Basis van de clicker-training
Om te kunnen overleven in de natuur is het voor dieren noodzakelijk om zich aan te passen aan hun steeds veranderende omgeving. Daarom leren dieren van de gevolgen van hun acties. Als een dier iets doet dat wordt gevolgd door iets plezierig, zal de kans groot zijn dat het dat weer zal doen. Andersom zal het dier, als zijn actie wordt gevolgd door iets onplezierigs, dat gedrag minder vaak of zelfs niet meer herhalen. Deze algemene leerregels vormen de basis voor operand conditioneren, een leermodel uit de gedragsleer waarop clickertraining is gebaseerd.
De clicker-methode concentreert zich op de op beloning georiënteerde kant, die aangeduid wordt met positieve versterking.
De clicker
Karakteristiek voor de clicker-methode is natuurlijk de clicker zelf. Dit apparaatje is een robuuste uitvoering van wat vroeger ook wel een 'kikkertje' werd genoemd en brengt een klikgeluidje voort. Door dit geluidje steeds te laten volgen door een beloning (meestal een snoepje (is worst of cervela met sterke geur), maar andere beloningen zijn ook mogelijk, zelfs wenselijk), wordt het een geconditioneerde versterker. Het dier weet dan dat als het dat geluidje hoort, het iets leuks gaat overkomen. Als u nu steeds op het moment dat de hond gaat zitten klikt en vervolgens beloont, leert hij dat gaan zitten leuke gevolgen heeft. Hij associeert het moment van de klik met de beloning, niet het moment dat hij de daadwerkelijke beloning (de primaire versterker) krijgt.
Maar waarom dan een geconditioneerde beloner? Het nadeel van het direct toedienen van bijvoorbeeld een snoepje, is dat je vaak te laat bent met belonen. De meeste beloningen zijn op een afstandje bovendien onbruikbaar. Een clicker geeft enorme voordelen bij het juist timen van je beloning. Dat komt doordat het signaal zo kort en uniek is. Dat is niet alleen voor de hond zeer duidelijk, ook de baas merkt veel beter dan bij bijvoorbeeld stembeloning of hij te vroeg of te laat is. Bovendien is het apparaatje op (gehoors)afstand te gebruiken.
Nu is deze methode niet zo strak dat alleen dit geluidmakertje zou mogen worden gebruikt: een andere geluidje, een tongklak of een fluitsignaal (dolfijnen) bijvoorbeeld, of een lichtsignaal, of een gebaar - er is van alles mogelijk. De clicker zelf heeft de volgende voordelen en eigenschappen:
Kort geluid: hiermee is het mogelijk precies een bepaald gedrag te markeren. Bij een langer geluid (bijvoorbeeld "goed zo") kan de hond al drie verschillende gedragingen hebben vertoond voordat het geluid is afgelopen.
Uniek geluid, in tegenstelling tot de stem, die we de hele dag gebruiken voor allerlei (voor de hond) onzinnig gebabbel. Hierdoor is een woord voor hem moeilijk herkenbaar, zelfs als het op een andere toon wordt uitgesproken.
Door deze twee eigenschappen ontstaat een duidelijke informatie-overdracht: "DIT gedrag is goed".
Op afstand te gebruiken. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld een voertje geven, wat op een meter afstand al onmogelijk goed te timen is.
Het markeert het einde van de oefening. Na de klik is de oefening dus afgelopen. Na het voertje kan de hond de volgende klik proberen te verdienen.
Gemakkelijk te bedienen.
Klein en hanteerbaar.
Het is een brugsignaal: het geluidje legt het verband en overbrugt de tijd tussen het goede gedrag en de eigenlijke beloning. Bij een beetje gevorderde honden heb je na de klik de tijd om een voertje uit je zak te halen.
Niet alleen voor de hond
Zoals al gesuggereerd, is clicker-training niet alleen geschikt voor honden. Het is al op ontelbare diersoorten met succes toegepast. Onder andere op paarden, ezels, ratten, vissen, fretten, katten, en zelfs op mensen. Bij dolfijnen wordt het inmiddels het langste als standaard- trainingsmethode toegepast, maar dan met fluitjes. Een dolfijn is moeilijk te straffen of te dwingen, hij zwemt gewoon weg. U hebt toch een manier bedacht? Hou hem maar voor u, want een dolfijntrainer lacht u vierkant uit: hij heeft het helemaal niet nodig. En denkt u nu niet dat dolfijnen veel gemakkelijker te trainen zijn dan honden: volgens trainers die beide diersoorten onder handen hebben gehad, is eerder het tegendeel waar. Hoe kan het dan toch dat die dieren meerdere keren per dag van die schitterende voorstellingen geven?
