Testo

Quis procul ille autem ramis insignis olivae

sacra ferens? Nosco crinis incanaque menta

regis Romani primam qui legibus urbem

fundabit, Curibus parvis et paupere terra

missus in imperium magnum. Cui deinde subibit

otia qui rumpet patriae residesque movebit

Tullus in arma viros et iam desueta triumphis

agmina. Quem iuxta sequitur iactantior Ancus

nunc quoque iam nimium gaudens popularibus auris.

Vis et Tarquinios reges animamque superbam

ultoris Bruti, fascisque videre receptos?

Consulis imperium hic primus saeuasque securis

accipiet, natosque pater nova bella moventis

ad poenam pulchra pro libertate vocabit,

infelix, utcumque ferent ea facta minores.

Vincet amor patriae laudumque immensa cupido.

Quin Decios Drusosque procul saevumque securi

aspice Torquatum et referentem signa Camillum.

Illae autem paribus quas fulgere cernis in armis,

concordes animae nunc et dum nocte premuntur,

heu quantum inter se bellum, si lumina vitae

attigerint, quantas acies stragemque ciebunt,

Aggeribus socer Alpinis atque arce Monoeci

descendens, gener adversis instructus Eois!

Ne, pueri, ne tanta animis adsuescite bella

neu patriae validas in viscera vertite vires:

tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo,

proice tela manu, sanguis meus!


Ma chi è colui che laggiù, distinto da fronde d’olivo

porta sacre insegne? Le chiome, ecco, e il mento canuti

del re romano, inviato a un grande comando da Curi

piccola e da una povera terra, il quale con leggi

rafforzerà la prima città. Gli subentrerà, quindi,

chi infrangerà della patria gli ozi e gli uomini inerti

chiamerà in armi e le schiere ormai disavvezze ai trionfi:

Tullo. E lì accanto lo segue Anco, fin troppo orgoglioso,

che si compiace già ora in eccesso del plauso del popolo.

E vuoi vedere i re Tarquini e il cuore superbo,

e i fasci recuperati da Bruto, il vendicatore?

E’ lui che primo il comando di console avrà, e le spietate

scuri e, pur padre, i suoi figli, che nuove contese smuovevano,

per la libertà, così bella, condannerà a morte,

infelice, comunque ne cantino i fatti i suoi posteri;

vinceranno amore di patria e gran brama di gloria.

E ancora i Deci e i Drusi laggiù, e per scure spietato

Guarda Torquato, e Camillo che ha riportato le insegne.

Ma quelle anime che vedi splendere in armi medesime,

al momento e finché la notte le premer concordi,

ahi, quanta guerra fra loro, se attingeranno le luci

della vita, andranno a destare, che schiere e che strage

da baluardi alpini e dall’arce di Monaco il suocero

giù discendendo, e il genero forte di Eòi contrapposti

Non avvezzate, o giovani, no, tali guerre ai vostri animi

e non volgete le valide forze alle viscere patrie:

e primo tu che hai la stirpe tua dall’Olimpo, desisti

getta di mano le armi, mio sangue!


818. Bruti dist. M²P² Tib. Conington Forbiger Funaioli (L'oltretomba nell'Eneide di Virgilio, Panormi 1924, p. 156) Mynors 819. primus: primum M Sabbadini Geymonat 822. infelix non minores dist. Conington Forbiger 827. premuntur: prementur P (at P² corr.) R Bentley Mynors Geymonat