Joost De Wulf woont in Brugge, België. Hij begon zijn aikidotraining in 1983 en studeerde onder verschillende meesters voordat hij in 1992 begon bij Seiji Tomita Shihan, onder wie hij nog steeds traint en lesgeeft (5e dan).  Hij bestudeert iaijutsu (3e dan Muso Jikiden Eishin Ryu) onder Benoit de Spoelberch en doet taijiquan in de traditie van Liu Wai Sang onder leiding van Luc Desmet.

Joost heeft een academische achtergrond in Oosterse Filologie (1994) en zijn pad is verrijkt door verschillende bronnen: hathayoga, zazen, mindfulness zoals onderwezen door Edel Maex, de Boeddha's leringen en die van J. Krishnamurti. Hij ondersteunt actief het werk van Mukesh Gupta en de School for Self-Inquiry, en organiseert sinds 2018 regelmatig retraites in Brugge en Maria Aalter. 

Bewust leven - een natuurlijke benadering

Inleiding

Enkele jaren geleden schreef ik over mentale hygiëne - hoe we helderheid kunnen cultiveren in ons dagelijks leven. Later merkte ik dat wandelen in het bos me spontaan 'resette' en vreugde bracht. Ik begon op te schrijven wat er in die momenten gebeurde. En recent besefte ik dat hoewel we in de dojo trainen, de echte oefenruimte zich binnenin bevindt, in hoe we het leven ervaren en er middenin staan, de verbinding in een relatie, bij een ontmoeting of de weerstand bij een conflict.

Deze drie natuurlijke benaderingen - mentale helderheid, bewust wandelen en leven in verbondenheid - wijzen naar eenzelfde waarheid: bewustzijn is onze natuurlijke manier van zijn, direct beschikbaar voor iedereen, hier en nu. We hoeven het niet te verwerven maar kunnen het ontdekken als we voorbij ons normale denken en onze ik-gerichtheid gaan. Dit bewustzijn heeft enkele bijzondere kwaliteiten: een fundamentele openheid en kijken vanuit een onbevangenheid, geen idee hebben, een natuurlijk mededogen, en een directheid die verder gaat dan wat we kunnen bedenken.

Dit natuurlijke bewustzijn is altijd in ons aanwezig, maar we zien het vaak niet door onze vaste manieren van denken en doen, onze gewoontes en reactiviteit. We leven zo veel in onze gedachten, herinneringen en verhalen dat we vergeten wie we werkelijk zijn. 

De rol van traditionele wegen

In mijn jarenlange training in aikido, iaijutsu en andere traditionele wegen heb ik ervaren hoe ons lichaam een steeds verfijnder instrument van bewustzijn kan worden. Het gaat niet alleen om de fysieke technieken - die zijn een middel, geen doel. Het gaat om het ontwikkelen van een dieper gewaarworden, een verfijndere sensitiviteit. Door aandachtig te zijn in de beweging, de ademhaling, de interactie, leer je je vaste patronen herkennen zonder erin verstrikt te raken. Je merkt bijvoorbeeld hoe spanning in je lichaam samenhangt met mentale onrust of onzekerheid, of hoe een open houding natuurlijk leidt tot vloeiender beweging. Zo ontstaat er vanzelf ruimte voor verandering, niet door forceren maar door helder zien. 

Inzichten uit verschillende tradities

De traditionele wegen tonen ons uit eigen ervaring  hoe we bewustzijn kunnen ontwikkelen. Hoewel ze in verschillende vormen iets te vertellen hebben, drukken ze allemaal dezelfde essentie uit: presence, verbinding, harmonie en het loslaten van het ego: 

• Zazen, vooral in de vorm van 'gewoon zitten' (shikantaza), is misschien wel de meest directe weg - een zuivere oefening in aanwezig zijn, voorbij alle techniek. In diepe stilte wordt ons denken en ons 'ik' vanzelf doorzichtig, en kan een fundamenteel niet-weten ontstaan waarin echte wijsheid kan ontwaken.

• Iaijutsu, de kunst van het zwaardtrekken, betekent 'zijn' (i) en 'verbinden' (ai)  Het is een oefening in volkomen presence - zodra de beweging begint, moet die zonder aarzeling worden voltooid. Het zwaard wordt zo een zuivere spiegel: elke twijfel of onzuiverheid in onze intentie wordt direct zichtbaar. Deze directheid cultiveert een bijzondere kwaliteit waarin volledige toewijding samengaat met stilte. 

• Aikido is een Japanse krijgskunst èn de weg van harmonie. We leren mee te werken met de stroom van energie in plaats van ertegenin te gaan, we draaien als een draaikolk en gaan zelf in het oog van de storm staan. Aikido leren houdt ons een spiegel voor waarin we onze reacties en patronen kunnen zien. Het vraagt om met het hele lichaam aanwezig te zijn en eerlijk te kijken naar wat zich aandient. Deze praktijk werkt door in het dagelijks leven - in hoe we waarnemen, reageren en met elkaar omgaan.  

