Quy trình tìm kiếm và phát triển thuốc mới
Sứ mệnh của các công ty nghiên cứu dược phẩm là chuyển những hiểu biết về bệnh để mang tới cho bệnh nhân một phương pháp trị liệu mới an toàn và hiệu quả hơn Các nhà khoa học làm việc theo từng phần của tổng thể để tìm hiểu về nguyên nhân gây bệnh ở mức độ gene, protein và tế bào và từ những hiểu biết đó để xác định “đích tác dụng” – nơi mà các phân tử thuốc mới có thể tấn công/gây tác dụng được......Xem thêm
Nguồn: duoclylamsang.vn
Mục tiêu chính là chuyển các hiểu biết về bệnh thành phương pháp điều trị mới, an toàn và hiệu quả hơn.
Dựa vào hiểu biết về gene, protein, tế bào để xác định "đích tác dụng" mà thuốc có thể nhắm đến.
Toàn bộ quá trình phát triển thuốc mất 10–15 năm.
Chi phí trung bình 800 triệu – 1 tỷ USD.
Trong khoảng 5.000–10.000 hợp chất, chỉ 1 được phê duyệt.
Hiểu rõ bệnh: Phân tích cơ chế bệnh ở mức gene, protein, tế bào, mô và toàn cơ thể.
Xác định mục tiêu (target): Chọn phân tử (thường là protein hoặc gene) có liên quan đến bệnh.
Đánh giá mục tiêu: Xác minh tính khả thi của target thông qua thí nghiệm trên tế bào và động vật.
Tìm chất dẫn (lead compound): Sàng lọc và tối ưu hóa phân tử có thể tác động đến target → tạo ra ứng viên thuốc tiềm năng.
Thử nghiệm tiền lâm sàng:
In vitro (trong ống nghiệm) & in vivo (trên động vật).
Đánh giá hiệu quả và độ an toàn ban đầu.
Chuẩn bị kỹ thuật bào chế & sản xuất quy mô nhỏ.
1. Thử nghiệm lâm sàng (6–7 năm)
IND (Đơn xin nghiên cứu thuốc mới) được nộp lên FDA trước khi thử nghiệm trên người.
Gồm 3 pha:
Pha 1: Trên 20–100 người khỏe mạnh → kiểm tra an toàn và dược động học.
Pha 2: Trên 100–500 bệnh nhân → đánh giá hiệu quả sơ bộ, tác dụng phụ và liều dùng tối ưu.
Pha 3: Trên 1.000–5.000 bệnh nhân → xác nhận độ an toàn, hiệu quả, chuẩn bị hồ sơ xin cấp phép (NDA).
2. Hồ sơ đăng ký thuốc mới (NDA)
Nếu dữ liệu chứng minh được thuốc an toàn và hiệu quả, công ty sẽ nộp NDA (~100.000 trang).
FDA sẽ xem xét kỹ lưỡng và quyết định:
Chấp thuận
Yêu cầu thêm thông tin
Từ chối cấp phép
Sản xuất quy mô lớn:
Chuyển đổi từ quy mô nhỏ sang công nghiệp, tuân theo chuẩn GMP.
Cần kỹ thuật và cơ sở hạ tầng chuyên biệt.
Thử nghiệm lâm sàng pha 4 & tiếp tục nghiên cứu:
Theo dõi tác dụng lâu dài, tác dụng phụ hiếm gặp, đánh giá trên nhóm đặc biệt (trẻ em, người già...).
Gửi báo cáo định kỳ cho FDA.
Phát triển thuốc mới là hành trình gian nan với nhiều rủi ro, đầu tư lớn, thời gian dài và tỷ lệ thất bại cao.
Tuy nhiên, mỗi thành công đều có thể mang lại hy vọng điều trị cho hàng triệu bệnh nhân trên thế giới.
Nguồn: duoclylamsang.vn
BÃI BỎ 13 THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VỀ DƯỢC
Bộ Y tế đã ban hành Quyết định về việc công bố thủ tục hành chính bị bãi bỏ lĩnh vực dược phẩm thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế quy định tại Thông tư số 11/2025/TT-BYT..… Xem thêm
Nguồn: baochinhphu.vn, thông tư số 11/2025/TT-BYT.
Y học dân tộc gắn liền đời sống nhân dân
Theo đó, Bộ Y tế công bố 13 thủ tục hành chính bị bãi bỏ lĩnh vực dược phẩm thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế tại Thông tư số 11/2025/TT-BYT ngày 16/5/2025 của Bộ trưởng Bộ Y tế sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 02/2018/TT-BYT ngày 22/01/2018 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định về thực hành tốt cơ sở bán lẻ thuốc; Thông tư số 03/2018/TT-BYT ngày 9/02/2018 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định về thực hành tốt phân phối thuốc, nguyên liệu làm thuốc; Thông tư số 36/2018/TT-BYT ngày 22/11/2018 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định về thực hành tốt bảo quản thuốc, nguyên liệu làm thuốc.
Quyết định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2025.
Danh mục 13 thủ tục hành chính lĩnh vực dược cấp Trung ương và địa phương bãi bỏ:
Theo Thông tư số 11/2025/TT-BYT ban hành ngày 16 tháng 5 năm 2025 của Bộ trưởng Bộ Y tế, một số thủ tục hành chính (TTHC) trong lĩnh vực dược phẩm đã được quy định bãi bỏ ở cả cấp Trung ương và cấp địa phương.
