1.   Het Daltonconcept op De Klinker

1.1. Een stukje geschiedenis….

De Klinker bestaat sinds 1985. De school heeft steeds gewerkt vanuit een visie die overeenkomt met de ideeën van het Daltononderwijs. In 1999 heeft onze school zich aangesloten bij de Nederlandse Daltonvereniging. In de periode 1999-2001 volgde het team een nascholing op het gebied van het Daltononderwijs. Sinds 1 augustus 2001 was onze school Daltonschool in oprichting. Op 15 april 2003 vond een visitatie van de Nederlandse Dalton Vereniging plaats. In het najaar van 2003 ontving de school de officiële erkenning.  Tot aan heden is de school regelmatig gevisiteerd en Daltonproof bevonden.

1.2. Wat is een Daltonschool?

In dit daltonhandboek staat beschreven hoe De Kinker het Daltononderwijs vormgeeft. Vormgeving, ontstaan vanuit het gedachtengoed van Helen Parkhurst, grondlegster van het daltononderwijs. Helen Parkhurst was begin 20ste eeuw lerares op een school in het plaatsje Dalton in de Verenigde Staten. Helen zag niets in de ouderwetse manier van lesgeven en zocht naar een manier waarop ze de kinderen in haar klas, die nogal uiteenlopende leeftijden hadden, op een efficiënte manier vanuit de aanleg en interesse van kinderen zelf kon laten leren. Om hiertoe te komen, waren een aantal zaken van groot belang: De leerlingen moesten plezier aan het onderwijs beleven en de leerlingen moesten goed zelfstandig kunnen werken en verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun eigen leren. Dit waren voorwaarden om tijd te genereren. Tijd waarin Helen aandacht kon geven aan individuele leerlingen. Ze organiseerde onderwijs waarin kinderen zelfstandig bezig konden zijn. Hiervoor ontwikkelde zij de taak. Taken waarin per leerling beschreven stond wat ze moesten doen. In kleine groepjes gaf Helen instructie aan de kinderen. Ook werd kennis onderling gedeeld en hielpen oudere kinderen de jongere. Zij beschreef haar gedachtegoed uiteindelijk in Education on the Daltonplan. Haar school was een open en sociale werkgemeenschap, waar leerlingen zelfstandig aan het schoolwerk werkten, dat in taken was opgedeeld en uitgeschreven. De taken waren betekenisvol omdat er aan interessante onderwerpen gewerkt werd, aan vakkenintegratie gedaan werd en omdat leerlingen het gevoel hadden dat het hún werk was. Voorgaande is nu precies wat wij met ons onderwijs willen uitdragen.

1.3. De opvallende geschiedenis van Daltononderwijs in Nederland.

Het Daltononderwijs heeft een unieke en belangrijke plaats binnen het Nederlandse onderwijssysteem. Ontwikkeld in het begin van de 20e eeuw door Helen Parkhurst in de Verenigde Staten, vond deze onderwijsmethode al snel zijn weg naar Nederland. Het kernidee achter Daltononderwijs is om leerlingen meer vrijheid en verantwoordelijkheid te geven binnen een gestructureerde leeromgeving, waardoor ze zich zowel academisch als persoonlijk kunnen ontwikkelen.

In Nederland begon de verspreiding van Daltonprincipes in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Gedurende deze periode waren er docenten en schoolleiders die geïnspireerd raakten door Parkhursts ideeën en deze aanpasten aan de Nederlandse context. Met name het idee van een balans tussen vrijheid, samenwerking en zelfstandigheid sloeg aan.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog en de jaren daarna had het Daltononderwijs het moeilijk, mede door economische en politieke omstandigheden. Toch wist het model te overleven dankzij de inzet van een aantal toegewijde onderwijsprofessionals. Vanaf de jaren 70 begon een nieuwe opleving, mede door maatschappelijke veranderingen die vroegen om meer leerlinggericht onderwijs.

Vandaag de dag is Daltononderwijs een integraal onderdeel van het Nederlandse onderwijssysteem, met honderden scholen die de Daltonprincipes hanteren. Het succes kan worden toegeschreven aan de flexibiliteit van de methode, die leerkrachten en scholen de ruimte biedt om het curriculum aan te passen aan de behoeften van hun leerlingen.

1.4. Dalton op De Klinker

De Klinker is een school waar de Daltonprincipes verantwoordelijkheid, samenwerking, effectiviteit, zelfstandigheid en reflectie in het dagelijks handelen tussen leerkrachten en leerlingen centraal staat.