• Taijiquan (in de Yang-stijl) legt de nadruk op het ontwikkelen van zachte, vloeiende kracht door het principe van de uiterste balans (taiji) - het dynamische evenwicht van yin en yang. Door de ontspannen, doorgaande beweging vanuit het centrum lost het persoonlijke op in een natuurlijke harmonie. Taiji werkt helend en brengt evenwicht.

• Hathayoga werkt met de natuurlijke balans tussen activerende (ha) en ontspannende (tha) energie, waarbij lichaam en geest door houdingen en ademhaling tot eenheid komen. Zo wordt het lichaam een drager van bewustzijn, waarin het gevoel van afgescheidenheid kan oplossen.

Hoewel deze tradities ontstonden in verschillende culturen en tijden, delen ze een diep begrip van de weg naar innerlijke vrijheid. Of het nu gaat om de directe stilte van zazen, de besliste actie van iaijutsu, de vloeiende beweging van aikido, de zachte kracht van taijiquan of de verbindende oefeningen van hathayoga - ze wijzen allemaal naar dezelfde waarheid: wanneer lichaam en geest in harmonie zijn en het ego losgelaten wordt, ontwaakt een natuurlijke 'presence' waarin helderheid en mededogen spontaan kunnen opbloeien. Het zijn als verschillende vingers die naar dezelfde maan wijzen. 

Een brug naar het dagelijks leven

Deze traditionele wegen vragen jarenlange toewijding voor werkelijke diepgang. In onze tijd heeft Jon Kabat-Zinn's mindfulness-benadering een toegankelijke brug gebouwd tussen deze oude wijsheid en hedendaagse toepassing. Ook het radicale inzicht van J. Krishnamurti in de aard van bewustzijn en vrijheid, verder ontwikkeld door Mukesh Gupta, biedt een frisse kijk op hoe we deze wijsheid kunnen leven.

Geïnspireerd door deze bronnen en door jarenlange ervaring met traditionele wegen, zijn drie natuurlijke benaderingen ontstaan die dezelfde essentie - presence, harmonie en het loslaten van vaste patronen - in het dagelijks leven tot uitdrukking brengen.

Drie natuurlijke benaderingen

Deze drie natuurlijke manieren van bewust leven versterken elkaar. Ze ondersteunen elk een ander aspect van bewust leven, elk geworteld in deze diepere dimensie van niet-weten, mededogen en het overstijgen van het persoonlijke. 

1. Mentale hygiëne

Mentale hygiëne vormt de basis voor helderheid. Het is geen star systeem van regels, maar een zachte ontwikkeling van gezonde gewoonten die natuurlijk ontstaan uit vriendelijke aandacht. Deze aandacht komt niet voort uit het controlerende denken, maar uit een fundamentele openheid voor wat er is.

En het gaat verder dan alleen goede gewoontes ontwikkelen - het helpt ons onszelf echt te leren kennen. We leren onze gedachten en gevoelens te zien zonder er meteen over te oordelen. Als we zo kijken, komen er vanzelf nieuwe inzichten.

Het begint vaak met eenvoudige dagelijkse reflectie, vooral in de rust van de avond. Dit is geen analyse, maar een ruimte waarin we onze ervaringen kunnen laten zijn zoals ze zijn. Deze houding schept een natuurlijke openheid waarin de dingen hun plaats vinden en inzicht en mededogen kunnen ontstaan.

In onze communicatie uit deze helderheid zich als echt luisteren en begrijpen alsof je in iemands schoenen stond. Wanneer we een moeilijk besluit moeten nemen, helpt het om eerst tot rust te komen. Door tijd en ruimte te nemen ontstaat er vanzelf overzicht. Dan komt er samenhang tussen wat we voelen, denken en willen doen. Vanuit deze innerlijke rust wordt vaak duidelijk wat de juiste stap is. 

Een belangrijk aspect is emotionele balans. Dit betekent niet het controleren of onderdrukken van emoties, maar het scheppen van ruimte waarin gevoelens er mogen zijn, worden ervaren en verwerkt.

Bijvoorbeeld: als je merkt dat je geïrriteerd raakt in het verkeer, pauzeer je even en observeer rustig wat er in je gebeurt, zonder commentaar. Je voelt de spanning, ziet je denken tekeer gaan, en door deze simpele waarneming komt er bijna onmiddellijk al ruimte en rust.

2. Bewust wandelen

Vanuit deze basis kan een diepere dimensie van bewustzijn zich ontvouwen, vooral wanneer we tijd nemen om bewust alleen te zijn in de natuur. Hier kan het denken natuurlijk tot rust komen en raakt  het idee van een afgezonderd 'ik' op de achtergrond.