Ở cấp Trung ương, các thủ tục bị bãi bỏ bao gồm:
Đánh giá đáp ứng và duy trì đáp ứng Thực hành tốt bảo quản thuốc, nguyên liệu làm thuốc đối với cơ sở kinh doanh dược.
Các trường hợp đánh giá khi có thay đổi theo quy định tại Điều 11 Thông tư 36/2018/TT-BYT (gồm các điểm a, b, c, d, đ, e khoản 1).
Thủ tục kiểm soát thay đổi liên quan đến các điểm d, đ và e khoản 1 Điều 11 Thông tư 03/2018/TT-BYT.
Các thủ tục này do Cục Quản lý Dược và Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền - Bộ Y tế thực hiện.
Ở cấp địa phương, các thủ tục bị bãi bỏ gồm:
Đánh giá đáp ứng và duy trì đáp ứng Thực hành tốt phân phối thuốc, nguyên liệu làm thuốc, bao gồm cả cơ sở không vì mục đích thương mại.
Đánh giá đáp ứng và duy trì Thực hành tốt tại cơ sở bán lẻ thuốc.
Kiểm soát thay đổi đối với các nội dung thay đổi theo điểm c và d khoản 1 Điều 11 Thông tư 02/2018/TT-BYT.
Các thủ tục này do Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện.
Nguồn: baochinhphu.vn, thông tư số 11/2025/TT-BYT.
10 loại thuốc đi vào lịch sử ngành dược
Đã có nhiều loại thuốc được nghiên cứu và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử, chứng minh tầm quan trọng của ngành dược đối với sự sống còn của nhân loại, bảo vệ loài người trước hiểm họa và thúc đẩy y học, khoa học phát triển. Dưới đây là 10 loại thuốc quan trọng nhất đã được nghiên cứu và phát triển. Sự sắp sếp theo thứ tự không phụ thuộc vào năm tìm ra thuốc mà là tầm ảnh hưởng của nó đối với ngành y.....Xem thêm
Nguồn: Y học sức khỏe, Bệnh viện 108.
1. Penicillin
Penicillin lần đầu tiên được phát triển vào năm 1928, nhưng mãi tới năm 1942 mới bắt đầu được bán rộng rãi trên thị trường. Là kháng sinh chính thức đầu tiên, nó đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử nhân loại và dẫn đầu trong việc điều trị bệnh do vi khuẩn. Nếu không được phát minh và sử dụng, 75% dân số ngày nay sẽ không tồn tại vì tổ tiên của họ đã chết do nhiễm khuẩn. Penicilin đã được sử dụng để điều trị một loạt các bệnh như viêm phổi, sốt phát ban cũng như nhiễm khuẩn tai, da và cổ họng.
Trong năm 2010 có trên 7,3 tỷ đơn vị penicillin đã được dùng trên toàn thế giới. Tuy nhiên, việc sử dụng không đúng cách của penicilin và các kháng sinh khác đồng nghĩa với việc thế giới hiện nay đang đối mặt với vấn nạn đề kháng kháng sinh và thuốc dần mất tác dụng trước sự phát triển của vi khuẩn.
2. Vắc-xin đậu mùa
Bệnh đậu mùa đã được biết đến như là một trong những mối đe dọa tồi tệ nhất mà nhân loại đã từng phải đối mặt, gây nên cái chết cho hơn 10% dân số (ở các thị trấn và thành phố đông dân cư, con số này là 20%). Người đầu tiên phát triển vắc-xin đậu mùa vào năm 1796 là bác sĩ Edward Jenner, người Anh.
Tới đầu những năm 1800, việc tiêm chủng vắc-xin đậu mùa được tiến hành rộng rãi. Nhờ sự phát triển của vắc-xin trong thế kỷ 19, đậu mùa là một trong những bệnh đầu tiên bị xóa sổ khỏi hành tinh. Ngày nay, chúng ta vẫn tự hào nói rằng “diệt trừ bệnh đậu mùa là một trong những thành tựu lớn nhất của nhân loại”.
3. Insulin
Nguyên nhân chính gây nên bệnh đái tháo đường là do cơ thể không sản xuất đủ lượng insulin, một hormon liên quan đến việc chuyển hóa đường thành năng lượng. Insulin cũng được ghi nhận là đã mở đường cho các liệu pháp thay thế hormon trong tương lai và đã cứu sống vô số bệnh nhân đái tháo đường.
4. Morphin
Morphin lần đầu tiên được phát hiện bởi dược sĩ người Đức, Friedrich Sertürner vào năm 1804. Nhưng tới năm 1827, loại thuốc này mới được phát triển ra thị trường. Mặc dù bệnh nhân có nguy cơ lệ thuộc vào thuốc, song chúng ta phải công nhận rằng lợi ích giảm đau của thuốc vượt xa các nguy cơ khi sử dụng. Không có morphin đồng nghĩa với hàng triệu bệnh nhân có tổn thương cơ thể hoặc tình trạng bệnh lý phức tạp sẽ nhấn chìm cuộc sống của mình trong các cơn đau nặng nề và dai dẳng. Việc phát minh và sử dụng morphin mở đường cho một thế hệ mới của các loại thuốc giảm đau ra đời, nhiều trong số đó được bán rộng rãi trong các hiệu thuốc ngày nay.