Wij gaan ervan uit dat ieder mens, ieder kind, uniek is, wil leren en zich op eigen wijze en in eigen tempo ontwikkelt. Samen met de ouders proberen wij kinderen zo goed mogelijk te begeleiden in hun ontwikkeling naar zelfstandigheid. Vanuit onze professionele kennis begeleiden wij de leerlingen in het verder verkennen van de wereld, stimuleren hen om het beste uit zichzelf te halen en leggen daarmee een belangrijke basis voor hun verdere ontwikkeling naar een volwassen mens en hun deelname aan de maatschappij.

Daarom zorgen wij ervoor dat:

• de kinderen onderwijs volgen dat is afgestemd op zijn/haar capaciteiten,

• de kinderen (een groot gedeelte van de dag) zelfstandig kunnen werken,

• de kinderen eigen initiatief kunnen en mogen tonen,

• de kinderen zelfredzaam en sociaal verantwoordelijk worden,

• de kinderen zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen taak en leerproces,

• de kinderen met plezier werken en met een grote mate van betrokkenheid, samenspelen, samenwerken en samen leren,

• de kinderen leren evalueren en reflecteren op eigen handelen bij het werken met individuele en coöperatieve taken,

• de kinderen leren door samenwerking uiteindelijk te komen tot democratisch burgerschap.

De leerkrachten bieden leerlingen middelen en wijzen ze waar nodig de weg, maar ons streven is dat het kind het uiteindelijk zelfstandig doet. We werken daarom in alle groepen met een takensysteem, waarbij elk kind verantwoordelijk is voor de eigen taak. Aan het eind van een dag of week legt het kind verantwoording af over het gemaakte werk. Omdat leerlingen van elkaar verschillen, ondersteunen leerkrachten hen bij het formuleren van eigen leerdoelen. De individuele ontwikkeling van leerlingen wordt systematisch gevolgd. Kijken en luisteren naar kinderen en daarmee inspelen op de individuele behoeften van kinderen staan centraal in het handelen van de leerkrachten. De lokalen zijn zo ingericht dat alle materialen voor de kinderen beschikbaar en toegankelijk zijn. De leerkrachten reiken de leerlingen oplossingsstrategieën aan, zodat zij deze kunnen gebruiken indien zij een probleem hebben (handelingswijzers, hulpboekjes, atlas, spellingregelboekjes, woordenboeken, opzoekboekjes, gebruik maken van digitale hulpmiddelen, vragen stellen en antwoord geven aan maatjes, e.d.).

Kinderen moeten binnen hun leerproces de gelegenheid hebben keuzes te maken en veelal te leren door te doen. Zij moeten elkaar daarbij kunnen helpen. Wij menen dat samenwerken en betrokkenheid een hoge bijdrage leveren aan het zelfstandig leren. De leerlingen kunnen de hulp inroepen van klasgenoten (maatje) of ondersteund worden door medeleerlingen (tutor). Dit betekent dat de leerlingen hulp en ondersteuning kunnen bieden aan anderen.

Door het bieden van een aantrekkelijke, uitdagende en interactieve leeromgeving stimuleren we de betrokkenheid van de leerlingen. De kenmerken van ons onderwijs zijn zichtbaar in de inrichting van het gebouw en we maken gebruik van methodieken, methodes en materialen die afgestemd zijn op de Dalton-principes.

Deze principes zijn terug te vinden in:

• de organisatie van het onderwijs

• de manier van lesgeven (didactiek)

• het pedagogische klimaat ( gevoel van veiligheid)

• de sociale omgangsvormen

1.5. Uitgangspunten van het Daltononderwijs op De Klinker

Verantwoordelijkheid

Het principe van verantwoordelijkheid betekent dat de school het kind medeverantwoordelijk maakt voor zijn eigen functioneren. De spelende kleuter en de twaalfjarige zullen ieder op hun eigen manier die verantwoordelijkheid ervaren.

Zelfstandigheid en vrijheid betekent niet dat alles zomaar kan en mag. Het is een taak van de leerkracht om iedere leerling een structuur te bieden om vrijheid binnen grenzen te leren hanteren. Leerlingen krijgen de ruimte om te ontdekken en te experimenteren, maar worden tegelijk ook geconfronteerd met de relatie tussen wat ze doen en wat dat oplevert. Dat is voor leerlingen een geleidelijk leerproces, waarin zelfkennis en zelfinschatting een grote rol spelen.

Door de leerlingen zelf verantwoordelijk te stellen voor hun leertaken en ook voor de wijze waarop ze deze taken aanpakken maakt dat ze ook de verantwoording dragen voor het eindproduct. De leerkracht volgt nauwlettend het totale proces.

In het Daltononderwijs valt, door het overdragen van een stuk verantwoordelijkheid, het accent minder op het uitvoeren van de opdracht en meer op het zich eigen maken van de leerstof. Controle door de leerkracht is hierbij erg belangrijk.

