“เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว” จากบันทึกในหลักศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชนี้คงสะท้อนถึงสภาพสังคมไทยในสมัยก่อนได้เป็นอย่างดีถึงความอุดมสมบูรณ์ของพืชพันธุ์ธัญญาหารการทำมาหากิน ความเป็นสังคมเกษตรกรรมที่มีอย่างช้านาน ซึ่งไม่ใช่เฉพาะที่ราบลุ่มภาคกลาง อันเป็นที่ตั้งเมืองหลวงของประเทศมายาวนานเกือบพันปีที่มีความอุดมสมบูรณ์เปรียบได้กับอู่ข้าวอู่น้ำของประเทศเท่านั้น

วิถีชีวิตของชุมชนในภูมิภาคอื่นๆ ก็ไม่แตกต่างกัน วิถีชีวิตของชุมชนในพื้นที่ตำบลขามทะเลสอ  ประชาชนส่วนใหญ่ดำรงอยู่อย่างเกื้อกูลกับธรรมชาติที่อุดมสมบูรณไปด้วยทรัพยากร และความหลากหลายทางชีวภาพของระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อม ในแต่ละพื้นที่  มีต้นน้ำลำตะครองที่เป็นต้นกำเนิดแห่งความอุดมสมบูรณ์ทางระบบนิเวศ  ป่าไม้ท้องไร่ท้องนาที่ปลอดสารเคมี  ได้น้ำจากป่าธรรมชาติ  ห้วยหนองคลองบึงไหลผ่าน  หล่อเลี้ยง  ปลูกข้าวพันธุ์พื้นเมืองเขียวขจี  มีพืชผักนานาชนิด  ซึ่งกล่าวได้ว่าวิถีชีวิตของชุมชนในพื้นที่ตำบลขามทะเลสอ  ดำรงอยู่ด้วย วัฒนธรรมองค์ความรู้ ภูมิปัญญาต่างๆ ศิลปวัฒนธรรม และความเชื่อทางศาสนาสอดประสานให้อยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างสมดุล  ในพื้นที่มีการแบ่งการทำกินเป็น 3 ส่วนใหญ่ ๆคือ ที่ราบลุ่มทำนา ที่หัวไร่ปลายนา และที่ป่าดงธรรมชาติ ตลอดจนเครื่องมือเครื่องใช้ปัจจัยสี่ในชีวิตประจำวัน ล้วนมาจากภูมิปัญญาในการจัดการและจัดสรรคุณค่าต่างๆ จากทรัพยากรธรรมชาติแวดล้อมมาใช้ให้เกิดประโยชน์ได้อย่างสมดุล ในขณะที่ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมหลายอย่างของชุมชน  เป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยเสริมสร้างความรู้สึกเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในแต่ละหมู่บ้าน และช่วยรักษาสภาพของสังคมนี้ให้คงอยู่ อาทิการถือปฏิบัติประเพณี 12 เดือนที่เกี่ยวเนื่องกับหลักทางพุทธศาสนา ความเชื่อและการดํารงชีวิตทางเกษตรกรรมที่ ยึดถือปฏิบัติกัน มาแต่โบราณ มีแนวปฏิบัติแตกต่างกันไปในแต่ละเดือนเพื่อให้เกิดสิริมงคลในการดําเนินชีวิต เรียกอย่างท้องถิ่นว่างานบุญ ประชาชนให้ความสําคัญกับประเพณีต่างๆเป็นอย่างมากและยึดถือปฏิบัติมาอย่างสม่ำเสมอนับเป็นเอกลักษณ์และเป็นพลังในการหล่อหลวมผูกพันให้คนในชุมชนมีสำนึกแน่นแฟ้นอยู่กับสังคมเครือญาติและจำเริญรอยตามวิถีชีวิตชาวนาตามฤดูกาลของธรรมชาติในรอบปี,การเคารพนับถือผีต่างๆ เพื่อบูชาและรักษาสภาพธรรมชาติในหมู่บ้าน และประเพณีเกี่ยวกับการดำรงชีวิตที่เป็นเอกลักษณ์ของชาวบ้าน  เช่น การลงแขกเกี่ยวข้าว  การขอฝนเพื่อทำการเกษตร การไหว้ศาลตาปู่ ฯลฯ

จึงกล่าวได้ว่าวิถีชีวิตของชุมชนหมู่บ้านโดยทั่วไป มีการประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นพื้นฐาน โดยมีครอบครัวเป็นหน่วยการผลิต มีแรงงานจากสมาชิกในครอบครัว ไม่ต้องจ้าง อาศัยวัตถุดิบที่มีในชุมชนท้องถิ่น และอยู่อย่างพึ่งพิงกับธรรมชาติ โดยทั่วไปชาวบ้านจะคิดถึงการผลิตเพื่อให้สามารถเลี้ยงตนเองและครอบครัวได้ก่อนหากมีเหลือจากการบริโภคจึงขาย หรือแลกเปลี่ยนกันภายในชุมชนซึ่งลักษณะวิถีชีวิตแบบนี้สะท้อนให้เห็นถึง การพึ่งพาตนเองของชาวบ้านการพึ่งพิงกันเองในชุมชน และการพึ่งพิงอิงกันกับสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ

ผู้เขียน >> นางสาวดวงเดือน  แก่สำโรง  ครู  กศน.ตำบลขามทะเลสอ