Silvester Frans Massy

1 maart 2018 internationale herdenking in Hasselt

1 mars 2018 Hommage international à Frans Massy

Het verhaal van de Hasseltse agent X

In dienst van het spionagenetwerk

The Cereal Company

1 mars 2018 Hommage international à Frans Massy

Cérémonie d’hommage à l’Hasseltois Frans Massy (1881 – 1918) Cent ans après sa mort, le bataillon français apprend le nom de l’espion belge qui lui communiquait des informations cruciales pendant la Première Guerre.

Collaboration franco-belge sur le plan militaire et historique

En 2017 une délégation d’un bataillon belge *, sous les ordres du chef de corps le lieutenant-colonel breveté d’état-major Lieven Geeraert, se rend à Colmar (France) pour rendre visite au 152^erégiment d’infanterie surnommé “Les Diables Rouges”, dans le cadre d’une collaboration militaire. En cette occasion la délégation prend connaissance de la célèbre histoire de ce bataillon français, notamment l’importante bataille du Hartmannswillerkopf (promontoire rocheux dans le massif des Vosges) ou bataille du Vieil-Armand pendant la Première Guerre mondiale.

Grâce aux recherches du Centre de documentation de graef Hasselt-Kuringen, plus d’un siècle après la bataille, le bataillon français parvient enfin à donner un nom et un visage à l’espion qui avait transmis des renseignements déterminants pour l’issue de la bataille. Il s’agissait de Frans Massy, un coiffeur de Hasselt, qui participait au réseau d’espionnage The Cereal Company. Son courage lui coûtera la vie en 1918.

Durant la Première Guerre l’espion Frans Massy transmet une carte postale contenant des informations importantes. Frans Massy n’accueillait pas seulement des Hasseltois dans son salon de coiffure, mais aussi des militaires allemands séjournant à Hasselt. Au fil de conversations à bâton rompu il recueillait des bribes d’informations importantes. Un jour un jeune soldat dont les parents habitaient l’Alsace, lui montre une carte postale de sa région d’origine. La position des batteries allemandes est indiquée sur l’image.

Dans son rapport, Jef Peeters qui dirigeait la section limbourgeoise de la The Cereal Company raconte que ce même soir, Frans Massy lui apporte ces renseignements. Jef Peeters transmet alors des plans avec les données de la carte postale et des renseignements aux alliés, par l’intermédiaire du réseau aux Pays-Bas et en Angleterre. Ces données permettent aux militaires français de lancer une contre-attaque ciblée. Deux semaines plus tard, les Français réussissent à prendre le Hartmannswillerkopf. Si la guerre est loin d’être gagnée encore, la prise du Hartmannswillerkopf sera néanmoins perçue comme un important succès.

Le 7 octobre 1918 Frans Massy est trouvé mort à Hasselt. Les conditions précises de sa mort restent mystérieuses à ce jour. Il aurait perdu la vie au cours des interrogatoires. Il est inhumé à l’Oud Kerkhof (l’ancien cimetière) de Hasselt.

Un hommage lui est rendu le 1 mars : Frans Massy, un coiffeur pour les Hasseltois, un espion inconnu au service des alliés.

Herdenking Frans Massy 1/03/2018

Fotograaf: @Tom Braspenning -Defensie - @André Convents -Heemkunde

Georganiseerd in samenwerking met onze partners:

Provincie Limburg - Project Limburg 1914-1918 / Kleine verhalen in een Groote Oorlog

Bataljon Carabiniers Prins Boudewijn-Grenadiers

Hogeschool PXL / departement EDUCATION

Stad Hasselt / Dienst Cultuur en erfgoed, Het Stadsmus

Samen met deze partners organiseerde wij op 1 maart 2018 een herdenking voor Frans Massy.

In het bijzijn van familieleden / kleinkinderen van Frans Massy zijn broer, Lambert Massy.

Militaire samenwerking keert terug met een Limburgs verhaal uit de Eerste Wereldoorlog.

In het kader van een Frans - Belgische samenwerking, goedgekeurd door de Belgische minister van Defensie Steven Vandeput, vertrok het Bataljon Carabiniers Prins Boudewijn Grenadiers met een delegatie, onder leiding van korpscommandant Luitenant-kolonel stafbrevethouder Lieven Geeraert naar het 152^ste infanterie bataljon Les Diables Rouges (rode duivels) te Colmar - Frankrijk. Tijdens het bezoek konden we kennis maken met de rijke geschiedenis van het Franse bataljon. Ter plaatsen bleek dat België, Limburg en Hasselt historisch verbonden zijn met dit bataljon. De Hasseltse spion Frans Massy heeft namelijk naar alle waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld bij het beëindigen van de bloedigste dagen uit het bestaan van 152^ste infanterie bataljon Les Diables Rouges.

