Opbouw naar de Spelen

Het is 20 januari 1920, een aantal maanden voor de Olympische Spelen in Antwerpen plaats gaan vinden. In het Friese dorpje Rottevalle viert de Socialistische Familie Schuurman de zevende verjaardag van de jongste dochter, Tollien Schuurman. Vader Schuurman is hoofd onderwijzer en de moeder van Tollien werkte voor het huwelijk ook als onderwijzer. Beiden zijn lid van de sociaaldemocratische arbeidspartij (SDAP), de voorganger van de PvdA. Tollien is zeer snel en sterk voor haar leeftijd, maar heeft nog geen idee wat dat haar in de toekomst gaat brengen.

Na de Eerste Wereldoorlog

De wereld is net bijgekomen van de Eerste Wereldoorlog en Duitsland heeft het verdrag van Versailles ondertekend. Daarmee is het land uitgesloten voor de Spelen van 1920 in Antwerpen en 1924 in Parijs. Tollien heeft in die tijd niet echt door wat er om haar heen gebeurt, maar ziet en leest wel dat Duitsland tijdens de Spelen van 1928 in haar thuisland, in Amsterdam, weer aanwezig is op de Spelen. Een aantal jaar voor de Spelen van Amsterdam werd in Zwitserland een verdrag ondertekend over de re-integratie van Duitsland, het verdrag van Locarno. Een deel van deze re-integratie was de toelating op de grote sportevenementen en herkansing voor de organisatie van de Spelen 1916, die geannuleerd werden door de Eerste Wereldoorlog. Duitsland kreeg in 1931 de Olympische Spelen van 1936 toegewezen.

Tollien merkt dat ze sterker en sneller is dan haar leeftijdsgenootjes en gaat in 1929 met haar nichtje mee naar een atletiektraining bij de plaatselijke vereniging UDI. Een week na deze training wordt het nichtje van Tollien ziek, waardoor ze de 80 meter sprintwedstrijd in Leek niet kan lopen. De Voorzitter vraagt Tollien in te vallen, ze wint de wedstrijd en sluit zich aan bij de Drachtse atletiek- en gymnastiekvereniging UDI. In de wintermaanden wordt er geturnd en in de zomermaanden doet ze aan atletiek.

"De houding van onze Hollandsche sporters, en vooral Tollien Schuurman, valt ons bitter tegen."

De daaropvolgende jaren wordt het regime van Hitler steeds duidelijker en leest Tollien met afschuw in de socialistische dagbladen De Tribune en Het Volk hoe Joden en marxisten in Duitsland onderdrukt worden. Met als dieptepunt de rassenwet van Neurenberg in 1935, waardoor veel rechten van Joden werden afgenomen. Daarnaast ging Hitler zich steeds meer met de Olympische Spelen van Berlijn bezighouden. Hitler was in eerste instantie geen fan van de Olympiade. Volgens de nazi-ideologie was sport geen doel op zich, maar een middel om de staat te dienen en het superieure Arische ras te verheerlijken. Daarnaast moesten staten in strijd zijn met elkaar en niet vreedzaam deelnemen aan een sportevenement. Theodor Lewald, lid van het Duits organiserend comité, wist Hitler te overtuigen van het gebruik van de Spelen als propagandamiddel. Volgens hem kon Duitsland de Spelen gebruiken om de kracht van een autoritaire staat aan de rest van de wereld te tonen.

Hitler bleef in eerste instantie terughoudend, maar werd overtuigd toen grote landen als de Verenigde Staten dreigden de Olympische Spelen te boycotten, vanwege de manier waarop Joden werden behandeld onder het bewind van de nazi's. Als het IOC zou besluiten de Spelen te verplaatsen zou dat erg slecht zijn voor het imago van Duitsland. Hitler besloot de organisatie van de Spelen aan te grijpen om te bewijzen dat Duitsland superieur was aan alle andere landen.

Discussies

De druk op het IOC nam toe vanwege de ontwikkelingen in Duitsland en het IOC uitte voor het eerst haar zorgen op de jaarlijkse vergadering in Wenen. Ook in verschillende landen, zoals Engeland, Frankrijk en Amerika waren demonstraties en deden kranten een oproep aan sporters om thuis te blijven. Na afloop van het congres zei de voorzitter van het IOC dat het Duitse organisatiecomité iedere sporter gelijk zou behandelen. Nederland was na dit statement overtuigd en besloot zich a-politiek op te stellen, maar Engeland, Frankrijk en Amerika waren pas tevreden na verschillende onafhankelijke inspecties en rapportages in nazi-Duitsland. Uiteindelijk namen 4000 sporters uit 49 landen mee aan de Spelen, een record.