Wij vinden het van belang dat onze leerlingen zich mede verantwoordelijk voelen, voor de sfeer, voor de omgang met elkaar en voor het materiaal.

Verantwoordelijkheid komt vooral tot uiting in het werken met de weektaak. Leerlingen hebben voor een belangrijk deel vrijheid bij het werken aan deze taak.

De vrije keuze ligt in:

• het tempo en de volgorde waarin een kind wil werken

• het al of niet raadplegen en de keuze van de hulpbronnen

• het alleen- of samenwerken met andere leerlingen

• het volgen van de vrije instructie momenten (i )

• leerlingen houden zelf hun werk/materiaal/taakformulier bij

• leerlingen kunnen regelmatig kiezen waar ze werken

Samenwerking

In de maatschappij is samenwerken in teamverband heel belangrijk. Dat is het ook in een Daltonschool. De kinderen werken regelmatig in tweetallen en kleine groepen. Zij leren hierdoor van elkaar, maar ook dat samenwerking sociale vaardigheden vereist. Kinderen leren elkaar te helpen en in coöperatieve taken samen tot een product te komen. Onze school is een leefgemeenschap waar leerlingen, leerkrachten, ouders, schoolleiding en bestuur op een natuurlijke en gestructureerde wijze samen leven en werken. Wij bieden een leeromgeving waar leerlingen en leerkrachten ten goede van en met elkaar leren. Doordat leerlingen samen met leerkrachten en medeleerlingen aan hun leertaken werken, leren zij met elkaar om te gaan en leren zij dat ze elkaar kunnen helpen. Het verwerven van kennis en vaardigheden in samenwerking met anderen kan het leren vergemakkelijken. Ze leren naar elkaar luisteren en respect te hebben voor elkaar. Als leerlingen met elkaar samenwerken, ontwikkelen ze sociale vaardigheden. Ze leren te reflecteren op de manier waarop ze leren, zoals het beoordelen van een eigen inbreng en die van medeleerlingen. Ze leren de dialoog aan te gaan met anderen, om te gaan met teleurstellingen en ervaren de meeropbrengst van een goede samenwerking. Het uiteindelijke doel is democratisch burgerschap.

Op het gebied van samenwerken maken wij het volgende onderscheid:

1.    Samenwerken uit oogpunt van sociale vorming.

De sociale vorming op school dient gezien te worden als een echte leerschool voor het latere leven. Respect is hierbij een kernbegrip.

Een belangrijk uitgangspunt hierbij is dat we de kinderen leren dat ze niet met iedereen bevriend hoeven te zijn, maar wel moeten proberen om met iedereen te kunnen samenwerken. Het ontwikkelen van omgangsvormen loopt als een rode draad door ons onderwijs heen. Door de maatjes wekelijks te rouleren wordt hieraan gewerkt.

2.    Didactisch samenwerken.

Hieronder verstaan we dat leerlingen elkaar helpen bij het verwerken van de leerstof. Bijvoorbeeld: leerlingen krijgen de opdracht om gezamenlijk, in tweetallen of in groepjes, een bepaalde taak uit te voeren.

Bij individuele taken kan een leerling uitleg vragen aan een medeleerling. Leerlingen bieden elkaar, indien nodig, een helpende hand. Door uit te leggen wat je net zelf geleerd hebt, leer je nog beter begrijpen.

Belangrijk bij het samenwerken is dat:

• leerlingen andere leerlingen niet storen

• leerlingen elkaar helpen en er veel communicatie onderling is

• leerlingen veel organiseren en regelen met elkaar

• leerlingen onderling afspraken maken over het werk

Op onze school hebben we verschillende vormen van samenwerken:

• Werken met maatjes

• Coöperatieve werkvormen tijdens klassikale momenten

• Sport- en spelactiviteiten

• Presenteren van spreekbeurten of groepsopdrachten

Effectiviteit

Effectiviteit en efficiency zijn twee belangrijke begrippen binnen het Daltononderwijs. Ons onderwijs heeft een brede functie. Naast duidelijkheid over de onderwijsopbrengsten, hebben wij als taak onze leerlingen cultureel en moreel te vormen, zodat ze zelfredzaam en sociaal verantwoordelijk worden. Wij willen dat onze leerlingen geoefend zijn in, gewend zijn aan en voorbereid zijn op leven, werken en samenleven. Daltononderwijs is gericht op een effectieve inzet van tijd, menskracht en middelen. Wanneer leerlingen een taak ‘op maat’ krijgen, waar zij verantwoordelijkheid voor dragen en die ze in vrijheid zelf plannen en uitvoeren, zijn ze actief betrokken en is het onderwijs effectief. In navolging van Helen Parkhurst leren wij de kinderen als ware kleine ondernemers te worden, die verantwoordelijkheid leren dragen voor het schoolwerk, hun eigen werk.