De Hogeschool PXL / Dpt. Education zet vijf studenten in om het verhaal te vereeuwigen.

PXL studenten verwerken het verhaal

De groepen werden als volgt ingedeeld en werken voor:

3^de graad secundair door:
- Pieter Gythiel
- Jens Valkeneers
- Jordy Lindelauf
3^de graad lager onderwijs door:
- Stef Deracourt
- Silvie Engin

www.facebook.com/Carabiniers-Grenadiers-744991315634874/

www.facebook.com/152RI/

De Blue Flower Company maakte van de internationale herdenking een prachtige documentaire waarop wij een delegatie van het 152ste infanterie regiment hadden uitgenodigd. Zij waren speciaal van Frankrijk (Colmar) naar Hasselt gekomen om eer en hulde te brengen aan de Hasseltse spion Frans Massy. Samen met de Carabiniers-Grenadiers uit Leopoldsburg, De Pxl Hogeschool, familieleden Massy en tal van prominenten en sympathisanten. Geert steven en Noel Van Elsen ondersteunde te tentoonstelling.

Bedankt mensen van Bleu Flower Company voor deze historische beelden. De heemkundige kring en Hasselt is trots op jullie werk.

Waarom Frans Massy zo belangrijk was voor het 152^ste infanterie bataljon

1914 / 1918:

Van bij het begin van de oorlog is er een brievensmokkel om de contacten tussen de Belgische soldaten en het thuisfront te onderhouden. Via het neutrale Nederland, de Noordzee en Engeland komen alle schrijfsels ter bestemming. De militaire overheid van de geallieerden maakt van deze organisatie dankbaar gebruik om hun spionagenet onder de schuilnaam ‘The Cereal Company’ verder uit te bouwen. Het zwaartepunt van het netwerk situeert zich in het noorden van onze provincie Limburg, met Neerpelt als hoofdkwartier. De spionageactiviteiten worden geleid door Jefke Peeters, ambtenaar in Hasselt en zijn twee Neerpeltse luitenants: priester Ballings en Louis Loos. Het net heeft vertakkingen over heel België en reikt zelfs tot in Frankrijk. The Cereal Company verzamelt zoveel mogelijk inlichtingen voor de Britten. Talrijke agenten bemannen spoorwegobservatieposten. De informatie bereikt via grenskoeriers de Nederlandse zijde, waar weer andere Belgische agenten ervoor zorgen dat de berichten bij de geallieerde diensten terechtkomen. Hier begint ons verhaal. Hoe ontdekte een Hasseltse spion de posities van het Duitse geschut nabij de Hartmannswillerkopf. Op die plaats slaagde het Franse 152^ste infanterie bataljon er niet in om, na een hevige strijd en het vele bloedvergieten deze positie in te nemen. Tot dat…………..(ontdek verder hoe Frans Massy zo'n belangrijke gegevens kon ontfutselen).

2017:

Vele verhalen krijgen plots een ander einde, of worden na 100 jaar in de juiste context geplaatst. Vergeten archieven vertellen ons van de heldendaden van militairen, maar ook van de verzet en spionage netwerken van België. De meesten waren enkel gekend als agent X. Het is duidelijk dat ook in Limburg, Hasselt en in Kuringen agenten waren gerekruteerd, met in Kuringen onderpastoor Jan Habraken en Louis Cremers. Vanuit Hasselt hebben we ook enkele zeer belangrijke namen. Maar één van deze X agenten hield zijn lippen op elkaar en bekocht zijn stilzwijgen met de dood. Het was Silvester Franciscus Massy, de coiffeur van Hasselt. In 2017 vielen de laatste puzzelstukken in elkaar, toen we werden uitgenodigd, in het kader van een Frans - Belgische defensie samenwerking. Defensie stuurde het Md Bataljon Carabiniers Prins Boudewijn Grenadiers met een delegatie van vier personen waaronder mezelf, naar een mogelijke zustereenheid, genaamd het 152^ste infanterie bataljon Les Diables Rouges (rode duivels).

Krantenartikels met betrekking op Frans Massy

Situatie op de Hartmannswillerkopf (HWK) 1914 / 1915.