Ook Tollien zit met haar handen in het haar. Aan de ene kant is de sport haar passie en wil ze revanche nemen op de Spelen van 1932, maar aan de andere kant wil ze niet afreizen naar een land waar bevolkingsgroepen onderdrukt worden. Haar familie en omgeving zijn ook socialistisch en vinden dat ze niet moet gaan, maar de atletiekwereld is daarentegen een wereld met een sterk aanwezige hiërarchie. Daarnaast zijn een aantal bestuursleden aangesloten bij de NSB en vinden dat ze wel moet gaan. Waar andere sportbonden de Spelen boycotten of ter discussie stellen, is de atletiekbond vastberaden te gaan.

"Ik loop niet voor Hitler en zijn Trawanten. Menselijke aspecten moeten niet worden gescheiden van de sport."

Vanwege haar principes en onder druk van haar familie en de socialistische pers besluit ze om niet mee te gaan: "Ik loop niet voor Hitler en zijn trawanten. Menselijke aspecten moeten niet worden gescheiden van de sport." De atletiekbond is het niet eens met haar beslissing en voorzitter Strengholt brengt haar een bezoek om haar toch te overtuigen van haar verantwoordelijkheid. Ze is vastberaden; ze blijft thuis, hoe moeilijk ze het ook vindt. Tot overmaat van ramp krijgt ze van de bond te horen dat ze nooit meer deel mag uitmaken van de nationale ploeg en brengen ze een statement naar buiten dat Tollien vanwege een blessure niet deelneemt aan de Spelen. Een mes in de rug van Tollien. Ze is woedend en besluit per direct te stoppen met atletiek.

Na de Spelen

Tinus kan de euforie om zijn bronzen prestatie die in Nederland heerst nog nauwelijks voorstellen. Hij wordt weliswaar door veel mensen gefeliciteerd in het Olympische dorp, maar aan het eind van de Spelen wordt de impact hem pas echt duidelijk. Voor de oorlog was hij werkzaam op het hoofdkantoor van de K.L.M. en Albert Plesman, directeur-president van de luchtvaartmaatschappij, vraagt Tinus hoogstpersoonlijk om op bezoek te komen wanneer hij in Nederland aankomt. Daarnaast regelt Plesman een Fokker-36 om van Berlijn naar Schiphol te vliegen. In Nederland vertelt Plesman ook nog dat Tinus een studiebeurs ontvangt en verlof krijgt wanneer hij wedstrijden moet lopen.

De Spelen zijn voor Hitler gelukt. De wereld heeft gezien hoeveel respect inwoners van Duitsland hebben voor het regime, hoe schoon de stad is, wat een organisatie Duitsland kan opzetten en hoe goed Duitsland voor iedereen zorgt. Niemand heeft het over de militaire inval in het Rijnland, de rassenwetten van Neurenberg lijken slechts op papier te bestaan en de vrijheid van meningsuiting lijkt te bestaan onder het naziregime.

"Neerlands snelste politieagent. Wie hem wil ontsnappen moet òf een Nederlandsch record lopen, òf fietsen."

Niets blijkt minder waar. Hetgeen Tollien Schuurman bang voor was gebeurt, Hitler start een oorlog en valt Nederland binnen. Miljoenen Joden, zigeuners, homoseksuele en andersdenkenden worden opgepakt en verdwijnen naar verschillende kampen in Europa. Osendarp verliest door de oorlog zijn baan bij zijn geliefde K.L.M., maar heeft geluk. Op bevel van de Duitsers moet de Nederlandse politie uitbreiden. Tinus laat deze kans niet onbenut en neemt de baan, het Algemeen Dagblad schrijft hierover: "Neerlands snelste politieagent. Wie hem wil ontsnappen moet òf een Nederlandsch record lopen, òf fietsen."

De baan bij de politie bevalt Tinus goed, maar hij heeft ook ambitie en wilt zich in 1941 aansluiten bij de Sicherheitsdienst, de inlichtingendienst van Hitler. Een lidmaatschap bij de NSB is een pré en Tinus sluit zich daarom aan bij de bond. Een paar jaar later sluit de nog altijd ambitieuze hardloper zich aan bij de Germaanse SS en helpt met het opsporen en arresteren van verzetsmensen. Tinus arresteert 26 mensen, hiervan overleven 10 de oorlog niet. Na de oorlog wordt de hardloper na drie jaar voorarrest veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf voor zijn daden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Martinus Osendarp overleed op 20 juni 2002 in Heerlen, hij werd 87 jaar.

Tollien woont tijdens de oorlog bij haar ouders en wordt tandartsassistente. Na de oorlog behaalt ze haar diploma als pedicure en begint een eigen zaak aan huis. Mensen hebben tot de dag van vandaag grote bewondering voor haar weigering in 1936. Tollien Schuurman overleed op 29 januari 1994 in Apeldoorn, ze werd 82 jaar.

Negen Nederlandse deelnemers van de Olympische Spelen in 1936 overleven de oorlog niet.