Zelfstandigheid

Zelfstandigheid en vrijheid is noodzakelijk om eigen keuzes te kunnen maken en eigen wegen te vinden, om de gelegenheid te krijgen het taakwerk zelf te organiseren. De opgegeven leerstof en de eisen die daaraan worden gesteld, de tijdslimiet, de werkafspraken en de schoolregels vormen de grenzen waarbinnen de leerlingen hun vrijheid leren gebruiken. Een leerling leert verantwoordelijkheid voor zichzelf en zijn omgeving te dragen.

Dit actief leren levert betere begripsvorming op. De beschikbare leertijd wordt bovendien effectiever en efficiënter gebruikt. De kinderen plannen en corrigeren in de hogere groepen hun werk zelfstandig.

In het Daltononderwijs wordt het zelf zoeken naar oplossingsmethoden en gebruik van opzoekboekjes, handelingswijzers en verschillende informatiebronnen, zoals atlassen, woordenboeken, internet e.d. gestimuleerd. De kinderen leren problemen zelf op te lossen en opdrachten uit te voeren. Deze manier van zelfstandig werken bevordert de motivatie van leerlingen. Leerlingen willen graag zelf actief bezig zijn. Een voordeel is dat leerlingen zelfstandig kunnen werken op hun eigen niveau. Daarnaast heeft de leerkracht meer tijd om tijdens het zelfstandig werken juist die leerlingen te helpen die hulp nodig hebben.

De weektaak/dagtaak is het middel bij uitstek om het principe van zelfstandigheid te stimuleren. In elke groep wordt gedurende de dag gewerkt aan de dag- of weektaak. Op deze taak staan opdrachten die een kind binnen een week af moet hebben. Ieder kind mag bij het werken aan de weektaak zelf kiezen aan welk onderdeel gewerkt wordt.

Sommige opdrachten kunnen in samenwerking met een andere leerling worden gemaakt.

Kinderen kunnen elkaar om hulp vragen als bepaalde opdrachten niet duidelijk zijn.

Het werken met taken en het opbouwen van zelfstandigheid begint bij ons in groep 1.

Kinderen krijgen veel gelegenheid om zelf te leren door ontdekkend bezig te zijn of door zelfstandig te oefenen.

Bij het werken met taken begeleidt de leerkracht de kinderen stap voor stap in de richting van geheel zelfstandig werken (voortgezet onderwijs). Kinderen kunnen hun kennis verbreden door extra taken op zich te nemen. Voor kinderen die meer instructie nodig hebben, volgt een andere uitleg of wordt gebruik gemaakt van ander oefenmateriaal.

Zelfstandigheid betekent dat:

• de leerlingen hun taak af hebben op het afgesproken tijdstip

• de leerlingen zelf pakken wat ze nodig hebben en ruimen het ook zelf op

• de leerlingen bepalen zelf of zij medeleerlingen, de leerkracht, naslagwerk, internet of ander materiaal raadplegen

• de leerlingen kijken zoveel mogelijk hun eigen werk na, verbeteren hun fouten en vragen hulp waar nodig

Reflectie

Evaluatie en reflectie, nadenken over je eigen gedrag en je eigen werk, vinden wij op De Klinker belangrijk. De leerling maakt een planning voor zijn weektaak, werkt met leerdoelen en bekijkt het behaalde eindresultaat kritisch. De leraar biedt ondersteuning bij deze reflectiemomenten en stelt vragen die reflecteren door de leerlingen mogelijk maken. Op andere aspecten van het werken in de klas wordt op een soortgelijke wijze gereflecteerd. Zo wordt geleidelijk de vaardigheid in het zelfstandig werken en het samenwerken opgebouwd.

De leerlingen reflecteren op eigen werk op het taakformulier en in de groepen 7 en 8 in hun evaluatieschrift. Vanuit deze evaluatie leren zij doelen bepalen voor de komende week of dag. In de groepen 8 wordt door middel van evalueren en reflecteren  langere termijn doelen besproken en gesteld in de richting van het voortgezet onderwijs.

Het kritisch benaderen van onderwijskundige ontwikkelingen en inzichten is bij ons vanzelfsprekend. Iedere leerkracht die werkt op onze Daltonschool reflecteert op zijn onderwijspraktijk en professioneel handelen. Ook op schoolniveau vindt reflectie over de kwaliteit van het daltononderwijs voortdurend plaats op directieniveau en op teamniveau in plenaire bijeenkomsten. Waar mogelijk gebeurt dit door middel van coöperatieve vergaderingen.

1.6. De Daltontaak

De Daltonprincipes komen het best tot hun recht in de Daltontaak.