Bij de aanvang van 1915 begon het westelijk front zich geleidelijk te stabiliseren na de slag van de Marne in december 1914. De Franse troepen zetten er alles in om hun positie geleidelijk te verbeteren, vooral in de streek van de Elzas waar er nog altijd het gevaar bestond voor een Duitse doorbraak. Een strategische punt in die omgeving was de Hartmannswillerkopf (HWK) tussen Colmar en Mulhouse nabij de Zwitserse grens. De Hartmannswillerkopf is een 956 meter hoge heuvel. Al van in het begin van de oorlog was deze bergtop in handen van de *Duitsers. In december 1914 meldde een patrouille van het Duitse 123ste Landwehe Regiment, na een verkenningstocht op de HWK, dat er geen vijanden waren aangetroffen. Op 21 december stuitte een andere patrouille van de Duitse ulanen op Franse militairen. Dit waren de militairen van het Franse 28ste Bataljon Chasseur Alpins. Er ontstaat een vuurgevecht waarbij drie gewonden aan Duitse zijde vallen, de eerste gewonden op HWK. Meer gevechten volgen de dagen nadien. Op 28 december 1914 bezetten de militairen van het 123ste de uitzichtrots ten oosten van de eigenlijke bergtop zonder zich bewust te zijn van de Franse activiteiten. Op 30 december vallen de patrouilles onder vuur. Bij die gevechten sneuvelt Maximilian Ott van de 8ste Compagnie van het 123ste en is hiermee het eerste dodelijke slachtoffer aan Duitse zijde op HWK. Velen zullen nog vallen voor het veroveren of heroveren van de heuvel. Op 4 januari proberen troepen van de 8e compagnie van het 123ste samen met delen van het Landsturmbataillon Heidelberg de voorposten van de BCA in de tang te nemen. Dit plan mislukt omdat de Fransen versterkingen krijgen vanaf de Silberloch. Eindelijk, op 9 januari om 10.40, wordt de Duitse artillerie ingeschakeld. Na inleidende beschietingen bestormt het 123ste regiment opnieuw de bergtop, opnieuw zonder succes. Vooral de vrijwel onzichtbare schutters in de nog aanwezige bomen maken de aanval moeilijk (De Duitsers noemden hen boomapen). De aanval kost 34 doden en 81 gewonden aan Duitse kant. Hierna besluit de legerleiding om meer actieve troepen in te zetten voor de bestorming van de HWK. 19 januari. Het 1e Rheinische Infanterieregiment Nr. 25 verovert de Hirzstein, een lager gelegen zuidelijker top op 570 meter, die bij het HWK-massief hoort en beschouwd wordt als een noodzakelijke springplank voor de HWK zelf. 42 Chasseurs Alpins van het 28e BCA worden hierbij krijgsgevangen gemaakt. Tegelijk begint een nieuwe Duitse aanval op de eigenlijke bergtop. De ingezette troepen horen bij de 119e en 123e Landwehrregimenten , het 14de Groothertogelijk –Mecklenburgse bataljon Jagers en de Ulanen van het 42e Cavaleriebataillon, die nu als infanteristen ingezet worden. De “Ringburg” van de BCA, zoals de Duitsers de Franse versterkingen op de HWK noemen, wordt omsingeld en van de andere Franse troepen afgesneden. Ondanks herhaalde pogingen lukt het vervolgens niet de stelling te ontzetten. Telkens weer doen verscheidene Alpenjagers van het 13de en 27ste BCA vermetele pogingen hun ingesloten kameraden te bevrijden, zonder succes. Bij deze operatie sneuvelt ook de commandant van het 13de BCA, Majoor Barrié. De Duitsers zetten nieuwe troepen in; delen van het uit Noord-Sleeswijk stammende 84ste regiment infanterie von Manstein, het 31ste Thüringer regiment en de grenadiers van het 89ste regiment uit Schwerin.

*Na de Frans-Duitse oorlog van 1870 was de Elzas in Duitse handen gekomen.

21 januari. Opnieuw proberen de Fransen met hun 18^de , 27^ste en 53ste BCA met massale aanvallen door te breken. Het komt tot verbitterde gevechten op korte afstand met grote verliezen aan beide zijden. De kans draait tenslotte ten gunste van de Duitsers als plotseling een middelzware mortier wordt ingezet. Deze was, met munitie en al, door 20 geniesoldaten en 50 arbeiders tegen de steile en ijs gladde helling naar boven gebracht, iets dat op dat moment in de oorlog nog voor onmogelijk werd gehouden.

