Cykl wykładów "In-Kogni-to! Oto Kognitywistyka"
Cykl wykładów "In-Kogni-to! Oto Kognitywistyka"
Embedded Files
27.11.2025
Wykład dr hab. Magdaleny Sendereckiej
Neurofizjologiczne korelaty procesów poznawczych u człowieka: skąd wyruszyliśmy, gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?
Abstrakt
W 1924 roku Hans Berger po raz pierwszy zarejestrował elektryczną aktywność mózgu człowieka, dając początek nowej epoce w badaniach nad funkcjonowaniem układu nerwowego. Od tego czasu elektroencefalografia (EEG) stała się jedną z kluczowych metod w medycynie i psychologii – zarówno w diagnostyce klinicznej, jak i w badaniach podstawowych nad neurofizjologicznymi korelatami percepcji, uwagi, funkcji językowych czy kontroli poznawczej, w tym hamowania reakcji, detekcji błędów oraz przetwarzania informacji zwrotnych. Rozwój tych badań umożliwiły coraz to bardziej zaawansowane metody analizy sygnału EEG – od klasycznej analizy częstotliwościowej, poprzez analizę potencjałów związanych ze zdarzeniem, po analizy czasowo-częstotliwościowe. W wystąpieniu pokażę, jak od odkrycia rytmu alfa i wczesnych replikacji wyników Bergera doszliśmy do wieloośrodkowych projektów, takich jak #EEGManyLabs, których celem jest bezpośrednia replikacja najbardziej wpływowych badań EEG, weryfikacja ich wyników oraz standaryzacja procedur. Zarysuję także najważniejsze wyzwania – od poprawy rzetelności rejestrowanych danych po rozwój metod umożliwiających prowadzenie pomiarów EEG w naturalnym środowisku, poza laboratorium.
Dr hab. Magdalena Senderecka, prof. UJ – pracuje w Katedrze Kognitywistyki WF UJ. Specjalizuje się w badaniu neuronalnych mechanizmów kontroli poznawczej. Jej zainteresowania naukowe obejmują mózgowe podłoże hamowania reakcji, detekcji błędów i przetwarzania informacji zwrotnej, neuronalne korelaty podejmowania decyzji oraz wpływ motywacji, emocji i różnic indywidualnych na funkcjonowanie poznawcze. Jest laureatką Nagrody Komitetu Psychologii PAN im. Andrzeja Malewskiego. Brała udział w wielu projektach badawczych finansowanych przez NCN i MNiSW, w tym w grantach Sonata Bis, Opus i Iuventus Plus. Kierowała dużym grantem inwestycyjnym MNiSW, dzięki któremu na Wydziale Filozoficznym UJ powstało Laboratorium Procesów Neuropoznawczych, wyposażone w zaawansowaną aparaturę EEG i fNIRS. Jest zaangażowana w międzynarodową inicjatywę badawczą #EEGManyLabs, której celem jest replikacja kilkudziesięciu klasycznych badań wykorzystujących analizę sygnału EEG.
09.10.2025
Wykład mgra Marcina Skotnicznego
Afantazja - alternatywny sposób funkcjonowania wyobraźni
Abstrakt
Afantazja to zjawisko polegające na braku zdolności do wolicjonalnego przywoływania wyobrażeń o charakterze sensorycznym w umyśle. W wystąpieniu skoncentruję się przede wszystkim na jej wizualnym wymiarze, niemniej odniosę się również do przejawów w innych modalnościach zmysłowych. Przedstawię definicję i dostępne metody badania, w tym narzędzia kwestionariuszowe oraz podejścia psychofizjologiczne, a także omówię funkcjonowanie osób pozbawionych zdolności wizualizacji w zadaniach poznawczych, takich jak rotacje mentalne, ilustrując temat wybranymi studiami przypadków oraz subiektywnymi opisami strategii i technik stosowanych w codziennym funkcjonowaniu. Podejmę również zagadnienie potencjalnych różnic strukturalnych i funkcjonalnych mózgu między osobami doświadczającymi afantazji a resztą populacji. Całość osadzona będzie w szerszym pytaniu o to, na ile wyobrażenia są konieczne w procesach poznawania i myślenia.