Shaping
Eén kenmerk van clicker-training is het gebruik van "shaping". Dit wil niets anders zeggen dan dat een gedrag in heel kleine stapjes wordt aangeleerd, vaak beginnend bij een gedraging die het dier uit zichzelf al vaak uitvoert. Als het dier het gedrag, dankzij de versterkingen, duidelijk vaker gaat uitvoeren, wordt er vervolgens pas geklikt als het gedrag iets meer op de uiteindelijke oefening lijkt: de eisen worden steeds ietsjes opgeschroefd. Ook in de traditionele hondentraining worden oefeningen wel in stapjes aangeleerd, maar bij shaping zijn de stapjes véél kleiner. Dat moet ook wel, want het dier moet steeds zelf redelijk gemakkelijk kunnen achterhalen wat de volgende stap inhoudt door te experimenteren. Immers, nergens leer je zo snel en zo grondig van als uit eigen ondervinding. Maar als de leerstappen te groot zijn, lukt dat gewoon niet of slechts heel moeizaam, waardoor de training een enorm frustrerende bezigheid wordt voor trainer èn dier.
Zo zal een niet-getrainde dolfijn nooit spontaan door een hoepel op 3 meter hoogte springen. Zelfs de kans dat hij dat op een halve meter doet, is uiterst gering. Sterker nog, de kans dat een dolfijn ònder water door die hoepel zal zwemmen, is erg klein. Een dolfijntrainer beloont de dolfijn dan ook al als hij richting de hoepel zwemt. Als hij daarvoor op dat moment beloond wordt (fluit+vis), zal hij dat gedrag nog eens herhalen, waarvoor hij dan weer versterkt wordt, waardoor hij het nog vaker zal herhalen. De volgende stapjes zijn simpel: de eisen worden langzaam opgeschroefd, zodat de dolfijn steeds dichter bij de hoepel moet komen om zijn fluit+vis te verdienen. Als hij uiteindelijk door de hoepel zwemt, wordt deze vervolgens steeds hoger gehangen. De dolfijn wordt steeds beloond als hij erdoorheen gaat... en zal tenslotte met gemak door een hoepel op 3 meter hoogte springen.
Op papier lijkt dit misschien een zeer langdurige aanpak, maar in de praktijk gaat het, zeker bij een wat ervaren clicker-dier, razendsnel. Karen Pryor, die clicker-training in de Verenigde Staten bekend heeft gemaakt, is het vaker binnen een kwartier gelukt om een dolfijn op deze manier te leren door de hoepel te springen. Ook volgens veel hondentrainers die zowel "gewoon" als met de clicker- methode hebben getraind, gaat het minstens even snel, vaak zelfs veel sneller. En bovendien hebben zijzelf en de hond er veel meer lol in.
Bovendien zijn op deze manier heel complexe gedragingen aan te leren. Een praktijkvoorbeeld hiervan is een onhandelbare, zelfs voor mensen gevaarlijke olifant, die geleerd heeft zijn voet rustig door een gat in de muur te steken en de voet daar te houden terwijl het eelt van zijn voeten wordt bijgeschaafd. Doordat het dier niet kon worden benaderd, was het eelt helemaal doorgegroeid. Een leuke bijkomstigheid was dat de olifant als gevolg van deze training heel wat prettiger in de omgang werd, waarschijnlijk door de vertrouwensband die deze trainings methode vaak tussen trainer en dier schept. Vergelijk dit kunstje maar eens met een oefening "terug plaats", waarmee de nodige honden na meerdere seizoenen nog moeite hebben!
Eerst het gedrag
Een andere eigenschap van clicker-training is dat niet tegelijk met de oefening een commando wordt aangeleerd. Het dier leert eerst stapje voor stapje het gedrag. Pas als hij de uiteindelijke oefening goed beheerst, wordt een commando toegevoegd.
De reden hiervoor is dat het erg moeilijk is twee dingen tegelijk te leren. Dat hebt u zelf vast ook wel eens ervaren. Voor mij was het tijdens dansles vaak onmogelijk om tegelijk het voetenwerk èn de armbewegingen onder de knie te krijgen. Dat lukte me pas als beide bewegingen apart werden geoefend en, als het met beide op die manier goed ging, later weer werden gekoppeld. Sneller èn minder frustrerend.
Voor de hond is mensentaal iets totaal onbegrijpelijks, waar hij slechts zo nu en dan een bekende klank uit weet te halen. Voor hem is het leren van een commando in de mensentaal dan ook heel moeilijk (daarentegen zijn honden meesters in het oppikken van lichaamstaal), en slecht te combineren met het aanleren van een nieuwe oefening. En nu zou u de hond natuurlijk wel direct een commando kunnen proberen aan te leren - maar een commando zonder gedrag is een beetje nutteloos!
