Historia budynku

Opracowanie ze strony (http://szlakmodernizmu.pl/szlak/baza-obiektow/polska-ymca)

Założony na zbliżonym do prostokąta rzucie budynek YMCA wzniesiono u zbiegu ulic Krowoderskiej i Biskupiej w latach 1925–1926. Należał do Young Men's Christian Association (Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej), międzynarodowego stowarzyszenia, którego głównym celem był harmonijny rozwój fizyczny, umysłowy i duchowy młodzieży. YMCA, posiadająca brytyjsko-amerykańskie korzenie była organizacją protestancką. Budynek powstał dzięki środkom amerykańskiego przemysłowca Sereno Pecka Fenna, prezesa YMCA w Cleveland, który jako młody człowiek przebywał w Krakowie. Wyposażenie sfinansowano z pieniędzy ofiarowanych przez mieszkańców Krakowa podczas szeroko zakrojonej zbiórki. Projekt gmachu wykonał Wacław Krzyżanowski. Jego forma zewnętrzna jest niepozorna. To trzypiętrowy obiekt nakryty niskim dachem. Bardziej plastyczne elementy występują w strefie parteru. Elewacje nie mają podziałów pionowych, całość wieńczy wydatny gzyms z kostkowymi kroksztynami. Od ulicy Biskupiej, po prawej stronie, znajdują się duże okna sali gimnastycznej. Gęsty rytm oraz niewielki rozmiar okien wyższych kondygnacji wynika z ulokowania w tej części budynku niedużych, przeważnie jednoosobowych pokojów dla młodzieży. Diamentowe bonia dekorujące międzyokienne pola na parterze nawiązują do tradycji renesansu i jednocześnie modnego w połowie lat 20. art déco. Krakowski gmach YMCA był wielofunkcyjny. Mieścił pokoje administracyjne, sale do nauki oraz mieszkania uczniów. W budynku znajdowały się również nowoczesne pomieszczenia służące postulowanemu przez organizację rozwojowi fizycznemu: duża sala gimnastyczna o żelbetowym, belkowanym stropie, pierwszy w Polsce kryty basen oraz boisko do koszykówki ulokowane na części… dachu. Basen służył również jako miejsce organizacji dużych zawodów sportowych, ponieważ oprócz niecki z wodą zaprojektowano w nim część dla publiczności z 239 miejscami siedzącymi. Przedwojenne zawody nie obejmowały sportowców żydowskich, dla których YMCA była zamknięta. Budowla niezbyt szczęśliwie prezentuje się od ulicy Biskupiej, z jakby „uciętą” wysoką ścianą szczytową. Wynika to z braku realizacji części budynku. Bardzo staranie wykończono i wyposażono wnętrza gmachu, co można jeszcze dostrzec w holu na parterze z marmurową okładziną ścian i szlachetnym lastriko na podłogach. Na uwagę zasługuje również barwna, ceramiczna okładzina ścian basenu o geometrycznych, minimalistycznych podziałach. Niektóre elementy wyposażenia zaprojektował sam Wacław Krzyżanowski. Elewacje są obecnie zniszczone i zabrudzone, trudno więc odnaleźć w nich ślady międzywojennego splendoru. Pierwotnie były wielobarwne – boniowane pola parteru czerwone, pozostała część ścian piaskowa. Na elewacji od ulicy Krowoderskiej znajduje się tablica upamiętniającą fundatora gmachu o treści: „SERENO P. FENN AMERYKANIN PRZYJACIEL POLSKI UFUNDOWAŁ R. 1926 GMACH POLSKIEJ Y.M.C.A. W KRAKOWIE”.

Opracowanie: Aneta Borowik