แผนผังเหตุและผล (Cause & Effect Diagram) คืออะไร?
แผนภูมิสาเหตุและผล หรือ แผนผังก้างปลา (Fish bone diagram) หรือที่รู้จักกันในชื่อ แผนภูมิอิชิกาวะ (Ishikawa Diagram) เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์ปัญหา โดยแสดงความสัมพันธ์ระหว่างปัญหาหลัก (ผลกระทบ) กับสาเหตุต่างๆ ที่อาจก่อให้เกิดปัญหานั้น
ประโยชน์ของแผนผังก้างปลา:
ช่วยให้มองเห็นภาพรวมของปัญหา: ช่วยให้เข้าใจถึงสาเหตุของปัญหาได้อย่างชัดเจนและครอบคลุม
กระตุ้นให้เกิดการคิดเชิงวิเคราะห์: ช่วยให้ทีมงานร่วมกันระดมสมองหาสาเหตุของปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ช่วยในการแก้ไขปัญหา: เมื่อทราบสาเหตุของปัญหาแล้ว ก็สามารถวางแผนแก้ไขปัญหาได้อย่างตรงจุด
โครงสร้างของแผนผังก้างปลา:
หัวปลา: แทนปัญหาหลักหรือผลลัพธ์ที่ต้องการวิเคราะห์
ก้างปลา: แทนสาเหตุหลัก ซึ่งมักแบ่งเป็น 4M1Eได้แก่
Man (คน): ความรู้ ทักษะ ความสามารถของบุคลากร
Machine (เครื่องจักร): เครื่องมือ อุปกรณ์ เทคโนโลยี
Material (วัสดุ): วัตถุดิบ ส่วนประกอบ
Method (วิธีการ): กระบวนการทำงาน ขั้นตอนการผลิต
Environment (สภาพแวดล้อม) : สภาพแวดล้อมในการปฏฺบัติงาน
วิธีการสร้างแผนผังก้างปลา:
กำหนดปัญหา: กำหนดปัญหาที่ต้องการวิเคราะห์ให้ชัดเจนและเฉพาะเจาะจง
วาดโครงสร้างแผนภูมิ: วาดเส้นตรงแนวนอนแทนกระดูกสันหลังของปลา แล้วเขียนปัญหาไว้ที่ปลายเส้น
ระบุสาเหตุหลัก: กำหนดสาเหตุหลักต่างๆ ที่อาจก่อให้เกิดปัญหา แล้ววาดเส้นตั้งฉากออกไปจากกระดูกสันหลัง
ระบุสาเหตุย่อย: ระดมสมองหาสาเหตุย่อยที่แตกแขนงออกมาจากสาเหตุหลักแต่ละสาเหตุ แล้วเขียนลงไปบนเส้น
วิเคราะห์และสรุป: วิเคราะห์สาเหตุที่สำคัญที่สุด และวางแผนแก้ไขปัญหา