5. Aspirin
Aspirin đầu tiên ra đời ở dạng acid acetylsalicylic (ASA) vào văm 1899. Tại thời điểm phát minh ra aspirin, nhiều người tin rằng cơ chế giảm đau của thuốc là tác động lên hệ thần kinh trung ương. Nhưng ngày nay chúng ta đã biết giá trị sử dụng của nó vượt xa hiệu quả giảm đau đơn thuần và aspirin thậm chí còn được sử dụng trong điều trị triệu chứng viêm gây ra bệnh tim và nhiều bệnh ung thư.
6. Vắc-xin bại liệt
Bại liệt, một căn bệnh do một loại virut sống trong cổ họng và hệ tiêu hóa, từng là một trong những nguyên nhân gây tàn phế hàng đầu trên thế giới và là nguồn gốc của sự sợ hãi và hoảng loạn ở thế kỷ 20. Vào ngày 26/3/1953, nhà nghiên cứu y khoa Mỹ, TS. Jonas Salk thông báo rằng ông đã thử nghiệm thành công một loại vắc-xin chống lại bệnh bại liệt, loại virut gây ra 58.000 trường hợp bại liệt tại Mỹ vào năm trước đó 1952, trong số đó đã có hơn 3.000 người chết. Năm 1954, các thử nghiệm lâm sàng sử dụng vắc-xin này và giả dược được tiến hành trên gần 2 triệu học sinh Hoa Kỳ. Tháng 4/1955, vắc-xin được công bố có hiệu quả và an toàn, ngay sau đó một chiến dịch tiêm chủng toàn quốc bắt đầu. Số ca bại liệt mới giảm xuống dưới 6.000 trong năm 1957. Kể từ sau sự ra đời của vắc-xin bại liệt, căn bệnh này đã được loại trừ ở gần như mọi khu vực trên thế giới. Tuy nhiên, bởi virut bại liệt vẫn còn tồn tại, tất cả trẻ em vẫn phải được tiêm chủng trước độ tuổi tới trường.
7. Chlorpromazin
Chlorpromazin là thuốc chống loạn thần chính thức đầu tiên, được phát hiện vào tháng 12/1951 và trở thành thuốc được kê đơn tại Pháp vào tháng 10/1952. Sự phát minh và sử dụng chlorpromazin được xem là bước ngoặt trong tâm thần học và một trong số các bước ngoặt đó đã dẫn tới cuộc cách mạng “tâm thần dược học”. Không chỉ dừng lại ở hiệu quả điều trị trên nghiên cứu, chỉ hơn 10 năm sau đó nó đã được sử dụng rộng rãi trên khoảng 50 triệu người. Chlorpromazin cũng được biết là đã mở đường cho các thế hệ tương lai của các loại thuốc dùng để điều trị chứng lo âu và trầm cảm. Các cơ chế của thuốc còn là động lực cho nhà nghiên cứu hiểu sâu hơn về tác động của thuốc trên dẫn truyền thần kinh trong não và làm thế nào để kích thích dẫn truyền các xung động thần kinh giữa các neuron.
8. Thuốc hóa trị liệu ung thư
Thuốc đầu tiên được chứng minh hiệu quả chống lại ung thư là methotrexat. Năm 1950, methotrexat (sau đó được gọi là amethopterin) đã được đề xuất như là một thuốc điều trị cho bệnh bạch cầu. Tới năm 1956, methotrexat đã chữa khỏi một dạng khối u hiếm gặp là choriocarcinoma (còn gọi là ung thư biểu mô rau hay ung thư nhau thai). Trong vài thập kỷ sau đó, những tiến bộ trong hóa trị liệu đã được hiện thực và nhiều loại thuốc với cơ chế hoạt động khác nhau mang đến những cải tiến đáng kể trong tỷ lệ sống còn của bệnh nhân và giảm tỷ lệ tử vong. Tỷ lệ sống còn sau ung thư tăng lên hiện nay là kết quả của sự phát triển nối tiếp các phương thức hóa trị liệu cũng như các chương trình phát hiện sớm ung thư được thực hiện bởi nỗ lực của hệ thống y tế toàn cầu.
9. Các chất ức chế protease điều trị HIV
HIV được xác định là tác nhân gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS). Mặc dù không phải là thuốc điều trị HIV đầu tiên, nhưng sự kết hợp giữa các chất ức chế protease và các loại thuốc điều trị AIDS có ý nghĩa to lớn trong lĩnh vực y khoa khi lần đầu tiên bác sĩ có thể giữ cho nồng độ HIV rất thấp mà bệnh nhân không phát triển sang giai đoạn AIDS.
Các báo cáo đầu tiên về các chất ức chế protease - các chất đối kháng chọn lọc cao đối với HIV đã được công bố vào năm 1987. Sau đó, giai đoạn I thử nghiệm của saquinavir bắt đầu vào năm 1989. Aquinavir là chất ức chế protease đầu tiên được FDA phê chuẩn trong thử nghiệm lân sàng trên người vào tháng 6/1995, sau gần chục năm nỗ lực nghiên cứu.
10. Ether
Ether (ê-te) đã được biết đến từ hơn 300 năm, nhưng trước đây không ai biết ether có thể được sử dụng như là một chất gây mê. Ether được ghi nhận sử dụng trong y khoa như một chất gây mê bởi nha sĩ William T.G. Morton vào ngày 16/10/1846 tại Boston, Massachusetts, Mỹ. Sự phát triển của ether là nền tảng cho sự phát triển của các loại thuốc gây mê hiện đại và hiệu quả.
