ภูมิปัญญาท้องถิ่น  การจักสาน

       หัตถกรรมเครื่องจักสานเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชนที่สำคัญยิ่งต่อการดำรงชีวิตตั้งแต่อดีตตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงปัจจุบัน   หัตถกรรมเครื่องจักสานเป็นตัวอย่างหนึ่งที่แสดงให้เห็นภูมิปัญญาอันเฉลียวฉลาดของคนในท้องถิ่น ที่ใช้ภูมิปัญญาสามารถนำสิ่งที่มีอยู่ในชุมชนมาประยุกต์ทำเป็นเครื่องมือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งมีประโยชน์ในการดำรงชีวิต

              จะเห็นได้ว่าหัตถกรรมเครื่องจักสานมีมานานแล้วและได้มีการพัฒนามาตลอดเวลาโดยอาศัยการถ่ายทอดความรู้จากคนรุ่นหนึ่งไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่ง การดำรงชีวิตประจำวันของชาวบ้านส่วนใหญ่ไม่ได้เอาการรู้หนังสือมาเกี่ยวข้อง การเรียนรู้ต่างๆ อาศัยวิธีการฝึกหัดและบอกเล่าซึ่งไม่เป็นระบบในการ สะท้อนให้เห็นการเรียนรู้ ความรู้ที่สะสมที่สืบทอดกันมาจากอดีตมาถึงปัจจุบันหรือที่เรียกกันว่าภูมิปัญญาท้องถิ่น ดังนั้นกระบวนถ่ายทอดความรู้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งที่ทำภูมิปัญญาท้องถิ่นนั้นคงอยู่ต่อเนื่องและยั่งยืน

            การศึกษากระบวนการถ่ายทอดภูมิปัญญาหัตถกรรมเครื่องจักสาน ซึ่งมีความสำคัญยิ่งที่จะให้ภูมิปัญญาท้องถิ่นหัตถกรรมเครื่องจักสานนั้นๆคงอยู่ตลอดไป ซึ่งผลจากการศึกษากระบวนถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นหัตถกรรมเครื่องจักสานนั้น จะนำไปเป็นข้อมูลที่จะนำไปไปพัฒนากระบวนการถ่ายทอดภูมิปัญญาในชุมชนมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น และดำรงอยู่คู่สังคมสืบต่อไป

ภูมิปัญญาท้องถิ่น  นายเชียง  

องค์ความรู้  การจักสาน

       1. วิธีการจักตอก

       2. การสาน

       3. การรมควัน

       4. การถักและพัน

       5. การจำหน่าย

ตำแหน่งที่ตั้ง เลขที่ 9 หมู่ที่ 11 บ้านปิง ตำบลดองกำเม็ด อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ

   รำแม่มด เป็นพิธีกรรมที่ชื่อว่า เล่นแม่มด เป็นพิธีกรรมเกี่ยวกับผี ซึ่งชาวบ้านมีความเชื่อว่าการเล่นแม่มดนั้นจะทำให้คนภายในบ้านหายเจ็บหายป่วย บางบ้านก็เล่นแม่มดเพื่อความบันเทิงให้กับบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วในพิธีกรรมก็จะมีการละเล่นการเต้นรำการกิน และการพูดคุยกับญาติ ในปัจจุบันยังมีการละเล่นพิธีกรรมนี้อยู่และอนาคตอาจจะมีต่อไปเพราะชาวบ้านยังมีความเชื่อเกี่ยวกับพิธีกรรมนี้ โดยส่วนตัวแล้วดิฉันมีความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องนี้ร้อยเปร์เซ็นเพราะเห็นมาตั้งแต่เด็กและถูกปลูกฝังมาตลอดว่าการรำแม่มดเป็นการช่วยให้คนในบ้านหายเจ็บป่วย และยังสามารถพูดคุยละเล่นกับผีได้ ซึ่งตอนแรกที่ฉันฟังมาเรื่องนี้แทบจะเป็นไปไม่ได้เลยมันเป็นเรื่องบที่งมงายมากๆ แต่พอมาเห็ํนได้ลองสัมผัสจริงๆมันเป็นเรื่องที่มหัศจรรย์มากๆ