Straf wordt bij de clicker-methode niet gebruikt. Althans, heel zelden, alleen in uiterste nood, en dan nog in combinatie met veel beloning van het goede gedrag. De reden daarvoor is niet teerhartigheid, maar het feit dat er meestal een andere oplossing voorhanden is en dat straf bovendien behoorlijk nadelige bijwerkingen heeft, waarvan sommige direct te zien zijn, maar andere pas op de langere termijn aan de oppervlakte komen.
Hond werkt actief mee aan training
In het algemeen gaat het er bij clicker-training om, dat de hond werkt omdat hij dat wil. U laat de hond namelijk werken voor iets dat hij graag wil hebben of doen. U geeft hem een grote kans (± 80%) om te slagen. Als iets hem steeds niet lukt, geen nood: dan maakt u het iets makkelijker voor hem, zodat hij wèl slaagt. Daarna pas vraagt u weer iets meer van hem. Door dat grote slagingspercentage krijgt uw hond veel vertrouwen in zichzelf, in u als trainer èn in de clicker. U dwingt hem niet, waardoor hij ook geen weerstand kan krijgen.
Met clicker-training leert de hond door eigen ondervinding, door zelf uit te proberen wat wel en wat geen klik oplevert. U ziet de hond "denken": "Wat kan ik nog meer doen om die klik te verdienen? Als ik nu zo doe - niet? Zo dan?" Het resultaat is een hond die actief en enthousiast meewerkt aan de training - wat weer een enorme beloning en stimulans voor de baas betekent!
Supersnel leren
Door al deze positieve aspecten - ontspannen sfeer, zelfvertrouwen, succes - is het zelfs mogelijk dat het leervermogen van de hond in een stroomversnelling komt. Het komt voor dat honden met dit soort positieve methoden tot zelfs 10 keer sneller kunnen leren! Een dergelijke versnelling kan met één bestraffing teniet worden gedaan. Op zich al reden genoeg om uiterst spaarzaam met straf om te gaan.
Clicker tips
Misschien bent u enthousiast geworden en wilt u de clicker-methode proberen. Om u op weg te helpen, hebben we onderstaande tips opgenomen.
1. Altijd eerst klikken, daarna belonen
Bij deze manier van trainen hoeft u het voedsel niet in de hand te hebben om de hond te lokken of te verleiden. Wat uw huisdier doet op het moment dat hij het brokje krijgt, is niet belangrijk. Uw hond zal onthouden wat hij deed toen hij de klik hoorde. Nadat u hebt geklikt, grijpt u naar het brokje en geeft u het aan de hond. Omdat het om het moment van de klik gaat, niet om wat erna gebeurt, betekent klik tegelijk 'einde oefening'. Na het geven van de beloning kunt u direct verder met de training.
2. Klik altijd terwijl het gedrag plaatsvindt
De klik is een soort akoestische pijl: het signaal dringt als het ware rechtstreeks in het zenuwstelsel van de hond door met de mededeling: "wat je nu, op dit moment doet, heeft je iets opgeleverd".
Klik dus op de momenten dat het telt. Als u bijvoorbeeld de hond wilt leren springen, klik dan niet voordat hij springt. Klik ook niet nadat hij de sprong heeft beëindigd. Klik niet als u denkt dat hij gaat springen. Klik terwijl de hond in de lucht is. Als de hond eenmaal heeft geleerd de sprong te maken, kunt u de landing verbeteren, bijvoorbeeld door op het moment van een juiste landing te klikken.
3. Klik maar één keer
U hebt misschien de neiging om voor uitzonderlijk gedrag meerdere keren te klikken - kliklik kliklik. MAAR: de timing van de klik is cruciaal; het is het moment dat u klikt dat het dier exact vertelt wat u aanstond. Als u meerdere keren achter elkaar klikt, kan het dier niet onderscheiden welke klik nu precies de boodschap overbrengt, en het gedrag zal niet verbeteren. Bovendien kan het zijn dat uw huisdier alleen nog maar voor meervoudige kliks gaat werken. Voor uitzonderlijk gedrag kunt u wel een jackpot geven: een superbeloning.
4. Gebruik de clicker niet om de aandacht van de hond te trekken of om de hond te laten komen
Natuurlijk werkt het, in het begin tenminste. Als u in het verleden problemen had met dergelijke dingen, kan deze nieuwe reactie van uw hond misschien versterkend (belonend) werken voor uzelf, dus zult u in de verleiding komen het steeds weer te proberen. Maar kijk uit! Als u doorgaat met het roepen van de hond met de clicker of met klikken om de hond af te leiden van andere interessante zaken, verliest u de kracht van de clicker als een stukje informatie voor uw hond.
5. Gebruik de clicker niet om aan te moedigen of als een startsignaal
Bedenk u altijd: "wat ben ik nu aan het versterken?". Als de hond aarzelt of achterblijft en u klikt om hem aan te moedigen, versterkt u juist het aarzelen of achterblijven. Klik alleen voor het gedrag dat u wilt hebben.