Vanaf medio groep 1 krijgen de kinderen elke week een Daltontaak op. Deze taak bestaat uit opdrachten die binnen een week gemaakt of geleerd moeten worden. Elke ochtend en middag krijgen de kinderen tijd om aan de opdrachten te werken. De hoeveelheid tijd en opdrachten is per leerjaar verschillend. De kinderen kiezen zelf de volgorde waarin de opdrachten gemaakt of geleerd worden. Zij moeten goed plannen, want aan het eind van de week moet alles "af" zijn.

Elk kind is echter anders. Juist een Daltonschool houdt daar rekening mee. Een kind dat minder zelfstandig is, minder verantwoordelijkheid kan dragen of moeite heeft met plannen zal hierin worden begeleid. Ook kan de taak qua hoeveelheid of niveau worden aangepast.

De kinderen op onze school werken vanaf medio groep 1 met een Daltontaak:

• De leerstof wordt met de kinderen besproken. Zij leren om hun werk over een week te verdelen. Zij bepalen zelf volgorde, tempo en de manier waarop zij hulp willen vragen. We streven ernaar dat het werk aan het einde van de week af is.

• De groepen 1, 2 en 3 (tot januari) werken met een takenbord waarop zij kunnen zien wat hun taak is en waarop ze kunnen aangeven of de taak af is. Ook hier wordt aan het begin van de week de leerstof met de kinderen besproken. Groep 1 heeft een of twee taken per week, groep 2 vier of vijf taken. Deze taken kunnen de kinderen doen in de zelfstandig speel/werktijd van de groep. In groep 3 (en hoger) worden de taken in de tijd voor zelfstandig werken verricht.

• De groepen 3 (na de kerstvakantie) t/m 7 werken aan de hand van de taakformulieren en de groepen 8 schrijven de weektaak in een agenda. In groep 4 t/m 8 hangt in ieder lokaal een planbord.

1.6.1. Van dagtaak tot weektaak

Als de leerlingen in groep 3 komen, zijn ze het gebruik van het taakbord gewend. In de kleutergroepen is hiermee uitvoerig gewerkt. Tot januari blijft het taakbord in gebruik om een aantal taken zichtbaar te maken die de kinderen per week gaan doen. Ze kunnen door middel van een gekleurd kaartje aangeven op welke dag ze een opdracht hebben gedaan.

In januari wordt het werken met een taakformulier voorbereid. Bovenaan het taakformulier staan de taken van de week geschreven welke, gemaakt worden in de werkles. Een korte instructie gaat vooraf aan het werken met een taakformulier. Hierna volgt het werken met een taakformulier.

Op het taakformulier staan de dagtaken van een week. De kinderen leren het taakformulier te gebruiken. Welke dag is het vandaag, welke kleur gebruiken we, probeer zelf eens te ontdekken wat de opdracht is, welke bladzijde in je boek neem je voor je etc., zijn vragen om de kinderen te stimuleren om zelfstandig de voorbereidingen te treffen om de taakuitleg te volgen. Als de kinderen tijdens de taaktijd een vak afhebben, kleuren ze het hokje af in de dagkleur.

In groep 4 krijgen de leerlingen inzicht in het volume van een weektaak. Door het bundelen van alle dagtaken in de vorm van een weekoverzicht krijgen kinderen een beeld van:

• De hoeveelheid werk;

• De samenstelling van een taak;

• De soorten opdrachten;

• De verschillende vakgebieden;

Omdat het werk steeds met dagkleuren wordt afgetekend, wordt het inzicht in het weekritme versterkt. Hier hebben kinderen houvast aan. Als de kinderen een taak af hebben, kleuren ze het met de dagkleur af.

In groep 5 groeien de kinderen van een dagtaak naar een weektaak. Om die overgang de juiste vorm te kunnen geven, moeten we eerst even stilstaan bij de vormgeving van de weektaak in deze groep. Zo is het noodzakelijk dat een weektaak niet langer een aaneenschakeling van dagtaken is. Een weektaak biedt kinderen een zo ruim mogelijke variatie aan vakgebieden, waarbinnen ieder kind op eigen niveau, in eigen tempo en volgens een zelf bepaalde volgorde het werk binnen een van tevoren afgesproken tijd maakt. Het weektaakmodel gaat uit van een indeling naar vakgebieden en niet naar dagen van de week. We leren de kinderen in ieder geval één taak voor taal/spelling, één voor rekenen en een keuze uit de overige vakken per dag te plannen. Er ontstaan, nu nog duidelijker dan in groep 4, tempoverschillen. Kinderen zullen bij het aanbod dat zich nu verder uitstrekt dan het werk voor die dag eerder geneigd zijn iets extra’s te gaan doen. De leerkracht zal dit proces nog actief begeleiden.

