Білет №17. Пытанне №1

1. Індустрыялізацыя

Правядзенне Новай Эканамічнай Палітыкі садзейнічала эканамічнаму і гаспадарчаму ажыўленню і пераадоленню крызісных з'яў. Аднак эканоміка па-ранейшаму заставалася ў цяжкім становішчы, адчуваўся дэфіцыт тавараў, адсутнічала матэрыяльна-тэхнічная база для далейшага развіцця краіны, у цяжкім становішчы знаходзілася прамысловасць і сельская гаспадарка. Акрамя гэтага СССР з'яўляўся адзінай сацыялістычнай краінай у свеце і бальшавікі не без падстаў баяліся знешняй пагрозы. Краіны захаду былі куды больш эканамічна развіты, а войска СССР не валодала тэхнічнай перавагай. Усё гэта прымусіла бальшавікоў шукаць шляхі хуткага пераадолення тэхналагічнай і эканамічнай адсталасці, што вылілася ў правядзенне індустрыялізацыі.

Індустрыялізацыя уяўляе з сябе працэс стварэння буйной машыннай вытворчасці ва ўсіх галінах народнай гаспадаркі (масавае будаўніцтва заводаў і фабрык). Рашэнне аб правядзенні індустрыялізацыі будзе прынята ў снежні 1925 г. Індустрыялізацыя будзе ажыццяўляцца толькі ва Усходняй Беларусі, т.я. Заходняя Беларусь знаходзілася ў складзе Польшчы.

Асаблівасцю правядзення індустрыялізацыі на тэрыторыі Беларусі будзе тое, што ў першую чаргу развіваліся галіны лёгкай прамысловасці.: харчовая, гарбарная, тэкстыльная, швейная. Шырока таксама выкарыстоўваліся мясцовыя прыродныя рэсурсы: лес і торф. Пры гэтым у СССР у першую чаргу стваралася цяжкая прамысловасць. Такі кантраст тлумачыцца адсутнасцю сур'ёзнай сыравіннай базы ў БССР, а таксама тым, што тэрыторыя Беларусі была прыгранічнай зонай.

Правядзенне індустрыялізацыі ажыццяўлялася па распрацаваных пяцігадовых планах. У 1928-1929 гг. быў распрацаваны першы пяцігадовы план. У гэтых планах змяшчаліся колькасныя і якасныя паказчыкі, якія неабходна было дасягнуць. Індустрыялізацыя праходзіла паскоранымі (фарсіраванымі) тэмпамі пад лозунгам "пяцігодку - у чатыры гады".

Шырока выкарыстоўваліся сацыялістычныя спаборніцтвы за дасягненні больш высокіх і лепшых паказчыкаў. Адным з прыкладаў сацыялістычнага спаборніцтва з'яўляецца «Стаханаўскі рух» (ад імя А. Стаханава, які перавыканаў норму здабычы вугалю за адну змену ў 14 разоў). Шырока прымянялася практыка шматстанкавага абслугоўвання, сумяшчэння прафесій, ударных брыгад.

У выніку першай пяцігодкі пачалі працаваць швейная фабрыка "Знамя індустрыялізацыі" і панчошна-трыкатажная фабрыка ў Віцебску, Магілёўская фабрыка штучнага валакна, Бабруйскі і Гомельскі дрэваапрацоўчыя камбінаты, завод сельскагаспадарчых машын у Гомелі. У выніку другой і трэцяй пяцігодкі на тэрыторыі Беларусі пачнуць дзейнічаць Крычаўскі цэментны завод, Магілёўскі аўтарамонтны завод, Мінскі радыёзавод, Рагачоўскі кансервавы завод, Кандытарскія фабрыкі "Камунарка" ў Мінску і "Спартак" у Гомелі.

Правядзенне індустрыялізацыі садзейнічала ператварэнню БССР у індустрыяльна-аграрную краіну. Адбылася значная мадэрнізацыя вытворчасці і прамысловасці, была адкрыта вялікая колькасць заводаў і фабрык, што дало магчымасць забяспечыць эканамічны рост і развіццё краіны.

