Testo
Quis procul ille autem ramis insignis olivae
sacra ferens? Nosco crinis incanaque menta
regis Romani primam qui legibus urbem
fundabit, Curibus parvis et paupere terra
missus in imperium magnum. Cui deinde subibit
otia qui rumpet patriae residesque movebit
Tullus in arma viros et iam desueta triumphis
agmina. Quem iuxta sequitur iactantior Ancus
nunc quoque iam nimium gaudens popularibus auris.
Vis et Tarquinios reges animamque superbam
ultoris Bruti, fascisque videre receptos?
Consulis imperium hic primus saeuasque securis
accipiet, natosque pater nova bella moventis
ad poenam pulchra pro libertate vocabit,
infelix, utcumque ferent ea facta minores.
Vincet amor patriae laudumque immensa cupido.
Quin Decios Drusosque procul saevumque securi
aspice Torquatum et referentem signa Camillum.
Illae autem paribus quas fulgere cernis in armis,
concordes animae nunc et dum nocte premuntur,
heu quantum inter se bellum, si lumina vitae
attigerint, quantas acies stragemque ciebunt,
Aggeribus socer Alpinis atque arce Monoeci
descendens, gener adversis instructus Eois!
Ne, pueri, ne tanta animis adsuescite bella
neu patriae validas in viscera vertite vires:
tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo,
proice tela manu, sanguis meus!
Ma chi è colui che laggiù, distinto da fronde d’olivo
porta sacre insegne? Le chiome, ecco, e il mento canuti
del re romano, inviato a un grande comando da Curi
piccola e da una povera terra, il quale con leggi
rafforzerà la prima città. Gli subentrerà, quindi,
chi infrangerà della patria gli ozi e gli uomini inerti
chiamerà in armi e le schiere ormai disavvezze ai trionfi:
Tullo. E lì accanto lo segue Anco, fin troppo orgoglioso,
che si compiace già ora in eccesso del plauso del popolo.
E vuoi vedere i re Tarquini e il cuore superbo,
e i fasci recuperati da Bruto, il vendicatore?
E’ lui che primo il comando di console avrà, e le spietate
scuri e, pur padre, i suoi figli, che nuove contese smuovevano,
per la libertà, così bella, condannerà a morte,
infelice, comunque ne cantino i fatti i suoi posteri;
vinceranno amore di patria e gran brama di gloria.
E ancora i Deci e i Drusi laggiù, e per scure spietato
Guarda Torquato, e Camillo che ha riportato le insegne.
Ma quelle anime che vedi splendere in armi medesime,
al momento e finché la notte le premer concordi,
ahi, quanta guerra fra loro, se attingeranno le luci
della vita, andranno a destare, che schiere e che strage
da baluardi alpini e dall’arce di Monaco il suocero
giù discendendo, e il genero forte di Eòi contrapposti
Non avvezzate, o giovani, no, tali guerre ai vostri animi
e non volgete le valide forze alle viscere patrie:
e primo tu che hai la stirpe tua dall’Olimpo, desisti
getta di mano le armi, mio sangue!
818. Bruti dist. M²P² Tib. Conington Forbiger Funaioli (L'oltretomba nell'Eneide di Virgilio, Panormi 1924, p. 156) Mynors 819. primus: primum M Sabbadini Geymonat 822. infelix non minores dist. Conington Forbiger 827. premuntur: prementur P (at P² corr.) R Bentley Mynors Geymonat