Het taakblad/weektaak bevat het volgende:

• Alle vakgebieden kunnen in principe worden opgenomen.

• De weektaak is gevarieerd van samenstelling zodat niet iedere weektaak er hetzelfde uitziet.

• De leerstof is duidelijk omschreven en er is rekening gehouden met individuele verschillen.

• Er is ruimte om kinderen te laten aangeven welke planning zij maken alvorens aan het werk te gaan.

• Kinderen kunnen op hun taakformulier of in hun agenda het gemaakte werk aftekenen.

• Er wordt per onderdeel aangegeven of het werk alleen, samen (s) of met de groep (k) moet worden gemaakt.

• Er is per onderdeel of per vakgebied ruimte voor een beoordeling.

• De keuzetaak is geïntegreerd in de taak.

• Er is mogelijkheid tot zelfevaluatie en reflectie op het formulier (in groep 3 tot en met 6) of in een apart schrift (in groep 7/8).

Gedurende de dag wordt er zelfstandig gewerkt, dit betekent dat de kinderen de opdrachten zonder instructie kunnen maken. Er zijn echter elke dag wel instructiemomenten ingebouwd en ook zijn er vaste tijdstippen voor de gezamenlijke activiteiten ingepland (k).

De instructies kunnen gelden voor alle kinderen, maar het kan ook zijn dat met bepaalde kinderen is afgesproken dat zij de instructie facultatief kunnen volgen.

Kinderen mogen tijdens de les elkaar om hulp vragen. Mocht een kind rustig door willen blijven werken en niet gestoord willen worden, dan kan een kind van groep 3 of hoger zijn dobbelsteen ‘op rood zetten’. Het mag dan zelf ook niet een ander kind storen.

1.6.2. Voordelen van werken met taken

Het werken met taken heeft voor leerlingen een aantal belangrijke voordelen.

• Leerlingen hoeven niet na ieder vak te wachten tot iedereen klaar is en kunnen met eigen opdrachten verder gaan.

• Leerlingen kunnen zelf kiezen of ze lastig werk eerst of juist als laatste maken.

• Leerlingen hoeven niet voor de zoveelste keer te luisteren naar uitleg over iets dat ze allang weten, of krijgen juist extra uitleg in een kleine groep/kring..

• Leerlingen leren zelfstandig problemen op te lossen.

• Leerlingen leren zelf hun werk in te delen en te plannen.

• Leerlingen leren verantwoordelijk te zijn voor het goed uitvoeren van de taak. Ze maken afspraken over kwaliteit, hoeveelheid en tempo.

• De samenwerking tussen leerlingen wordt aangemoedigd, doordat ze regelmatig opdrachten krijgen die ze samen met anderen moeten uitvoeren.

• Leerlingen leren elkaar te helpen

• Taken kunnen gemakkelijk aangepast worden aan het niveau van de kinderen.

• Verschillende werkvormen en materialen kunnen gemakkelijker worden ingezet.

Samengevat is dus te zien dat de zelfwerkzaamheid en zelfstandigheid van de leerling op allerlei terreinen bevordert. Ook voor de leerkrachten heeft het werken met taken voordelen. De leerkracht kan door de grotere zelfstandigheid van leerlingen meer tijd besteden aan individuele leerlingen. De leerlingen krijgen bijvoorbeeld extra uitleg, verdiepingsstof en instructie op maat.

1.7. Extra zorg op de Klinker

Kinderen zijn niet hetzelfde

In principe is Daltononderwijs geschikt voor elk kind. Ook voor de kinderen die nog niet zo erg zelfstandig kunnen werken. Zij worden dan door de groepsleerkracht begeleid tijdens het zelfstandig werken, zodat ze de taken die vermeld staan in de weektaak op tijd af hebben.

Bij het maken van een weektaak houden we rekening met tempo- en/of niveauverschillen bij de kinderen, maar ook met de behoefte aan structuur van het individuele kind. Er zijn kinderen die de taken van de week niet goed kunnen overzien, ondanks dat de deze met de kleur van de dag hebben ingekleurd. Voor deze kinderen bundelen we de vakken per dag, deze is gemakkelijker te overzien dan een weektaak . Daarbij gaan we uit van de vakken die op die dag aan de orde komen. Het systeem moet bij het kind passen en niet het kind bij het systeem.

De weektaak is er niet alleen maar voor om aan te geven welke taken de kinderen moeten maken. We geven ook aan voor welke opdrachten de kinderen klassikale instructie krijgen, of dat we een opdracht allemaal tegelijk maken, zoals toetsen. Ook geven we aan dat een kind een taak op zijn eigen tijd mag maken op voorwaarde dat het op tijd af moet zijn. Op het bord geven we met een dagrooster aan op welk moment van de dag de instructies plaatsvindt. Het dagrooster bespreken we aan het begin van de dag.