Nadat 20 granaten op de versterkte top zijn afgeschoten geeft de Franse bezetting van 3 officiers en 127 Chasseurs d’Alpes zich over. Het verhaal gaat dat de Duitsers het geweer presenteerden ter ere van de dappere tegenstanders toen die afgemarcheerden als krijgsgevangenen. De top is nu in Duitse handen. De verovering heeft aan beide zijden in totaal al meer dan 1000 doden en duizenden gewonden gekost, en dit zal nog maar het begin zijn.

Deze beknopte informatie uit de boeken en naslagwerken over ‘De slag om de Elzas’ geeft ons een inleiding van hoe fier de Duitse soldaten wel waren vooraleer ze na hun strijd terug tot rust konden komen in Hasselt.

Ons verhaal met ook de dood van Frans Massy begint met een belangrijke postkaart.

Agent X ontdekt Duitse kanonnen op Hartmannswillerkopf.

Wie was Frans Massy, alias agent X Stamboom Frans Massy

Silvester Franciscus Massy werd geboren op 25 maart 1881 te Hasselt als zoon van Theodorus Massy en Maria Elisabeth Peeters, beiden afkomstig van Maaseik. Hij huwde in 1908 met Clara Marie Joseph Ghislaine Ninane te Leignon (Ciney, Provincie Namen). Clara is geboren op 30 juli 1884 te Leignon en overleed in 1967 op 83-jarige leeftijd.

Bron: Progen gebruikersgroep Limburg / Heemkunde Kuringen

Frans en Clara woonden in Hasselt waar hij ter hoogte van de Kuringersteenweg een kapperszaak begon. En zo de gasten verwende met zijn praatjes en uitstekende bekwaamheid als kapper. Vele andere Kuringse en Hasseltse notabelen en burgers komen bij Frans, die een graag geziene man was. Maar ook de gewone man kon bij Frans terecht en werd er evenredig behandeld.

Bron: uit de verslagen van E.W.H Jan Schroyen pastoor van Kuringen.

Het belang van de coiffeur van Hasselt.

Vanuit de Elzas kwamen Duitse militairen overal pronken met overwinningen en hun moderne materiaal. Eens aangekomen in Hasselt, gedroegen de Duitse militairen zich letterlijk en figuurlijk als varkens (uit het verslag van E.W.H Jan Schoyen). Als ze na enkele dagen terug op hun positieven gekomen waren en het plichtbesef eensgezind terug was gekeerd, gingen ze naar Frans Massy om zich te laten ontdoen van lange baarden en verwilderde haarbossen. Gedurende de gemoedelijke gesprekken al dan niet nog onder de invloed van Hasseltse jenever en het ogenschijnlijke warm onthaal wist hij zijn klanten gerust te stellen. De gesprekken begonnen op initiatief van Frans meestal over hun familie, kinderen enzovoort. Via die vertrouwensvragen werd hun weemoed voelbaar en in sommige gevallen zichtbaar in de kappersstoel. De stoere Duitse militair wist op zijn beurt onder deze gesprekken uit te komen en uiteindelijk draaiden de gesprekken om: zij zelf focusten op, heldhaftige gebeurtenissen die ze mee gemaakt hadden gedurende hun frontdagen.

Les lanciers allemands se dirigeant vers le front, *Foto: Wijzenbeek, E / 1915 Hasselt

Bron: Archives photographiques - Ministère de la culture (France), Médiathèque de l’architecture et du patrimoine

Ulanen die in de Elzas vochten, komen naar Limburg / Hasselt.

Toen Duitse militairen in Hasselt arriveerden die in de Elzas hadden gevochten en afgelost werden, wist Frans als geenander dat de tijd was aangebroken om ook deze mannen hun geheimen en belangrijke informatie te ontfutselen. Een van de klanten was een jonge soldaat wiens ouders in de Elzas woonden. Zoals gewoonlijk begonnen de gesprekken rond de familie. Dat zette de jonge Duitse soldaat op het juiste spoor om zijn mond voorbij praten. Citaat uit het gesprek : Mijn “familie wordt bijna gek van het onophoudend kanongebulder” . Toen spitste Massy natuurlijk de oren. Hoewel hij deed alsof de kwestie hem niet raakte, besloot de coiffeur, om die kerel wat nader uit te pluizen. Het kwam zover, dat de Ulaan hem op zekere dag een prentkaart van zijn dorp gaf, waarop de plaatsen van de bewuste kanonnen aangeduide waren. Het was een zicht van een klooster in het dorpje van waaruit de Duitse zware artillerie met hun kanonnen de nabijgelegen HMW bestookten.

Le général von Keim inspecte les troupes après le culte, * Foto: Wijzenbeek, E 1915, 11^de linie kazerne Hasselt.