6. Gebruik het juiste formaat en type voedselbeloning voor uw huisdier
Hier volgen een paar regels van gezond verstand over voedselbeloningen.
Begin uw training altijd als het dier hongerig is. Hou bijvoorbeeld een trainingssessie vlak voor het ontbijt of het avondeten van de hond. Laat het eten niet de hele dag staan, maar voer uw dier op gezette tijden. Laat uw beloning onderdeel zijn van zijn dagelijkse voeding. Als u veel beloont, geef hem dan gewoon minder eten. Gebruik in het begin, terwijl u en uw huisdier dit nieuwe spel leren, een zeer gewild, lekker ruikend voedsel en niet de saaie alledaagse brokjes. En gebruik hele kleine, direct weg te slikken voertjes.
Hou het trainen leuk. Meng er altijd een paar eenvoudige taakjes tussendoor als u aan iets moeilijks werkt. Begin uw trainingen niet altijd met oude, makkelijke dingen en eindig niet steeds met de nieuwe moeilijke. Dat is een goede manier om uw huisdier te leren dat trainen iets vreselijks is, waar hij zo snel mogelijk vanaf wil zijn. Eindig altijd met iets eenvoudigs en leuks, iets waarbij het huisdier ervan op aan kan dat het beloond gaat worden.
7. Als uw huisdier eenmaal een nieuwe vaardigheid heeft geleerd, klik dan niet meer voor iedere juiste reactie
Begin, in plaats daarvan, met het klikken en belonen voor iedere tweede reactie. Voor een verdere afbouw van het aantal beloningen kunt u daarna overgaan op 'variabele beloning' oftewel 'intervalbeloning'. U beloont dan gemiddeld om de zoveel reacties, waarbij u het gemiddelde heel langzaam opvoert. Wees daarbij zo onvoorspelbaar mogelijk. U hoeft niet bang te zijn dat uw huisdier het gedrag vergeet. Met deze rustige afbouw van het aantal versterkingen zal het gedrag zelfs betrouwbaarder worden. Het klinkt tegenstrijdig, maar het is een van de belangrijkste dingen om te leren in clicker-training. Probeert u het maar eens met een of meer gedragingen. U zult zien dat het zo werkt!
8. Hou uw trainingssessies kort en gevarieerd, oefen niet steeds maar weer hetzelfde
Train kort. In drie korte sessies van ieder vijf minuten bereikt u meer dan in drie sessies van een halfuur waarbij u en uw huisdier allebei vermoeid raken. U hoeft bij deze training niet steeds te herhalen om het 'erin te krijgen' en al helemaal niet om het 'erin te houden'. Gedrag getraind door 'shaping' en versterking vervalt niet. Zelfs als er dagen, weken of maanden tussen sessies zitten, zal het dier onthouden wat u succesvol hebt overgebracht, en het graag nog een keer doen.
9. Verwacht vooruitgang in pieken en dalen
In de traditionele training eisen we vaak gelijk de hele, of grote stappen van, een gedraging, en na een eerste positieve aanleerfase corrigeren we iedere afwijking van dat gedrag, totdat het dier de gedraging voor langere tijd kan uitvoeren zonder correcties. Shaping van gedrag door middel van versterking werkt anders. We bouwen het gedrag op in kleine stapjes. Het dier ontdekt bij iedere nieuwe stap hoe hij versterkt kan worden. Dat vereist meer denkwerk en creativiteit van de trainer, maar de mate van voortgang kan spectaculair zijn.
Toch kan het leerproces opeens stagneren, waarbij het lijkt of het dier tijdelijk helemaal geen verbeteringen maakt. Blijf volhouden: meestal komt na een stagnatie opeens een enorme sprong voorwaarts. Het helpt om iedere trainingssessie met een kleine herhaling te beginnen.
10. Ga even terug naar af als een gedraging die het dier goed kent opeens verslechtert
Soms maken veranderingen in omstandigheden het moeilijker voor het dier, moeilijker dan wij vaak denken. Neem bijvoorbeeld een hond die prachtig volgt of perfect komt in je huis, tuin of op de hondenschool. In een nieuwe omgeving trekt hij zich ineens niets meer van uw commando aan. Ga niet schelden! Doe in plaats daarvan alsof u dit nog nooit getraind hebt. Ga terug naar het eerste dat u de hond hebt geleerd met de clicker, zelfs als dit 'komen aan de lijn voor een klik en een stukje kip' was. Herhaal in sneltempo de stappen die u ook bij het aanleren hebt gevolgd, maar nu in deze nieuwe omstandigheden. De snelle herhaling van het shapingproces is vaak voldoende om de gedragingen ook in de nieuwe omgeving te verkrijgen. Mogelijk heeft uw hond aan één sessie genoeg, misschien heeft hij er twee of drie nodig. Maar het zal zeker veel sneller gaan dan de eerste keer. Zorg ervoor dat u een jackpot van heerlijke voertjes geeft als het lukt!