Nhờ ether, bệnh nhân không còn chịu những cơn sang chấn vì đau đớn trong phẫu thuật. Trong vài thập kỷ qua, các chất gây mê mới và tiên tiến hơn cũng được phát triển, còn ether được đánh dấu như một cột mốc vững chắc trong danh sách những dược chất quan trọng nhất đã được phát minh.
Nguồn: Y học sức khỏe, Bệnh viện 108.
Nguồn: Minh Ngọc (2024), Y học cổ truyền, Báo Sức khỏe & đời sống
Y học dân tộc gắn liền đời sống nhân dân
Dược liệu là cái tên gắn liền với đời sống của nhân dân ta từ hàng ngàn đời nay, chúng chiếm vị trí vô cùng quan trọng trong chăm sóc sức khỏe của con người và nền kinh tế nước nhà. Hiểu một cách đơn giản thì dược liệu có thể là tất cả các bộ phận của cây hoặc động vật hoặc chỉ là một vài bộ phận của chúng.
Theo quan điểm hiện nay thì việc nghiên cứu dược liệu chỉ dường dừng lại ở những nguyên liệu thô mà còn mở rộng phạm vi ở cả những tinh chất chiết ra từ dược liệu. Theo thống kê của Viện Dược liệu thuộc Cục Quản lý Y dược cổ truyền (YDCT), hiện nay, Việt Nam ghi nhận được trên 5.000 loài thực vật, nấm, trên 400 loài động vật và 75 loại khoáng vật có công dụng làm thuốc.
Những dược liệu này đã có từ ngàn đời nay, gắn liền và quen thuộc với cuộc sống người dân. Ở hầu khắp các vùng miền đều có sử dụng các bài thuốc dân gian để chữa các bệnh thông thường, điều này đang trở thành xu hướng và được nhiều người bệnh quan tâm bởi tính an toàn, lành tính và nguồn nguyên liệu phong phú.
Đơn cử như đồng bào các dân tộc M’nông, Mạ, Ê đê trên địa bàn tỉnh Tây Nguyên đã hình thành cách thức chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe theo cách truyền thống riêng biệt. Người dân thường sử dụng những cây thuốc, vị thuốc có ở trong rừng, trong vườn nhà, kết hợp với cách ăn uống để chữa trị bệnh.
Các bài thuốc chữa bệnh của đồng bào rất đơn giản, chỉ là các loại lá cây, rễ hoặc củ băm nhỏ, phơi khô như cây cứt quạ, cây chùm bao, cây mè, cây chó đẻ, cây điểu ủi... Ví dụ, để phục hồi sức khỏe sau sinh cho phụ nữ, người Ê đê dùng rễ cây táo rừng nấu nước cho đến khi sôi và để nguội thì uống 2-3 ngày là cơ thể bình phục. Để trị bệnh ban sởi cho trẻ em, đồng bào lấy vỏ cây chuối rừng cắt ra thành từng miếng nhỏ rồi ngâm vào nước và lấy nước này tắm cho trẻ trong 3-4 ngày liên tiếp bệnh sẽ bớt.
Bên cạnh đó, nước ta có hàng triệu loại cây có thể dùng làm thuốc, các cây thuốc phân bố rộng khắp cả nước, tập trung chủ yếu ở các trung tâm đa dạng sinh vật là Bạch Mã, Lâm Viên, Hoàng Liên Sơn, Cúc Phương, Yok Đôn và Cát Tiên. Với hơn 54 dân tộc mà phần lớn là các dân tộc thiểu số, mỗi dân tộc lại có tập quán, niềm tin và kinh nghiệm sử dụng cây cỏ làm thuốc khác nhau. Hiện nay, tại Việt Nam đã tập hợp được khoảng 4 vạn bài thuốc dân gian gia truyền của hơn 10 nghìn lương y.
Với lịch sử nền Y học cổ truyền gắn liền với chiều dài hơn 4.000 năm văn hiến từ thời kỳ khai quốc đến nay, việc sử dụng dược liệu từ các bài thuốc dân gian đã trở thành một phần của cuộc sống người dân.
Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập với thế giới, ngày càng có nhiều phương thức chữa bệnh, nhưng với những ưu điểm vốn có trong việc hỗ trợ cải thiện các bệnh mãn tính, thuốc bổ và ít tác dụng phụ, các bài thuốc từ dược liệu vẫn là một phần quan trọng trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Dược liệu đóng vai trò quan trọng trong ngành y tế
Không chỉ quen thuộc với người dân, dược liệu còn đống vai trò quan trọng trong hệ hệ thông y tế, cụ thể là ngành sản xuất thuôc. Theo đó, thuốc phòng bệnh và chữa bệnh được điều chế từ 2 nguồn là dược liệu và hóa chất tổng hợp. Chỉ tính riêng về thảo dược, theo thống kê chưa đầy đủ của Tổ chức Y tế thế giới cho thấy có hơn 21.000 loài cây cỏ được các dân tộc trên thế giới dùng làm thuốc.
Không chỉ các nước châu Á, mà ngay cả các nước phương Tây cũng tiêu thụ một lượng lớn dược liệu. Theo thống kê ở các nước có nền công nghiệp phát triển thì có khoảng ¼ số thuốc thống kê trong các đơn thuốc có hoạt chất từ thảo dược.