Op de weektaak wordt aangegeven welke opdrachten door de leerlingen zelf nagekeken en verbeterd moeten worden.

Zelfcorrectie heeft een aantal voordelen:

• Het kind krijgt meteen feedback op zijn werk. Het hoeft niet te wachten tot hij het werk pas later terugkrijgt van de leerkracht.

• Het heeft een duidelijk leereffect, omdat het kind, als het een fout ontdekt, zich meteen zal afvragen hoe deze fout kon ontstaan.

Het geeft de kinderen hierdoor beter inzicht in wat ze zelf kunnen en bij welke zaken ze hulp moeten vragen van de leerkracht.

In het algemeen geldt, dat

• in iedere groep een plaats is waar antwoordbladen en nakijkboekjes staan/liggen.

• de leerkracht het werk van de kinderen al dan niet steekproefsgewijs door loopt.

• de kinderen aan hun eigen tafel nakijken.

• de kinderen aangeven of zij al dan niet tevreden over hun werk zijn.

• we de kinderen leren bij ons te komen, als ze extra instructie willen.

• alle toetsen door de leerkracht nagekeken worden.

In het bijzonder voor groep 4 t/m 8 geldt: 

• de kinderen werken met een Snappet tablet/chromebook, waarbij de leerlingen directe feedback krijgen op het door hun gemaakte werk.

• de kinderen kunnen passende werkpakketten op hun tablet krijgen, die vanuit analyse van toetsresultaten kunnen worden samengesteld.

Kinderen verschillen 

Daltononderwijs houdt rekening met de verschillen tussen de leerlingen. Op onze school gaan we er vanuit dat ieder mens, ieder kind uniek is. Kinderen willen graag leren, ze zijn leergierig en gemotiveerd om de wereld om hen heen te ontdekken. 

Ons onderwijs dient dus aan te sluiten bij de mogelijkheden van de kinderen. Zo kan een kind dat meer leerstof aankan extra en/of aangepaste leerstof aangeboden krijgen. Een kind dat de basisstof niet aankan, krijgt minder en/of andere leerstof aangeboden.

Onze werkwijze

We werken met de taak. De taak is een hoeveelheid leerstof die het kind in een bepaalde periode (een dag of een week) moet maken. Tijdens het werken aan de taak mogen de kinderen samenwerken en genieten zij een zekere vrijheid.

Deze vrijheid ligt op het gebied van:

• het(deel)vakgebied: aan welk vak er gewerkt gaat worden;

• de samenwerking: òf er samengewerkt gaat worden;

• de werktijd: hoe lang er aan een (deel)vakgebied gewerkt gaat worden, enz.

De (beperkte) vrijheid is duidelijk begrensd, de taak moet wèl af zijn na zo’n periode!

In de taak is het werken met een keuzetaak opgenomen. Naast de reguliere vakgebieden als taal, rekenen, spelling, aardrijkskunde, natuur, geschiedenis e.d. bevat de taak ook werk buiten de methode om. Dit werk behoort wel tot het normale taakpakket. Het werk wordt eventueel in een map of digitaal bewaard. Het werk sluit aan bij de specifieke interesse , leerstijl of intelligentie (de 8 verschillende intelligenties van Howard Gardner) van het individuele kind. Binnen het keuzewerk wordt er gewerkt met verschillende opdrachten en/of materialen.  

In iedere groep wordt met uitgestelde aandacht gewerkt. De leerlingen lossen hun problemen in eerste instantie met hun maatje of medeleerlingen op. De leerkrachten gebruiken het stoplicht, waarbij het licht aangeeft hoe er gewerkt dient te worden in de groep. 

• Groen licht betekent dat iedereen mag samenwerken en de leerkracht hulp biedt waar nodig. 

• Oranje betekent dat iedereen mag samenwerken, de leerkracht is niet beschikbaar, hij/zij werkt met individuele kinderen of een kleine instructiegroep. 

• Rood betekent dat er niet gestoord of iets gevraagd kan/mag worden, zowel voor leerlingen als leerkrachten. 

De leerkracht gebruikt het stoplicht op de kast voorin de klas, de leerlingen de dobbelsteen op tafel voor uitgestelde aandacht. Het werken met uitgestelde aandacht is een geïntegreerd gegeven, de leerlingen zijn gewend om daar naar te handelen.  In de groepen 1 en 2 wordt gewerkt met een groen/rode kaart in combinatie met het groepsdier. 