2. Калектывізацыя

      У снежні 1927 г.будзе прынятае рашэнне аб правядзенні калектывізацыі. Калектывізацыя ўяўляла сабой працэс аб'яднання індывідуальных сялянскіх гаспадарак у буйныя калектыўныя гаспадаркі (калгасы). Прычынай правядзення калектывізацыі стала неабходнасць забеспячэння горада сельскагаспадарчай сыравінай і прадукцыяй для выканання планаў па індустрыялізацыі, а таксама неабходнасць перавесці вёску на рэйкі буйной машыннай вытворчасці. Апроч гэтага савецкі ўрад спадзяваўся за кошт вёскі атрымаць значныя сродкі для правядзення індустрыялізацыі.

      Асновай калектывізацыі сталі калгасы, якія ўяўляюць з сябе калектыўныя (сумесныя) гаспадаркі сялян, дзе сродкі вытворчасці і зямля з'яўляліся агульнымі. Першапачаткова калгасы арганізоўваліся на добраахвотных пачатках, але сяляне не асоба спяшаліся ў іх уступаць.

      Дзяржава ўстанавіла нізкія закупачныя цэны на сельскагаспадарчую прадукцыю, што прывяло да таго, што сяляне адмаўляліся пастаўляць прадукцыю ў горад і на рынак. Гэта прывядзе да«хлебнаму крызісу»1928-1929 гг. У крызісе абвінавацяць заможных сялян - кулакоў. Пачнецца палітыка раскулачвання, у выніку якой у кулакоў прымусова канфіскоўвалі іх маёмасць і перадавалі ў калгасы, а іх саміх маглі або выселіць у Сібір, або нават арыштаваць і пасадзіць у турму.

      1929 г. увойдзе ў гісторыю як «Год вялікага пералому», названы так па артыкуле І. В. Сталіна, дзе ён абгрунтаваў неабходнасць пераходу да суцэльнай калектывізацыі. Будзе прынята рашэнне аб калектывізацыі да 80 працэнтаў сялянскіх гаспадарак БССР. Запісванне сялян у калгасы адбывалася прымусова, з шырокім выкарыстаннем адміністрацыйна-сілавых метадаў. Пры стварэнні калгасаў індывідуальная маёмасць (зямля, сродкі вытворчасці, хатнія жывёлы) ператваралася ў агульную (калгасную). Многія сяляне аказаліся гэтым незадаволеныя, што вылілася ва ўзброенае супраціўленне. У гады другой пяцігодкі (1933–1937) палітыка калектывізацыі ў цэлым завяршылася.

      З мэтай падтрымання вёскі і забеспячэння калгасаў тэхнікай -ствараліся машынна-трактарныя станцыі (МТС), Ажыццявілася механізацыя сельскай гаспадаркі. У вёскі былі накіраваны т. зв. "упаўнаважаныя камуністы" і "працоўныя дваццаці пяцітысячнікі", якія павінны былі кантраляваць і арганізоўваць дзейнасць калгасаў у адпаведнасці з планамі партыі. Пры гэтым праца сялян ацэньвалася нізка. Зарплату плацілі прадукцыяй у залежнасці ад колькасці адпрацаваных дзён (працадні). З сярэдзіны 30-х гг. існаваў мінімум працадней - 80 дзён у годзе. Жыхары вёскі былі абмежаваныя ў правах. Ім не выдавалі пашпарты, ім было забаронена пакідаць калгас і вёску без дазволу, адсутнічала магчымасць свабодна ўладкоўвацца на працу ў горадзе.

      У выніку правядзення калектывізацыі была створана матэрыяльна-тэхнічная база для правядзення індустрыялізацыі. За кошт вёскі і простых сялян быў забяспечаны высокі ўзровень індустрыялізацыі, горад быў забяспечаны харчаваннем, сыравінай і фінансамі. Механізацыя сельскай гаспадаркі садзейнічала павелічэнню ўраджайнасці і росту прадукцыйнасці працы. Пры гэтым становішча сялян заставалася дастаткова цяжкім, а правядзенне суцэльнай калектывізацыі і перагіны на месцах знізілі эканамічны эфект ад мерапрыемстваў.