11. Denk niet dat u de gedachten van de hond kunt lezen
Aan de hand van zijn houding kunnen we soms zien hoe de hond zich voelt (en daarbij kunnen we er soms ook naast zitten). Maar waarom hij zich zo voelt of waarom hij zich zo gedraagt, blijft hooguit gokken. Als de hond niet doet wat u van hem verwacht, zijn er altijd mensen die onmiddellijk precies weten wat de reden is. De hond is 'gestresst'. De hond is 'te dominant'. Hij 'wil u terugpakken'. Wat dan ook. Daarna doen ze uit de doeken hoe deze door hen verzonnen oorzaak kan worden opgelost. Veelal door te straffen.
Luister hier niet naar! Als een gedraging die uw hond kent plotseling terugvalt, vraag u dan niet teveel af waarom. Misschien komt u er nooit achter. Misschien dacht de hond dat de regels alleen werken als u witte schoenen draagt, en draagt u nieuwe paarse sportschoenen. Ga gewoon even terug naar af: herhaal het shapingproces, en versterk makkelijkere stappen, totdat de gedraging weer tevoorschijn komt.
12. Stop als het goed gaat
Het is altijd erg verleidelijk om tijdens een trainingssessie een geslaagde gedraging nog een keer, en nog een keer, te proberen te krijgen. Totdat het dier een fout maakt en de gedraging uit elkaar valt. Leer om te stoppen op het hoogtepunt. Laat succes achter in het hoofd van het dier. Als u geen vooruitgang boekt en u wilt stoppen met trainen, doe dan iets gemakkelijks voordat u stopt, iets waarvan u weet dat u de hond ervoor kunt klikken.
13. Zorg dat u plezier hebt
Als u gefrustreerd raakt of kwaad wordt, stop dan meteen. Train niet als u boos bent. Neem even pauze en probeer het later opnieuw. Een kopje thee of koffie kan bij het trainen een uiterst belangrijk attribuut zijn. Ga even rustig zitten en denk na over wat er mis ging en hoe u ervoor kunt zorgen dat de hond het de volgende keer wel goed doet. Laat de hond niet zien dat u boos bent: het leert de hond alleen maar dat u onvoorspelbaar bent.
Veelgestelde clicker-vragen
1. Hoe moet ik nu beginnen ?
Probeer niet gelijk een bestaand probleem op te lossen. Kies liever iets waaraan u en uw hond beide plezier kunnen beleven, zonder druk dat 'het moet lukken'. Bijvoorbeeld een eenvoudig kunstje, zoals een rondje draaien, een poot geven, iets met de neus aanraken. Gebruik dat als eerste oefengedrag.
2. Mijn hond is bang voor de clicker. Ik klikte, hij rende weg en verstopte zich onder het bed !
De hond weet nu nog niet dat de klik iets heel leuks betekent. Dat moet hij nog leren. Bovendien associëren sommige honden alles wat nieuw is, misschien niet onverstandig, met de dierenarts. Maakt u zich niet druk over die angst. Die gaat meestal snel voorbij als u de klik steeds direct door iets leuks laat volgen. U kunt het geluid bovendien wat verzwakken door de clicker in uw broekzak of in een dichte hand achter uw rug te houden bij het klikken. De clicker klinkt ook zachter als u een of meer stukjes pleister over het putje in het metaal plakt. Klik nu één keer als u zijn voer neerzet, vlak voordat u hem iets extra lekkers toegooit, voordat u hem een speciaal speeltje geeft, wanneer u de hond naar buiten laat of met hem gaat wandelen. Gebruik iedere voor de hond prettige gebeurtenis om de clicker te gebruiken, om hem te laten weten dat zometeen 'iets goeds' gaat gebeuren, op ieder moment van de dag. Hoeveel keer zou de hond de klik moeten horen, denkt u, voordat hij besluit dat een klik helemaal niet eng is, maar juist goed nieuws voorspelt?
3. Wat als mijn hond niet werkt voor voedsel ?
Veel mensen denken dat hun hond niet werkt voor voedsel. Dat kan een aantal oorzaken hebben. Allereerst zal een hond niet veel zin hebben om voor voedsel te werken als hij net gegeten heeft, en al helemaal niet als hij dan zijn gewone brokjes als beloning krijgt. Vlak voor etenstijd zou de reactie van de hond al heel anders kunnen zijn. En vaak is het nodig om heel lekkere voertjes te gebruiken - niet wat u als baas wel lekker voor hem lijkt, maar wat de hond zèlf duidelijk heel erg lekker vindt! Kaas, gekookte kip en lever vinden de meeste honden toch echt niet te versmaden! Sommige honden zijn ook helemaal niet gewend om voor voertjes te werken. Dan duurt het soms even voordat het kwartje valt, maar uiteindelijk gebeurt dat toch.