Mgr Marcin Skotniczny jest doktorantem w Instytucie Psychologii UJ. Zajmuje się neuronaukowymi aspektami percepcji i świadomości. W swojej pracy badawczej koncentruje się na zagadnieniach integracji sensorycznej, percepcji czasu i przestrzeni, a także na fenomenologicznych aspektach postrzegania rzeczywistości. Zainteresowany jest tym, w jaki sposób zmysły konstytuują nasze doświadczenie świata i świadomość. Współtworzy zespół badawczy FENEK, którego działalność skupia się na związkach między mózgiem, świadomością i zmysłowym doświadczaniem świata – obecnie zespół zajmuje się głównie zjawiskiem afantazji.
22.05.2025
Wykład dr Emilii Zabielskiej-Mendyk
Nowa wyobraźnia motoryczna, czyli w stronę rekonceptualizacji mechanizmów poznania motorycznego
Abstrakt
Wykonywanie i wyobrażanie sobie ruchu nie zawsze było przedmiotem zainteresowania badaczy z obszaru psychologii i neuronauki. W końcu co ciekawego może być w procesie, który można porównać do świadomego, ale jednak odruchu, polegającego na poruszania mięśniami? Wraz z rozwojem metod obrazowania pracy mózgu okazało się jednak, że wykonywanie ruchu nie tylko wiąże się z poznawczym procesem planowania i przewidywania, ale także jest nierozerwalnie związane z wyobraźnią ruchową.
Zgodnie z teorią symulacji motorycznej (MST – mental simulation theory) zaproponowaną przez Marca Jeanneroda, wykonywanie ruchu wymaga zaangażowania wielu procesów poznawczych związanych z działaniem. W szczególności takim procesem jest wyobraźnia ruchowa, która definiowana jest jako wyobrażanie sobie ruchu bez jego jawnego wykonania. MST postuluje, że wyobraźnia motoryczna działa jako symulacja wykonywanego ruchu w umyśle, co jest możliwe poprzez wspólne mechanizmy neuronalne.
Jednakże najnowsze dane pokazują, że w rzeczywistości opis ten może nie być trafny. Wyobraźnia jest powiązana z wykonywaniem ruchu nie poprzez jej motoryczny aspekt, ale dlatego, że samo planowanie działania ma charakter wyobrażeniowy i można zdefiniować go jako percepcyjny efekt do którego dąży osoba.
Podczas wystąpienia przedstawione zostanie klasyczne podejście do wyobraźni motorycznej wraz z omówieniem najważniejszych postulatów MST, a także propozycja rekonceptualizacji modelu percepcji-działania w terminach podejścia „opartego na efektach”, które koncentruje się na wynikach lub rezultatach określonego działania lub ruchu, a nie tylko na samym działaniu.
12:00 sala 30
Dr Emilia Zabielska-Mendyk Doktor psychologii, adiunkt w Katedrze Psychologii Eksperymentalnej KUL. W pracy naukowej zajmuje się zagadnieniami z obszaru psychofizjologii procesów poznawczych i wykorzystuje głównie metodę EEG. Jej zainteresowania badawcze obejmują mechanizmy poznania motorycznego, wyobraźni, empatii oraz psychologię gier wideo. Interesuje się także metodami analizy sygnału, metodami statystycznymi oraz neuronauką poznawczą. Prowadzi zajęcia na psychologii i kognitywistyce, jest kierownikiem i wykonawcą w grantach NCN i Ministerstwa Zdrowia.
27.02.2024
Wykład dra hab. Marcina Leszczyńskiego
Neurofizjologia aktywnego postrzegania
Abstrakt
W naturalnych warunkach percepcja wzrokowa opiera się na aktywnym pozyskiwaniu informacji poprzez ruchy sakadowe oraz fiksacje oka, które umożliwiają próbkowanie sceny wzrokowej. Choć rola ruchów sakadowych w procesie widzenia jest dobrze znana, tradycyjne badania psychologiczne i neurobiologiczne ignorują naturalną dynamikę widzenia. Takie podejście pomija wpływ procesów pozasiatkówkowych (tzw. „zstępujących”, „odgórnych”) na percepcję oraz ignoruje naturalną dynamikę procesu percepcyjnego. Moje badania pokazują, że cykl sakada-fiksacja stanowi podstawową jednostkę próbkowania informacji – organizuje aktywność mózgu w wielu obszarach (także poza systemem wzrokowym) oraz percepcję wzrokową, a także percepcję w innych modalnościach.