Không những vậy, hiện nay có nhiều hoạt chất quan trọng có tác dụng chữa bệnh như quinin, morphin, ajmalicin, vincaleucoblastin, digitalin, digoxin… đều phải chiết từ dược liệu mà không có con đường tổng hợp.
Ngoài ra, dược liệu còn được biết đến là nguồn cung cấp nguyên liệu cho công việc bán tổng hợp của một số loại thuốc chữa bệnh. Chẳng hạn để bán tổng hợp các loại thuốc steroid thì hàng năm thế giới cần khoảng 100.000 tấn củ mài có chứa diosgenin. Bên cạnh đó, dược liệu còn cung cấp các khung cơ bản để tổng hợp các loại thuốc mới, mở đường cho ngành hóa dược phát triển.
Đánh giá được tầm quan trọng về vai trò của dược liệu, ngày 17/3/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 376/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp dược, dược liệu sản xuất trong nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Đây là mục tiêu quan trọng được Chính phủ đề ra, không chỉ nhằm phát triển cây dược liệu mà còn bảo tồn, xây dựng các phương thức canh tác nông - lâm kết hợp bền vững. Việc thực hiện thành công Chương trình sẽ góp phần quan trọng cải thiện môi trường, tăng thu nhập chuyển dịch cơ cấu cây trồng, ổn định dân cư, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Nguồn: Minh Ngọc (2024), Y học cổ truyền, Báo Sức khỏe & đời sống
Loại thuốc mới trị trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Thuốc voquezna mới đây đã được FDA phê duyệt để điều trị chứng ợ nóng liên quan đến trào ngược dạ dày thực quản (GERD), một tình trạng rất phổ biến nhất ở người lớn...Xem thêm
Nguồn: DS. Nguyễn Thanh Phúc (2024), Loại thuốc mới trị trào ngược dạ dày thực quản (GERD), Báo sức khoẻ & đời sống.
Điều gì xảy ra nếu trào ngược dạ dày thực quản không được điều trị?
Dạ dày liên tục sản xuất axit clohydric để giúp tiêu hóa thức ăn. Nếu axit này trào ngược từ dạ dày lên thực quản, sẽ gây cảm giác ợ nóng. Theo thời gian, tình trạng trào ngược axit không chỉ gây đau đớn mà còn có thể gây ra một số tổn thương nghiêm trọng.
Trào ngược dạ dày không được điều trị có thể gây ra tình trạng xói mòn thực quản, dẫn đến chảy máu đường tiêu hóa trên, bệnh barrett thực quản, ung thư thực quản và ho mạn tính do hít phải chất chứa trong dạ dày.
Tác dụng của voquezna trong điều trị trào ngược dạ dày
Voquezna (vonoprazan) làm giảm sản xuất axit dạ dày, được bán theo đơn và có hai hàm lượng: 10 mg và 20 mg. Đối với bệnh nhân bị trào ngược dạ dày và nhiễm vi khuẩn H.Pylori trong dạ dày, voquezna cũng có sẵn dưới dạng voquezna dual par hoặc voquezna triple pak. Các công thức này kết hợp vonoprazan và thuốc kháng sinh điều trị vi khuẩn H.Pylori.
Đối với người bị loét thực quản do trào ngược axit, có thể dùng voquezna trong 8 tuần để chữa lành tổn thương và trong tối đa 6 tháng để duy trì niêm mạc thực quản sau khi chữa lành.
Dựa trên dữ liệu từ các thử nghiệm lâm sàng, voquezna cũng được FDA chấp thuận để điều trị chứng ợ nóng mà không bị loét trong tối đa 4 tuần. Tuy nhiên, thuốc có thể được dùng lâu hơn nếu cần thiết.
Trào ngược dạ dày không được điều trị có thể gây ra tình trạng xói mòn thực quản, dẫn đến chảy máu đường tiêu hóa trên và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.
Cơ chế tác dụng của voquezna có gì khác biệt?
Dạ dày cần một loại enzyme gọi là H+/K+ ATPase (hoặc hydro/kali ATPase) để tạo ra axit dạ dày. Thuốc ức chế bơm proton (PPI), chẳng hạn như prevacid (lansoprazole), prilosec (omeprazole) và nexium (esomeprazole)… giúp ngăn chặn enzyme này chuyển đổi hydro thành axit clohydric.
Voquezna có cơ chế khác - là thuốc chẹn axit cạnh tranh kali (PCAB) liên kết với kênh kali của enzyme H+/K+ ATPase và vô hiệu hóa nó.
Cho dù bạn dùng PPI hay PCAB để điều trị GERD, kết quả đều như nhau, khiến cho dạ dày sẽ tiết ra ít axit hơn.
PPI đã là trụ cột của phương pháp điều trị GERD trong 30 năm qua và chúng có hiệu quả đối với nhiều bệnh nhân. Nhưng để có hiệu quả tốt, PPI phải được dùng 30 phút trước khi ăn hoặc uống và có thể mất vài ngày để nhận thấy hiệu quả đầy đủ của các phương pháp điều trị này. Một số bệnh nhân gặp phải "hiệu ứng hồi phục đáng kể" khi họ ngừng dùng PPI.
Các thử nghiệm lâm sàng cho thấy, voquezna làm giảm các triệu chứng nhanh hơn PPI và mang lại hiệu quả giảm đau trong vòng 24 giờ. Thuốc cũng có thể được dùng bất kỳ thời điểm nào trong ngày, bất kể thời gian ăn hay lượng thức ăn nạp vào. Khi được thử nghiệm với lansoprazole (một PPI thông thường), một thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 cho thấy, vonoprazan có hiệu quả hơn trong việc duy trì quá trình chữa lành vết loét thực quản.