Sommige honden zijn regelrecht argwanend ten aanzien van voedselbeloningen, misschien door nare ervaringen in het verleden. Als u zo'n hond hebt, doet u dan rustig aan. Begin niet gelijk een gedrag aan te leren, maar leer hem dat tussendoor eens iets lekkers krijgen geen akelige gevolgen heeft. Gewoon klik en brokje, klik en brokje, een paar keer per dag, niet voor een specifiek gedrag, niet op vaste tijden. Ook zou u bij zijn voerbak kunnen gaan staan en de brokjes na iedere klik daarin gooien. Zelfs als de hond zeer argwanend is, zal hij het voedsel erin horen vallen. Als de hond eenmaal heeft besloten dat u geen gemene plannetjes hebt, zal hij het voedsel eten. En als hij eenmaal een paar manieren ontdekt om u aan het klikken en belonen te krijgen, zal de hond er nog gekker op worden! Gewoon proberen.
Tenslotte is voer niet de enige mogelijke beloning, al is het door de snelheid waarmee u na de beloning weer verder kunt trainen heel erg nuttig. Observeer uw hond en ontdek zoveel mogelijk bezigheden en andere dingen die hij geweldig vindt. Probeer daar een beloning van te maken.
4. Wat als ik meerdere honden heb ?
Scheid de honden in eerste instantie - werk met één hond tegelijk en zet de andere buiten, in een andere kamer, in de keuken, in hun kamerkennel, of leg ze ergens vast. Natuurlijk horen ze de clicker. Ze krijgen alleen geen lekkers, dus raken ze niet in de war - al zullen ze wel nog meer naar hun beurt gaan verlangen! Met iets ervarener honden kunt u wel samen trainen, al blijft het voor sommige oefeningen beter om ze gescheiden te trainen.
5. Hoe lang moet een trainingssessie zijn? Hoe vaak moet ik trainen ?
Sessies van vijf minuten, wanneer u ze ook maar kunt inpassen, zijn vaak het beste om te beginnen. Wetenschappers hebben aangetoond dat honden, andere huisdieren en mensen beter leren in vele korte sessies dan in één lange. Korte sessies zijn leuker en minder vermoeiend, en ook makkelijker in te passen, al hebt u het zelf nog zo druk. Denk bijvoorbeeld aan TV-reclames tussen een film door. Als u met voer traint, is vlak voor de etenstijd van de hond altijd een uistekend moment.
6. Kan ik meer dan één gedraging tegelijk trainen ?
Ja, natuurlijk. U kunt tegelijk werken aan komen, zit, volgen, en nog een paar kunstjes. Afwisseling is leuk. Als u aan een andere oefening wilt werken, onderbreekt u uw trainingsessie even met een spelletje met de hond, of zelfs alleen maar door naar een andere kamer in huis te gaan of door een andere houding aan te nemen (staan in plaats van zitten). Binnen de kortste keren heeft de hond zelfs dat niet nodig om te weten dat er nu weer iets anders van hem verwacht wordt.
Wat u echter NIET moet doen, is het werken aan meer dan één detail van een gedraging in één enkele versterking. Als u, bijvoorbeeld, werkt aan 'draf met staart hoog' (handig voor shows) klik dan voor dat gedrag. Ga niet opeens ook eisen dat de hond niet achterblijft. 'Niet achterblijven' is een andere taak. Werk daar apart aan, in een andere sessie.
7. Kun je clickers gebruiken tijdens de les? Raken de honden dan niet in verwarring ?
Zeker kunt u clickers in de cursus gebruiken. Veel moderne trainers doen dat al. De meeste honden horen beter dan wij. Ze weten waar hun eigenaar is, wie hun brokjes heeft, en waar het geluid vandaan komt. Zelfs een pup weet binnen drie keer klikken, "dat is mijn klik". Als het idee u toch niet aanstaat, kies dan een kort woord - 'ja', of 'goed' of 'braaf' - en laat mensen de clicker thuis gebruiken, en hun 'magische woord' buiten of in de klas. Een woord is echter lang niet zo uniek en uitgesproken als de klik, en is dus niet zo handig voor het aanleren van nieuw gedrag, maar het voldoet om reeds geleerd gedrag in stand te houden. Sommige mensen gebruiken ook een speciale aanraking - een klopje op zijn kop, of rug, bijvoorbeeld - als vervanger van de klik: heel handig in de showring, iets lastiger op afstand.
Het gebruik van de clicker in een klas is vergelijkbaar met een wedstrijd volleybal met meerdere velden naast elkaar waar allemaal gespeeld wordt: op de fluitjes op de nabijgelegen velden reageren de deelnemers al gauw niet meer, en anders is de verwarring van heel korte duur.