Tijdens een bewuste wandeling, vooral in de natuur, hoeven we het denken niet te onderdrukken; gedachten komen en gaan als wolken terwijl onze aandacht vanzelf terugkeert naar de directe ervaring. Er ontstaat een innerlijke neutraliteit waarin al onze zintuigen klaarwakker zijn. De frisse lucht, de geluiden van wind en vogels, de geur van aarde - alles wordt direct ervaren zonder het filter van het denken.

In deze zintuiglijke openheid vervaagt het onderscheid tussen binnen- en buitenwereld. We ervaren een natuurlijke verbondenheid die verder gaat dan het persoonlijke. Dit alleen zijn wordt een ruimte waarin mededogen natuurlijk kan opkomen - eerst voor onszelf, dan vanzelf uitstralend naar anderen en alle leven.

Bijvoorbeeld: je loopt langs een oude boom en staat even stil. Je voelt de wind, hoort de bladeren ritselen, ziet het spel van licht en schaduw. Zonder te benoemen of analyseren, ben je simpelweg aanwezig bij de boom, bij de wind, het ritselen en het licht. 

3. Leven in verbondenheid

De kunst van leven in verbondenheid draait om diep luisteren en juist spreken vanuit stilte. Diep luisteren betekent volkomen aanwezig zijn voor wat zich aanbiedt, voorbij onze neiging om te oordelen of te reageren. Uit deze luisterende aanwezigheid kan juist spreken spontaan ontstaan - woorden die uit mededogen komen en die werkelijk ontvangen kunnen worden. Diep luisteren gebeurt vanuit stilte, waar we geen verwachtingen hebben van wat er moet komen. Dan kan elk gesprek, elke ontmoeting fris en nieuw zijn. We hoeven niet te oordelen, te beheersen. Dit brengt niet alleen echte verbinding maar ook innerlijke rust. 

In dagelijkse ontmoetingen wordt elke interactie een spiegel waarin we onszelf kunnen zien voorbij onze gebruikelijke patronen. We beginnen onze reactiepatronen te herkennen, niet om ze te veroordelen maar om ze met begrip te zien. Dit vraagt de moed om te erkennen 'ik weet het niet' en de wijsheid om vanuit natuurlijk mededogen te reageren.

Bijvoorbeeld: in een gesprek merk je dat je al een antwoord klaar hebt voordat de ander uitgesproken is. Door dit te herkennen, ga je vanzelf terug naar echt luisteren, zonder agenda of vooroordeel. 

Deze drie benaderingen vormen samen een holistische benadering van bewust leven. 'Holistisch' betekent hier dat lichaam, geest en hart niet gescheiden worden maar als één geheel functioneren. Net zoals in de traditionele wegen werken deze benaderingen op alle niveaus: fysiek door bewuste beweging en ademhaling, mentaal door helderheid en stilte, en in ons hart door openheid en mededogen.

Deze holistische visie uit zich vooral in hoe alles met elkaar verbonden is: de openheid van diep luisteren is  mededogen, en mededogen is universele liefde. En kan er liefde bestaan zonder mildheid in onze relaties en ontmoetingen?  Dit in-relatie-zijn beperkt zich niet tot de mensen maar we zijn de mensheid verbonden met alle leven.

Deze drie benaderingen lijken op het eerste gezicht elk hun eigen accent te hebben - mentale helderheid, natuurlijke presence, leven in verbinding. Maar in de praktijk blijken ze onscheidbaar: elke benadering vraagt om helder zijn, open verbinding met wat zich aandient, en het vermogen om los te laten. Of we nu in gesprek zijn met iemand, alleen wandelen in het bos, of onze gedachten observeren - het gaat steeds om direct, onbevangen aanwezig zijn bij wat er is, hier en nu. Niet bij onze ervaring van gisteren of ons idee van morgen, maar bij het levende moment en al wat zich daarin toont. 

Tot slot

Al deze manieren nodigen ons uit om het onbekende te vertrouwen. Als we durven los te laten wat we denken te weten, ontdekken we een nieuwe bron, een nieuwe inspiratie, een grotere verbondenheid. Echt geluk ligt niet in het vasthouden aan wat we kennen, maar in het openstaan voor wat er is. 'Waar'-nemen wat is zonder enige terughoudheid en in een steeds weer her-ont-dekken, leren en ont-leren te verblijven. Heel dichtbij hier en nu, klaar zijn voor wat is of aan het ontstaan is, klaar zijn wat in het Nederlands ook helder zijn betekent.

Deze tekst kwam tot stand in dialoog met claude.ai en een custom gpt, allebei gevoed door het werk van Mukesh Gupta (School for Self Inquiry). Deze tekst is ook  geïnspireerd door J. Krishnamurti's leringen en Edel Maex' mindfulness. 

Hoe komt dit bij je binnen, een suggestie of kritiek steeds welkom. Zend maar naar mijn joost-apestaart-dojo-punt-be adres.