Voquezna có an toàn không?
Cũng như các loại thuốc khác, vonoprazan cũng có thể gây một số tác dụng phụ bao gồm:
Đau dạ dày, đầy hơi và viêm
Tiêu chảy hoặc táo bón
Buồn nôn
Huyết áp cao
Nhiễm trùng đường tiết niệu…
Ngoài ra, một số biến chứng hiếm gặp nhưng có khả năng nghiêm trọng của thuốc như:
Viêm ống thận kẽ cấp tính (tình trạng bệnh lý ở thận làm giảm sản xuất nước tiểu).
Tiêu chảy do sự phát triển quá mức của vi khuẩn C. diff.
Tăng nguy cơ gãy xương hông, cổ tay hoặc cột sống
Phản ứng dị ứng da
Giảm nồng độ vitamin B12 hoặc magiê
Khối u lành tính ở dạ dày (polyp tuyến đáy vị)
Điều chỉnh lối sống giúp cải thiện triệu chứng trào ngược
Ngoài việc dùng thuốc, người bệnh bị trào ngược dạ dày nên thực hiện những thay đổi về chế độ ăn uống và lối sống, giúp kiểm soát các triệu chứng tốt hơn như:
- Hạn chế caffeine, sô cô la và các bữa ăn cay: Những thực phẩm này làm giãn cơ thắt thực quản dưới và khiến axit dễ trào ngược vào thực quản hơn.
- Chia nhỏ bữa ăn: Ăn nhiều một lúc làm tăng áp lực bên trong dạ dày. Ăn những bữa ăn nhẹ, nhỉ và thường xuyên hơn cũng làm giảm trào ngược.
- Kết thúc bữa ăn trước 4 giờ khi nằm xuống hoặc đi ngủ: Điều này sẽ giúp dạ dày có thời gian tiêu hóa thức ăn ở tư thế đứng hoặc ngồi (thẳng) tránh trào ngược. Một số người bị ợ nóng vào ban đêm sẽ được hưởng lợi khi ngủ với đầu giường được nâng cao.
Nguồn: DS. Nguyễn Thanh Phúc (2024), Loại thuốc mới trị trào ngược dạ dày thực quản (GERD), Báo sức khoẻ & đời sống.
Nguồn: DS. Dương Khánh Linh (2024), 7 lỗi cần tránh khi sử dụng men vi sinh, Báo sức khoẻ & đời sống.
Men vi sinh (probiotics) là các vi sinh vật sống có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là hệ tiêu hóa. Men vi sinh giúp duy trì sự cân bằng lành mạnh của vi khuẩn đường ruột.
Men vi sinh được sử dụng khi sự cân bằng vi sinh đường ruột bị xáo trộn, thường gặp ở bệnh nhân điều trị kháng sinh kéo dài với biểu hiện loạn khuẩn ruột là đi ngoài phân sống, tiêu chảy, khó tiêu, trướng bụng...
Lưu ý, không nên sử dụng men vi sinh để thay thế cho phương pháp điều trị y tế cơ bản, tốt nhất, trước khi sử dụng cần trao đổi với bác sĩ để xác định liệu trình điều trị phù hợp.
Trong quá trình sử dụng, để men vi sinh phát huy hiệu quả, cần tránh các lỗi sau:
- Sử dụng men vi sinh mà không đánh giá tình trạng của bản thân: Mặc dù men vi sinh tương đối an toàn nhưng không phù hợp với tất cả mọi người.Đối với người đang mắc bệnh nặng, đang hóa trị, rối loạn miễn dịch hoặc mắc các bệnh khác, tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng để không ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
- Sử dụng chủng men vi sinh không phù hợp: Các loài probiotic phổ biến bao gồm Lactobacillus lactis, Bifidobacteria, Bacillus và Streptococcus. Tùy theo từng chủng khác nhau mà chúng có tác dụng khác nhau, nên cần lựa chọn chủng phù hợp theo nhu cầu cá nhân của mỗi người.
Khi lựa chọn men vi sinh, ngoài việc chú ý đến chủng vi khuẩn, số lượng vi khuẩn và tốc độ hấp thụ, bạn cũng nên tránh chỉ sử dụng một loại men vi sinh trong thời gian dài. Tốt nhất nên điều chỉnh linh hoạt các loại men vi sinh.
- Sử dụng men vi sinh với cà phê, trà, đồ uống nóng: Cũng giống như thuốc, nên uống men vi sinh với nước lọc. Không nên dùng chung với cà phê, trà hoặc đồ uống có chứa caffeine. Nếu phải uống, bạn nên uống cách nhau khoảng 1-2 giờ.
Nước nóng có thể dễ dàng tiêu diệt vi khuẩn sống và phá hủy tác dụng ban đầu của men vi sinh, nên dùng men vi sinh với nước đun sôi để nguội không quá 35°C.
- Bảo quản không phù hợp: Một số loại men vi sinh cần được bảo quản lạnh để đảm bảo khả năng sống của vi khuẩn có lợi và tối đa hóa hiệu quả của sản phẩm. Việc tiếp xúc với nhiệt độ cao, độ ẩm hoặc ánh sáng mặt trời trực tiếp có thể làm suy yếu các vi khuẩn có lợi, làm giảm đáng kể lợi ích của lợi khuẩn đối với sức khỏe.