12:00 sala 30
Dr hab. Maciej Leszczyński jest pracownikiem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. Prowadzi badania nad neurofizjologicznymi mechanizmami procesów poznawczych, wykorzystując między innymi śródczaszkowe pomiary elektrycznej aktywności mózgu. W swoich pracach dotyczących pamięci roboczej wykazał, w jaki sposób oscylacje aktywności mózgowej umożliwiają przechowywanie informacji. Opisał także szereg procesów neurofizjologicznych zachodzących podczas aktywnej eksploracji sceny wzrokowej. Obecnie prowadzi badania nad funkcją błądzenia myślami oraz neurofizjologicznymi procesami towarzyszącymi temu zjawisku.
14.11.2024
Wykład dra hab. Pawła Polaka
Jak oswoić sztuczną inteligencję?
Abstrakt
Rozwój sztucznej inteligencji rodzi wiele pytań dotyczących jej rzeczywistych celów, a także społecznej recepcji oraz potencjalnych długofalowych zagrożeń i korzyści. Proponuję nowatorskie podejście inspirowane mechanizmami biologicznymi, zwłaszcza relacjami symbiotycznymi, które odegrały kluczową rolę w ewolucji ludzkości. Uważam, że podobne zasady można zastosować w tworzeniu systemów SI, tak aby przynosiły obopólne korzyści – zarówno dla technologii, jak i społeczeństwa.
12:00 sala 30
Dr hab. Paweł Polak jest filozofem i historykiem nauki. Kierownik Katedry Historii i Filozofii Nauki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Wiceprzewodniczący Komisji Filozofii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności. Zajmuję się filozofią informatyki i sztucznej inteligencji, teologią nauki i metodologią filozofii. Jest autorem m.in. The Future of AI: Stanisław Lem’s Philosophical Visions for AI and Cyber-Societies in Cyberiad. Pro-Fil 22 (3): 39-53, 2021; Phronetic Ethics in Social Robotics: A New Approach to Building Ethical Robots. Studies in Logic, Grammar and Rhetoric 63 (1): 165-183, 2020; Current perspectives on the development of the philosophy of informatics. Philosophical Problems in Science 63 77-100. Jest współautorem podręcznika Metodyka pracy naukowej w filozofii. Wprowadzenie do warsztatu cyfrowej humanistyki, Wydawnictwo Naukowe UPJPII, Kraków 2018.
17.10.2024
Wykład mgra Macieja Czyszczonia
Projektowanie moralności sztucznej inteligencji
Abstrakt
Pan Maciej Czyszczoń omówi główne strategie projektowania systemów sztucznej inteligencji zdolnych do podejmowania etycznych decyzji w złożonych, rzeczywistych sytuacjach. Przeanalizuje trzy strategie:
1) odgórną (top-down): systemy AI opierają się na z góry określonych zasadach moralnych/ normach etycznych (np. na etyce cnót, na utylitaryzmie lub deontologii).
2) oddolną (bottom-up): AI uczy się etycznych decyzji na podstawie danych (np. poprzez uczenie maszynowe) z obserwacji rzeczywistych działań lub opinii ludzi.
3) hybrydową, która łączy elementy strategii odgórnych i oddolnych: AI działa w oparciu o zasady moralne, ale może także uczyć się i adaptować na podstawie danych i doświadczeń.
Pan Maciej Czyszczoń dokona krytycznej oceny tych podejść, omówi ich zalety i wady, dokona oceny ich praktycznych zastosowań w różnych kontekstach (między innymi w pojazdach autonomicznych, opiece zdrowotnej i moderowaniu treści).
06.06.2024
Wykład dr Andrzeja Gecowa
Inne uporządkowanie aspektów informacji. Nieintencjonalna informacja celowa, biologiczna i semantyczna.