8. Wat gebeurt er als ik een fout maak in de training? Verpest ik dan de hond ?
Als u eens een fout maakt, lach en aai uw hond dan. Soms klikt u te snel of te laat, of voor het verkeerde, of u laat een prachtkans voor versterking liggen. Dat gebeurt ons allemaal wel eens. Op den duur kunt u genoeg klikken op het juiste moment om toch naar de hond te communiceren wat u precies wilt. Fouten bij straffen kan allerlei schade aan het leerproces opleveren. Een paar foute versterkingen zijn echter onschuldig. Clickertraining is creatief, interactief en cumulatief: het systeem vergeeft veel.
9. Wat doe ik als de hond een fout maakt ?
Niet klikken. Dat is alles. Ga niet 'foei' schreeuwen, aan de riem rukken, of de hond in de juiste positie duwen. Wel is het verstandig te voorkomen dat de hond op dat moment elders wordt beloond, bijvoorbeeld door ergens te snuffelen of met een andere hond te spelen.
Het toevoegen van straf, correcties of dwang aan dit systeem helpt het dier niet begrijpen wat hij moet doen en hij zal er minder door durven experimenteren, wat juist zo van belang is in het leerproces. Het maakt het dier ook niet betrouwbaarder. Wel maakt het de hond minder geïnteresseerd in leren.
10. Er wordt niet veel over commando's gezegd. Wanneer moet ik de hond zeggen wat hij moet doen ?
Als de hond de gedraging geleerd heeft. Commando's geven voordat de hond weet wat het gedrag is, heeft geen enkele zin. Eerst leert de hond dat zitten een klik en wat lekkers oplevert. Als hij dit vaak en correct doet, en u precies kunt voorspellen wanneer hij het doet, kunt u het commando 'zit' toevoegen. Na een flink aantal herhalingen waarbij de hond 'zit' met het gaan zitten gaat associëren, leert u de hond dat zitten uitsluitend een klik en lekkers oplevert als u 'zit' gezegd hebt. Uiteindelijk zal de hond - tijdens de training althans - alleen gaan zitten als u het seintje hebt gegeven.
11. Wat als ik het signaal gegeven heb en de hond het niet doet ?
Dan hebt u het signaal nog niet onder die omstandigheden geconditioneerd. Hier volgt een veelvoorkomende gebeurtenis. Een hond komt goed wanneer hij thuis geroepen wordt, maar in het park met konijntjes is hij opeens doof. Dit betekent niet dat hij ongehoorzaam is, het betekent slechts dat de trainer nog niet vaak genoeg 'hierkomen' versterkt heeft in deze nieuwe omstandigheden. Eerst zult u (in het begin aangelijnd, stap voor stap) 'komen in een vreemde omgeving', 'komen van ver' en 'komen, zelfs als er konijntjes zijn' moeten trainen. Dit kunt u, sneller en zekerder, bereiken door het stap voor stap te vormen, dan met kwaad worden of te straffen voor niet reageren. Deze aanpak werkt zeker bij 'hierkomen' absoluut averechts!
12. Wanneer kan ik stoppen met voedsel in de training ?
Dit is een populaire vraag. De klik en de brokjes zijn voor het aanleren van een nieuwe gedraging of voor het leren de gedraging te doen in moeilijkere omstandigheden. Is het gedrag aangeleerd, dan kunt u de beloning langzaam afbouwen en hoeft u niet meer op een regelmatige basis te belonen voor dat gedrag.
13. Wat als ik gehoorzaamheidstraining of andere wedstrijdactiviteiten met mijn hond wil doen ?
Ook voor de gehoorzaamheid is de clicker een uitstekend werktuig om de hond uit te leggen wat de bedoeling is. Van perfect volgwerk tot vergevorderde oefeningen zoals sorteren of vooruitsturen naar een bepaald voorwerp. Over de hele wereld pionieren slimme trainers in de ontwikkeling van manieren om traditionele oefeningen te 'shapen' met versterking in plaats van correctie. Inmiddels zijn er veel boeken en dvd's op de markt en gebruiken steeds meer trainers met veel succes clicker-training voor allerlei honden en hondensporten, van Chihuahua tot Rottweiler, voor africhting, agility, dogdance, gehoorzaamheid, jacht en wat voor activiteit je ook met je hond kunt verzinnen.
14. Hoe kun je clickertraining gebruiken voor gehoorzaamheid, terwijl iedereen weet dat je geen clicker of voedsel in de ring mag gebruiken ?
Zoals gezegd, de clicker en lekkers zijn een werktuig om iets aan te leren. Als u eenmaal in de ring staat, moet het gedrag al geleerd zijn. Tegen die tijd hebt u al een verbale vervanging voor de klik aangeleerd en aaien en prijzen voor het brokje; dus hebt u die twee in de ring niet nodig.