Bron: Archives photographiques - Ministère de la culture (France), Médiathèque de l’architecture et du patrimoine

Link naar het: Photographiques archives

Agent X brengt zijn netwerk op de hoogte.

Nog diezelfde avond vertrekt Fans Massy met zijn informatie naar Jefke Peeters die de leiding heeft over de Limburgse groep van The Cereal Company. Dadelijk werden er schetsen gemaakt van de kaart en aangevuld met de, door de soldaat vertelde informatie. Een andere medewerker is nu belast om deze informatie voorbij de hermetische afgesloten grens “ de draad” te smokkelen. De aantekeningen en informatie worden overgemaakt aan het netwerk in Nederland en reist zo verder naar England. Uiteindelijk belande dit bericht van agent X in het hoofdkwartier van de geallieerde. Via deze weg kwam de ingewonnen informatie op zijn beurt weer in de staven van het Franse leger en konden zij een gerichte tegenaanval lanceren. 14 dagen later veroverden de Franse militairen eindelijk de Hartmannswillerkopf.

Bronnen: Verslag van Jefke Peeters na de oorlog / leider van het netwerk in Limburg.

Krantenverslag ter herinnering en oprichting van het monument van Frans Massy.

De strijd is dan nog lang niet gestreden. Het conflict zal nog jaren aanslepen met wisselende successen en ingegraven stellingen tot diep in de bergen van de HMW.

Voor meer gedetailleerde informatie verwijs ik u graag naar de talrijke boeken die geschreven zijn over de gevechten op de Hartmannswillerkopf en de Rode Duvels ( Diables Rouges)

De gevechten op de Hartmannswillerkopf Bron: forum Eerste Wereldoorlog

Frans Massy bleef onder de radar tot 5 oktober 1918.

Frans bleef verder werken in het netwerk en bezorgde zo via zijn charmes en zijn vernuftige ondervragingstechnieken veel informatie aan het netwerk. Ook zijn vrouw Clara was een agente en samen vormdeb zij o.a met de eerder beschreven leden de groep van Hasselt/Kuringen. Door verraad, dreigde het netwerk stil te vallen en gebeurden er verschuivingen in de structuur. Nadat er arrestaties gebeurd waren en Jefke Peeters genoodzaakt was naar Nederland te vluchten, werd Eugene Vissers zijn eerste vervanger. Toen Eugene ook opgepakt werd in maart 1918 werd Frans Massy chef van het netwerk (groep Limburg en de cel van Hasselt). Op een bepaald moment kreeg de Duitse bezetter argwaan en volgden ze vanaf dan de gang van zaken bij Frans Massy op de voet. De affaire raakte in een stroomversnelling door de aanhouding van een bode onderweg naar de Hollandse grens. Deze bode heeft hoogstwaarschijnlijk een aantal namen van deelnemers aan het spionagenetwerk verklikt, waaronder die van Frans Massy. Frans leidde de groep tot 5 oktober 1918. Hijzelf en zijn echtgenote Clara werden aangehouden en in de gevangenis van Hasselt verhoord.

Bron: Epos aan den draad

Clara komt vrij.

Geen harde bewijzen en het naderen van het einde van Eerste Wereldoorlog , zorgen er dat Clara Massy na verhoor opnieuw vrij gelaten werd. Frans bleef echte aangehouden.

Frans wordt dood aangetroffen op 7 oktober 1918.

Frans Massy blijft in de cel en wordt door de Duitse ondervragers hardhandig aangepakt. Hij zal echte niets lossen en zijn agenten en netwerkmedewerkers niet verraden. Het netwerk was Frans meer waard dan zijn leven. Enkele dagen later werd Frans door enkel Duitse militairen op de stoep achtergelaten en vond zijn vrouw Clara hem dood terug op 7 oktober 1918. Hij was door de Duitsers terechtgesteld. Enkele weken later was ‘De Groote Oorlog’ achter de rug.

Enkel mythen en geruchten over zijn dood.

In ieder geval werd de coiffeur aangehouden en door de Duitsers ondervraagd. Hoe Frans Massy aan zijn einde is gekomen, is en blijft zeer onduidelijk. Volgens de Duitse versie heeft hij zelfmoord gepleegd in de gevangenis, maar na de oorlog zou aan het licht zijn gekomen dat hij vanwege zijn gebrek aan bereidheid om mee te werken met de bezetter zou zijn gewurgd tijdens zijn ondervragingen. Het netwerk heeft hij nooit verraden. In zijn overlijdensakte lezen we overleden in de Noordlaan (nu Martelarenlaan) 12 te Hasselt.