Abstrakt
Informacja celowa, ale nie intencjonalna, leży u podstaw definiowania życia i wyprowadzenia jego podstawowych własności, w tym mechanizmu darwinowskiego. Znane ujęcie Kuppersa, który rozważał informację biologiczną, wskazuje na trzy aspekty informacji: Shannonowski – syntaktyczny, semantyczny i pragmatyczny.
Ogólnie przyjmuje się, że informacja istnieje jedynie, gdy jest przekazywana, a jej znaczenie, którym zajmuje się semiotyka, ma związek z intencją nadawcy. Ja rozróżniam informację od informowania, usiłuję użyć pojęcie ‘informacja’ do opisu zjawisk, które występowały, zanim zaistniał intencjonalny człowiek. Z tego dostaję inny podział rodzajów informacji, wpierw na: prostą i celową, a następnie wskazuję 3 wymiary wielkości informacji celowej oraz różne atrybuty okoliczności wpływające na ocenę jej przydatności. Aspekt semantyczny okazuje się teoretycznie prosty. Życie definiowane jest jako proces samodzielnego zbierania informacji celowej. Omówię warunki podstawowych i wyższych mechanizmów zbierania informacji celowej.
23.05.2024
Wykład dr Anny Anzulewicz
Neuroróżnorodność w kognitywistyce. Jak atypowe umysły wzbogacają świat nauki?
Abstrakt
Neuroróżnorodność to termin, który w ostatnim czasie stał się istotnym elementem dyskusji w ramach kognitywistyki i w neuronaukach. Koncept ten odnosi się do RÓŻNIC w funkcjonowaniu mózgu, a zatem też w myśleniu, uczeniu się i zachowaniu ludzi, uznając te różnice za normalne i naturalne wariacje w populacji ludzkiej. W czasie spotkania zaprezentowane zostaną badania, które podkreślają wartość neuroróżnorodności. Dowiemy się, w jaki sposób atypowe umysły wzbogacają rzeczywistość nauki.
dr Anna Anzulewicz jest kognitywistką i projektantką. Ukończyła psychologię stosowaną na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Następnie pracowała w Laboratorium Badań Świadomości c-lab, gdzie zajmowała się badaniem wpływu uwagi na świadomą percepcję wzrokową. Równolegle rozwijała swoje umiejętności w zakresie projektowania graficznego, a także projektowania doświadczeń użytkownika. Przez kilka lat była związana z Wydziałem Form Przemysłowych krakowskiej ASP, gdzie współprowadziła Pracownię Projektowania Interakcji. Obecnie w ramach BabyLab PAN&UW zajmuje się badaniem rozwoju procesów poznawczych, w szczególności uwagi, u dzieci typowo rozwijających się i dzieci neuroróżnorodnych (w spektrum autyzmu i z ADHD).
18.04.2024
Wykład dr Anny Sarosiek
Od neuronu do świadomości. Sieci Neuronowe w Eksploracji Umysłu.
Abstrakt
Referat przedstawia analizę synergii między technologiami sieci neuronowych a dziedziną kognitywistyki, zwracając uwagę na jak algorytmy sztucznej inteligencji mogą być wykorzystywane do symulacji i zrozumienia mechanizmów ludzkiej kognicji. Skoncentrowany na przeglądzie najnowszych osiągnięć w obszarach uczenia maszynowego i neuroinformatyki, referat podkreśla kluczowe wyzwania metodologiczne i teoretyczne, a także możliwości, jakie sieci neuronowe oferują w kontekście badania skomplikowanych aspektów ludzkiego umysłu, w tym percepcji, pamięci, języka i świadomości.
29.02.2024
Wykład dra Piotra Nowaka
Śmierć jako wygaśnięcie źródła wartości: konstruktywistyczna teoria śmierci jako nieodwracalnej utraty statusu moralnego.
