişilerin bu bilgileri göz önünde bulundurması gerekmektedir.
Üçüncü katman, birinci katmanda yer alan modların dominant seslerinin bulunduğu katmandır.
Dördüncü katman, birinci katmanda yer alan modların dizi aralıklarının bulunduğu katmandır. Bir modun dizi aralıklarını bulmak ya da verilen aralıkları kullanarak modu istenilen ses üzerinde yazmak isteyen kişi ilk aralıktan başlayarak çember üzerinde, ok yönünde tam bir tur

saymalıdır. Sekiz notadan oluşan bir dizi, yedi aralık barındıracağından turun bittiği nokta, başlanılan aralıktan bir önceki aralık olmalıdır.