- Các yếu tố lối sống: Các yếu tố như căng thẳng, thiếu ngủ, uống rượu và chế độ ăn nhiều đường, đồ cay, chiên rán hoặc thực phẩm chế biến sẵn, có chứa phụ gia thực phẩm như bánh kẹo, đồ ăn nhanh, chế biến sẵn... có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe đường ruột, khiến các vi khuẩn có lợi khó phát triển và sinh sôi.
- Lạm dụng men vi sinh: Uống quá nhiều men vi sinh có thể phá vỡ sự cân bằng tự nhiên của hệ vi khuẩn đường ruột, dẫn đến sự phát triển quá mức của một số chủng vi khuẩn nhất định, làm giảm sự đa dạng tổng thể của hệ vi sinh đường ruột. Sự đa dạng này là chìa khóa cho một đường ruột khỏe mạnh.
- Coi men vi sinh là thuốc chữa bách bệnh: Mặc dù men vi sinh có thể có lợi cho một số tình trạng sức khỏe nhất định, nhưng chúng không phải là thuốc chữa bách bệnh cho tất cả các vấn đề sức khỏe. Điều quan trọng là sử dụng men vi sinh như một phần của phương pháp tiếp cận toàn diện đối với sức khỏe bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục và các yếu tố lối sống khác.
Nguồn: DS. Dương Khánh Linh (2024), 7 lỗi cần tránh khi sử dụng men vi sinh, Báo sức khoẻ & đời sống.
Độ lọc cầu thận (GFR) là gì?
Độ lọc cầu thận (GFR) là lưu lượng máu lọc qua cầu thận trong 1 phút. Độ lọc cầu thận ước tính (eGFR) giúp đánh giá khả năng hoạt động của thận và chẩn đoán giai đoạn suy thận. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về độ lọc cầu thận và ý nghĩa của xét nghiệm đánh giá độ lọc cầu thận...Xem thêm
Nguồn: Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
1. Độ lọc cầu thận là gì?
Thận là hệ thống lọc máu tự nhiên trong cơ thể, giúp loại bỏ các chất thải ra khỏi máu rồi bài tiết qua nước tiểu, đồng thời tái hấp thu nước, glucose và các amino acid. Cầu thận là bộ phận lọc máu của nephron trong thận (nephron là đơn vị cấu tạo và chức năng của thận).
Độ lọc cầu thận GFR (Glomerular Filtration Rate) là lưu lượng máu lọc qua cầu thận trong 1 phút. eGFR là độ lọc cầu thận ước tính, cho biết khả năng bài tiết của của thận, là phép đo tốt nhất để đánh giá khả năng hoạt động của thận và chẩn đoán giai đoạn suy thận.
Độ lọc cầu thận càng cao thì chức năng thận càng tốt. Độ lọc cầu thận càng giảm thì chức năng thận càng yếu. GRF có thể thay đổi theo tuổi, giới tính, chỉ số khối cơ thể, hoạt động cơ thể, số nephron lúc sinh. Sau tuổi 30, GRF giảm dần 0,5-1ml/ph mỗi năm bất kể có tổn thương thận hay không.
2. Độ lọc cầu thận được tính như thế nào?
GFR được ước tính gián tiếp thông qua chỉ số creatinine hoặc độ thanh thải creatinine.
Creatinine là chất thải được tạo ra từ vận động của cơ, được đưa vào máu và lọc ở thận trước khi thải ra ngoài qua nước tiểu. Creatinine đa phần thải ra nước tiểu, chỉ có một lượng nhỏ tồn tại trong máu. Khi chức năng thận suy giảm, creatinine sẽ không được bài tiết mà lưu lại trong máu nhiều hơn. eGRF được tính dựa trên kết quả creatinine trong máu xem xét trên yếu tố tuổi tác và giới tính.
Độ thanh thải creatinine (CrCl) là thể tích máu được thanh lọc creatinine trong 1 đơn vị thời gian (ml/ph), được đo lường bằng cách kiểm tra lượng creatinine trong mẫu nước tiểu thu thập trong 24h. Độ thanh thải creatinine sẽ lớn hơn eGFR do creatinin được bài tiết thêm tại ống thận.
3. Ý nghĩa của độ lọc cầu thận GRF
Độ lọc cầu thận ước tính ở người trưởng thành khỏe mạnh > 90 ml/ph/1,73m2.
Giá trị eGRF nằm trong khoảng 60-89 tức là độ lọc cầu thận bình thường hoặc giảm nhẹ (tùy theo độ tuổi), có thể không mắc bệnh thận, cần kiểm tra thường xuyên. Nhưng khi một người mắc albumin niệu, chứng huyết niệu, bệnh lý hoặc cấu trúc bất thường thì eGRF > 60 là một dấu hiệu sớm của bệnh thận.
Khi eGRF < 60 ml/ph/1,73m2 cho thấy độ lọc cầu thận suy giảm vừa đến mạnh. Bệnh thận mạn tính được chẩn đoán khi eGFR dưới 60 liên tục trên 3 tháng.
eGRF giảm xuống dưới mức 15 ml/ph/1,73m2 là tình trạng suy thận, lúc này cần lọc máu thường xuyên hoặc ghép thận.
Kết quả GRF và albumin niệu (xét nghiệm protein nước tiểu) thường được kết hợp cùng nhau để đánh giá chức năng thận.