Zachęcamy do zapoznania się z tekstem, o którym będziemy mówić na wykładzie:
Nowak, P.G. Death as the extinction of the source of value: the constructivist theory of death as an irreversible loss of moral status. Theor Med Bioeth (2024). doi: 10.1007/s11017-023-09656-w
Piotr Grzegorz Nowak jest adiunktem w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W obszarze jego zainteresowań badawczych mieści się przede wszystkim bioetyka, w szczególności etyka transplantacji narządów oraz debata na temat śmierci mózgu. Piotr jest kierownikiem projektu "Koncepcje śmierci" finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. W ostatnich latach Piotr opublikował kilka znaczących artykułów takich jak:
Nowak, P. G., & Stencel, A. (2022). How many ways can you die? Multiple biological deaths as a consequence of the multiple concepts of an organism. Theoretical medicine and bioethics. doi:10.1007/s11017-022-09583-2
Nowak, P. G. (2023). Death as the Cessation of an Organism and the Moral Status Alternative. The Journal of Medicine and Philosophy: A Forum for Bioethics and Philosophy of Medicine. doi:10.1093/jmp/jhad018
Dni Otwarte UKEN
Dni Otwarte UKEN
19.04.2024
Czy zastanawiasz się nad swoją przyszłością akademicką? Chciałbyś poznać lepiej nasz kampus, programy studiów oraz atmosferę panującą na Uniwersytecie? Dołącz do naszego wyjątkowego wydarzenia - Dnia Otwartego!
19 kwietnia br., od godz. 9.00-15.00, ul. Podchorążych 2
Co czeka na Ciebie?
Prezentacje Programów Studiów: Poznaj szeroką gamę programów studiów oferowanych przez Instytut Socjologii. Dowiedz się więcej o możliwościach kształcenia, specjalizacjach oraz ścieżkach kariery.
Spotkania z Wykładowcami:
Mamy dla Ciebie wyjątkową okazję spotkania się z naszymi wykładowcami i prowadzącymi badania naukowymi. Zadawaj pytania, rozmawiaj o swoich zainteresowaniach i dowiedz się, jakie możliwości czekają na studentów naszego Instytutu.
Zwiedzanie Kampusu:
Wyrusz w wędrówkę po naszym kampusie i odkryj wszystkie jego zakamarki. Od biblioteki po sale wykładowe, od laboratoriów po sale seminaryjne - poznaj wszystkie udogodnienia, jakie oferuje nasza uczelnia.
Warsztaty i Pokazy:
Weź udział w różnorodnych warsztatach, prezentacjach i pokazach, które zaplanowaliśmy specjalnie dla uczestników Dnia Otwartego. Sprawdź, jakie umiejętności możesz zdobyć podczas nauki na naszym Uniwersytecie.
Dla kogo jest to wydarzenie?
Dla młodych osób, które stoją przed wyborem ścieżki edukacyjnej i chcą dowiedzieć się więcej o możliwościach studiowania na Uniwersytecie w Instytucie Socjologii.
Dla rodziców, którzy chcą zapoznać się z ofertą edukacyjną i atmosferą panującą na naszym kampusie.
Dla wszystkich zainteresowanych rozwijaniem swoich zainteresowań naukowych i akademickich.
Zapewniamy:
Informacje o procesie rekrutacyjnym, stypendiach oraz wsparciu finansowym dla studentów.
Możliwość porozmawiania z aktualnymi studentami i poznanie ich doświadczeń z życia na Uniwersytecie.
Dołącz do naszego Dnia Otwartego i odkryj, jakie możliwości czekają na Ciebie na Uniwersytecie! Nie przegap tej wyjątkowej okazji. Zapraszamy serdecznie!
Publikacje
Publikacje
Dr Olga Poller opublikowała monografię Language as a Database: Predicates and their modifiers as database relations, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UKEN, 2024.
Abstrakt
In natural language predicate construction is inductive - you can take any predicate, add a preposition to it and receive another predicate; similarly you can take any predicate and join it with another, receiving a complex predicate. But how is this structural induction reflected semantically? Is it recursive as well?
In this book I present an analysis of natural-language predicates and their modifiers alternative to the neo-Davidsonian. Natural-language predicates are treated in the manner in which relations are treated in the relational model of data. From a practical perspective, the expressions of a relational FOL can be translated to a relational algebra or SQL, which makes it possible to operate with these three languages on the same relational model of data. From a philosophical perspective, a relational FOL permits a return to ‘property-based’ semantics, one in which properties named by predicates are those of individuals, and not of events.
Page updated
Google Sites
Report abuse