15. Mijn hond heeft al veel gehoorzaamheidstraining gehad. Hoe vermeng ik clickertraining met wat hij al weet ?
Doe het niet! In ieder geval niet voordat u beide ervaring hebt in het nieuwe systeem. Deze overstap van traditioneel trainen naar clicker-trainen wordt ook wel de 'crossover' genoemd. Crossover-honden èn -trainers moeten heel veel afleren, maar ook aanleren. Begin dan ook niet met het werken aan gedrag dat de hond al kent. Begin met kunstjes of met een nieuwe oefening.
16. Wat zijn nu de grote voordelen van clicker-training ?
Vergevingsgezind: Met elke trainingsmethode maak je fouten. Met de clicker een fout maken is niet zo'n ramp, u doet er hooguit wat langer over voordat u bent waar u wilt zijn. De hond wordt niet beschadigd als u een fout maakt, hij loopt er geen trauma mee op en hij zal ook niet agressief worden door verkeerd gedoseerde pijnprikkels.
Goede relatie tussen baas en hond: Met de clicker-methode loopt vrijwel elke hond te kwispelen bij alles wat er gebeurt. De hond heeft alle aandacht voor de baas en de baas heeft alle aandacht voor de hond. Er ontstaat zo een erg goede relatie tussen baas en hond. Die relatie is gebaseerd op een vertrouwen dat nooit geschonden wordt. Dit is iets waar je bij de traditionele methode alleen maar van kan dromen...
Creativiteit: Omdat u gaat letten op gedrag dat versterkt kan worden, kunt u verwachten dat de hond creatief wordt. Als u eenmaal als clicker-trainer bezig bent, en u ziet dat uw hond zijn riem in zijn bek neemt, gaat u denken: "dat kan ik gebruiken! Ik zou hem nu "breng je riem", "pak vast", "laat los" of "geef" kunnen leren, of ik zou hem kunnen leren om iets te trekken waar een touw aan vast zit". Als uw hond blaft, krijgt u vanzelf ideeën over hoe u dit op commando zou kunnen laten doen, en u kunt nog verder gaan door de hond te leren tellen of vragen te beantwoorden door blaffen. Omdat de clicker-getrainde hond nooit gestraft wordt omdat hij een keer niet begrijpt wat de trainer bedoelt, leert hij allerlei gedrag aan te bieden in de hoop dat er wel een keer iets beloond zal worden. Deze creativiteit van de hond maakt het trainen na een tijdje steeds makkelijker, omdat u als trainer steeds meer kansen krijgt om de hond te belonen en nieuw gedrag aan te leren.
Geen fysieke krachtmeting: Bij de klassieke methode zult u bij sommige honden als baas letterlijk stevig in uw schoenen moeten staan omdat u al uw kracht nodig hebt om de hond in toom te houden. Bij de clicker-methode is dit echt verleden tijd, als de hond op u let (en dat doet hij al snel, want u hebt immers een geweldige beloning in petto waar hij graag voor wil werken), heeft hij er geen behoefte aan om ergens anders heen te willen. Met de clicker-training kan een kind dus een grote hond trainen. En ook als u in een rolstoel zit, kunt u een hond trainen. Veel dingen kunt u lekker binnenshuis aanleren als het buiten donker, nat en guur is. En u hebt natuurlijk in de huiskamer geen halsband en riem nodig.
17. Zijn er ook nadelen te noemen ?
Waar voordelen zijn moet je ook nadelen kunnen bedenken. Het kostte wat moeite om nadelen te vinden, maar hier zijn ze:
Gehoorzaamheid afdwingen: Als eigenaar kunt u de hond niet meer dwingen om iets te doen. Met de klassieke methode hebben de eigenaren de indruk dat dit wel kan. Maar: ook bij de klassieke methode kan een hond besluiten niet te doen wat de baas hem opdraagt. Op het moment dat de riem los gaat en de hond vrij loopt, kan hij doen en laten wat hij wil. De clickermethode is hier eigenlijk in het voordeel omdat de hond, als hij besluit iets te doen, het doet omdat het leuk is en beloond wordt. En daardoor neemt de kans toe dat het gedrag herhaald zal worden. Als een hond soms niet direct luistert, betekent dat eigenlijk gewoon dat de training nog niet "klaar" is, en moet u nog even doorgaan met het gedrag te vervolmaken.
Instelling baas: Dit is het moeilijkste punt. Clickertrainen vraagt een andere instelling van de eigenaar dan de traditionele training. U moet op zoek gaan naar gelegenheden om de hond te belonen, en desnoods "maakt" u de omstandigheden waarin het gewenste gedrag vertoond zal worden. Boos worden als de hond niet direct doet wat u wilt, werkt contra-productief. Wij zijn bijna allemaal groot geworden met straf en sancties voor ongehoorzaamheid. Bij clickertraining bestaat de enige straf uit het niet geven van een beloning voor niet-gewenst gedrag.