เป็นพิธีกรรมอย่างหนึ่งของชาวศรีสะเกษ ที่มีเชื้อสายเขมร เรียกว่าเรือมมะม้วด หรือ รำแม่มด มีลักษณะคล้ายการทรงเจ้าเพราะเชื่อว่าเทพหรือผีนั้นมี 2 พวก คือ  พวกที่อยากได้สิ่งของโดยให้คนจัดให้กับพวกที่คอยมาดูแลมนุษย์รำแม่มดจะทำขึ้นเมื่อผู้ป่วย ซึ่งรักษาโดยวิธีการปกติธรรมดาหรือรักษาที่โรงพยาบาล หรือแพทย์แผนปัจจุบันแล้วไม่หาย จึงต้องจัดพิธีกรรมรำแม่มดขึ้น
ส่วนดนตรีที่ใช้ประกอบมี แคน ซอ ฆ้องและกลอง ซึ่งต้องเป็นกลองทำจากดินเผา หนังกลองทำจากหนังตะกรวด ศิริ ผาสุก และคณะ อธิบายไว้ว่า การหาสาเหตุ ของการป่วยต้องมีคน 2 กลุ่ม คือ ผู้เข้าทรงแล้วบอกว่าจะมีเทวดาขออยู่ด้วย คนนี้ มีหูทิพย์ ตาทิพย์ ส่วนอีกลุ่ม คือ คนถามหาสาเหตุของการเจ็บป่วยเมื่อรู้สาเหตุแล้วก็ถามต่อไปว่า จะให้ทำ อย่างไรจึงจะหาย ก็จะมีพิธีกรรม ดังนี้
เลือกวันมักเลือกวันอังคารหรือพฤหัสบดีถือเป็นวันครู จะไม่เลือกวัน ข้างขึ้นหรือ แรม 15 ค่ำ
การนั่งทรง ต้องหันหน้าไปทางทิศตะวันออกเสมอ
โรงปะรำต้องมีเสา 9 ต้น เพื่อใช้ต้นกลางผู้ ประต็วล จะไม่เล่นบนบ้าน จึงต้องทำปะรำพิธีเสมอ
เสากลางมี ประต็วล ผูกไว้ใส่ไก่ต้ม 1 ตัว ขนม ข้าวต้ม กรวย 5 เทียน 2 เล่ม ด้านล่างติดกับดินวางกระเชอใส่ข้าวเปลือก ที่นั่งทรงมักจะปูฟูกแบบครึ่งท่อน มีผ้าขาวปูทับไว้อีกชั้นหนึ่ง ข้างบนมีบายศรีปากชามวางข้างซ้าย 1 ขวา 1 มีจวม 4 มีข้าวสาร 1 จาน เทียน 1 เล่ม
เงิน 1 บาท และจวมเปรียย 1 คู่
ตอก (ขันโตก) เป็นขันใบใหญ่ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 25-35 เชนติเมตร ใส่ข้าวสารประมาณครึ่งขัน ใบพลู 3 ใบ หมาก 1 ลูก กรวยขันชอม 1 คู่กรวยหูกระต่าย 1 คู่ เทียน 1 ครู เมื่อเริ่มเข้าทรงจะจุกเทียนให้สว่างขึ้น ปักไว้กับข้าวสารแล้วเพ่งแสงเทียนนั้นดาบ หมอก ปืน มักใส่ถาดวางไว้ข้าง ๆ แล้วสิ่งของขลังเครื่องราง เช่น เขี้ยวหมูตัน งาช้าง นอระมาด เป็นต้น
เป ทำด้วยก้านกล้วย 3 ก้าน เอาไม้เสียบไว้ตรงกลางแยกเชิงข้างล้างเป็นขายัน 3 มุม วางยอดมัดติดกัน เสียบดอกไม้แดงหรือดอกมะละกอสาแหรก
ตรงกลาง ณ ที่เสียบไม้นั้น ทำเป็นร้านวางของได้ วางแป้งปั้นเป็นรูปคน มีไข่ไก่ 1 ฟอง อามาเสกคลึงเจ้าภาพเพื่อไล่ผีร้ายออกจากตัวผู้ป่วย เมื่อเตรียม
อุปกรณ์เสร็จแล้ว ครูมะม้วดจะเข้าที่นั่งทรงดนตรี  ก็จะเริ่มบรรเลงผู้เข้าทรงจะเอามือ 2 ข้างจับขันในขณะที่จุดเทียนไว้บนขันนั้น เข้าจะเพ่งเทียน
หมุนขันไปมาครุประจำตัวจะเริ่มเข้าประทับทรง มีการแต่งตัวแล้วร่ายรำดาบ ทำท่ารบพุ่งกับภูตผีปีศาจอาการของคนทรง จะมีลักษณะอากัปกิริยา
ที่ต่างไปจากคนเดิม บางคนร้องไห้ บางคนแสดงอาการโกรธผู้ป่วยเพราะทำผิด ขณะเดียวกันเจ้าภาพและญาติจะต้องถามว่าความผิดนั้นเป็นอย่างไร
ทำอย่างไรจึงจะพ้นผิด ผู้เข้าทรงก็จะบอกให้ทำพิธีตาม เป็นการจัดพิธีถวายเพื่อให้หายป่วย

ทั้งหมดนี้เป็นความเชื่ีอส่วนบุคคนโปรดใช้พิจารณญาณในการอ่าน

ประวัติอ้างอิง http://164.115.23.146/sisaket/piteegarm.htm 

ตำแหน่งที่ตั้ง  หมู่ที่ 3 บ้านสวาย  ตำบลดองกำเม็ด อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