Tijdens de Daltontaak zijn alle kinderen zelfstandig aan het werk, de leerkracht heeft de gelegenheid om kinderen extra hulp of instructie te geven

1.8. Vormen samenwerken: Maatjes, tutoren en flexibele werkplekken

Op De Klinker is “maatjes” werken een belangrijk begrip. Maatjes worden als volgt ingezet:

• Nieuwe kinderen op school krijgen een maatje toegewezen. Deze leerling zorgt dat de nieuwe leerling van alles te weten komt over de werkwijze en afspraken.

• Leerlingen worden voor het maken van samenwerkingsopdrachten voor een korte periode (meestal een week) aan elkaar gekoppeld. In de groepen wordt gezorgd dat de kinderen zoveel mogelijk aan verschillende kinderen gekoppeld worden. Het doel is op natuurlijke wijze te leren samenwerken met iemand, die niet eerste instantie het vriendje of vriendinnetje is. Op het prikbord (groep 1 en 2) , zichtbaar in de klas (groep 3) en op het planbord (groep 3 tot en met 8) kan men zien welke leerlingen gekoppeld zijn.

Flexibele werkplekken: binnen en buiten de lokalen wordt gewerkt met flexibele werkplekken. Om de leeromgeving rijk te houden en te stimuleren, variëren de werkplekken een aantal keren per schooljaar (zie ook bijlage 1: Criteria flexplek). Verder zijn er ruimtes voor samenwerken en in de bovenbouw is er een stilteruimte voor kinderen die behoefte aan stilte hebben.

1.9. Dalton en sociale vaardigheden/Daltonraad/burgerschap

Op De Klinker gebruiken we veel verschillende middelen om te werken aan de sociale vaardigheden, zoals het werken met maatjes, evalueren en reflecteren van verschillende vormen van samenwerken. Hiernaast is het streven om gebruik te gaan maken van een preventieve methode voor sociale vaardigheden en werken we voor groep 3 t/m 8 met het observatie en registratiesysteem van Leerling in Beeld van CITO. Voor de groepen 1 /2 wordt gewerkt met het observatie en registratiesysteem.

Medezeggenschap van de leerlingen in de kinderraad

Een van de kernwaarden binnen het Daltononderwijs is verantwoordelijkheid (in gebondenheid), daarom heeft onze school een leelringenraad, Daltonraad De Klinker. De kinderen die deelnemen aan deze raad krijgen een grote verantwoordelijkheid, doordat er van hun verwacht wordt, dat zij bijhouden wat er leeft onder de andere kinderen binnen school. Ook de andere kinderen krijgen hier een verantwoordelijkheid in, door goed na te denken over de ideeën die ingebracht kunnen worden. De ideeën van de kinderen moeten binnen de mogelijkheden van school vallen. Ook op samenwerkingsgebied wordt er veel verwacht van de kinderen. De kinderen leren luisteren (zowel naar elkaar in de vergadering maar ook naar hun klasgenoten buiten vergaderingen om), vergaderen, overleggen, onderhandelen, rekening houden met elkaar en terugkoppelen.

• De kinderen maken spelenderwijs kennis met democratische beginselen. De leden van de raad zijn vertegenwoordigers van hun klas- en schoolgenoten.

• De kinderen ervaren dat ze meetellen, dat ze serieus genomen worden en bij de schoolorganisatie horen. De betrokkenheid en de verantwoordelijkheid van de kinderen wordt hierdoor vergroot.

• De kinderen leren realistische en haalbare doelen te stellen.

• De kinderen leren luisteren, vergaderen, onderhandelen, samenwerken en terug te koppelen.

Kinderraad en actief burgerschap

Naast een plek in het Daltononderwijs past de Daltonrraad ook binnen actief burgerschap en integratie. Actief burgerschap wordt uitgedrukt in verschillende domeinen. Een van die domeinen is participatie. Het gaat bij dit domein om kennis over de normen en waarden en het aanbieden van de mogelijkheden voor inspraak, vaardigheden en houdingen om op school en in de samenleving actief mee te kunnen doen.

De Daltonraad kan voorstellen doen aan de directeur. De directeur beslist uiteindelijk.

De raad bestaat uit 6 leden. Uit de groepen 6 tot en met 8 nemen elk 2 vertegenwoordigers zitting in de raad. 

Tevens heeft een lid van de kindergemeenteraad van de Gemeente Schiedam toegang tot de bijeenkomsten van de Kinderraad.

1.10. Dalton en de sportieve school

Wij willen zoveel mogelijk leerlingen de kans geven zich zoveel mogelijk te ontplooien, sport en spel vinden wij daarom erg belangrijk. Wij laten de gymlessen door een vakleerkracht verzorgen. Verder zorgen wij ervoor dat een leerkracht de buitenschoolse sportactiviteiten organiseert en begeleidt. Sinds 2012 zijn wij een sportieve basisschool geworden en is rond de school een multifunctioneel sportplein gerealiseerd.