Xét nghiệm đánh giá GRF không được sử dụng trực tiếp chẩn đoán các bệnh về thận. Cần làm thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây suy giảm chức năng thận, từ đó đưa ra phương pháp điều trị sớm và phù hợp nhất.
4. Ai cần ước tính độ lọc cầu thận
eGRP là một xét nghiệm kiểm tra sức khỏe định kỳ
Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm độ lọc cầu thận nếu nghi ngờ một người bị bệnh thận. Một số triệu chứng của bệnh thận như:
- Phù bàn chân, mắt cá chân, cổ tay, xung quanh mắt.
- Đi tiểu ra máu, có bọt hoặc màu nâu.
- Tăng số lần đi tiểu, đặc biệt là tiểu đêm.
- Lượng nước tiểu giảm.
- Khó đi tiểu.
- Đau lưng giữa.
- Da khô, ngứa ngáy.
- Nặng ngực, khó thở không rõ nguyên nhân.
Độ lọc cầu thận ước tính là một phần của kiểm tra sức khỏe định kỳ, giúp chẩn đoán bệnh thận ở giai đoạn đầu, đặc biệt là ở những đối tượng có nguy cơ bệnh thận như:
- Trên 60.
- Đái tháo đường.
- Tăng huyết áp.
- Bệnh tim mạch.
- Thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc tắc nghẽn đường tiết niệu.
- Tiền sử gia đình có người bị bệnh thận.
- Thuộc chủng tộc người Á Đông, Ấn Độ, Châu Mỹ La-tinh.
Trong các nguyên nhân gây bệnh thận mạn tính thì đái tháo đường và tăng huyết áp là nguyên nhân thường gặp nhất. Kiểm soát lượng đường trong máu và huyết áp là cách tốt nhất để phòng ngừa hoặc hạn chế tổn thương thận. Điều này cũng giúp hạn chế các biến chứng của bệnh thận.
Xét nghiệm GFR cũng được sử dụng để theo dõi bệnh nhân bị bệnh thận mạn tính.
5. Hạn chế suy giảm độ lọc cầu thận
Mặc dù tổn thương thận thường là vĩnh viễn, nhưng có thể ngăn ngừa tổn thương nặng hơn nhờ quản lý tốt các tình trạng gây ra bệnh thận. Ví dụ:
- Sử dụng thuốc huyết áp ở người tăng huyết áp.
- Sử dụng thuốc kiểm soát đường huyết ở người bị tiểu đường.
- Tập thể dục thường xuyên.
- Duy trì cân nặng hợp lý, giảm cân nếu thừa cân béo phì.
- Chế độ ăn lành mạnh, ít đường, muối, chất béo; nhiều rau xanh, trái cây.
- Hạn chế rượu.
- Bỏ thuốc lá.
Bệnh thận nếu điều trị sớm sẽ đem lại kết quả tích cực, ngăn ngừa suy thận. Vì vậy, tất cả mọi người và đặc biệt là người có yếu tố nguy cơ bệnh thận cần làm xét nghiệm creatinine và độ lọc cầu thận ước tính định kỳ để được đánh giá bệnh thận sớm.
Nguồn: Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Xét nghiệm HbA1c là gì?
Xét nghiệm HbA1c là xét nghiệm tầm soát, đánh giá và theo dõi bệnh tiểu đường. Đây là một xét nghiệm máu đơn giản, được chỉ định khi khám sức khỏe tổng quát định kỳ, khi có triệu chứng nghi ngờ bị bệnh tiểu đường hoặc ở bệnh nhân đang điều trị tiểu đường... Xem thêm
Nguồn: Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
1. Xét nghiệm HbA1c là gì?
Hemoglobin (huyết sắc tố) là thành phần của tế bào hồng cầu mang oxy đến tế bào. Xét nghiệm hemoglobin A1c (HbA1c) phản ánh lượng glucose trong máu gắn với hemoglobin trong ba tháng qua. Ba tháng là tuổi thọ trung bình của một tế bào hồng cầu.
Mức glucose trong máu càng cao thì lượng glucose gắn vào hemoglobin càng nhiều. Mức HbA1c cao là dấu hiệu của bệnh tiểu đường (đái tháo đường).
Trước đây, xét nghiệm HbA1c chỉ được sử dụng để theo dõi bệnh nhân tiểu đường. Nhưng hiện nay, WHO khuyến nghị sử dụng HbA1c để tầm soát bệnh tiểu đường loại 2.
2. Khi nào cần làm xét nghiệm HbA1c
Xét nghiệm HbA1c là một xét nghiệm máu trong bài kiểm tra sức khỏe định kỳ để tầm soát bệnh tiểu đường loại 2 và tiền tiểu đường. Tiền tiểu đường là tình trạng lượng đường trong máu cao cho thấy có nguy cơ phát triển thành bệnh tiểu đường loại 2.
Người trưởng thành nên làm xét nghiệm HbA1c định kỳ, đặc biệt là người trên 45 tuổi và người có yếu tố nguy cơ tiểu đường:
- Thừa cân, béo phì.
- Rối loạn lipid máu.
- Tăng huyết áp.
- Bệnh tim mạch.
- Có lối sống tĩnh tại, ít vận động.
- Tiền sử gia đình có người bị bệnh tiểu đường loại 1 hoặc loại 2.
- Phụ nữ có tiền sử tiểu đường thai kỳ (song xét nghiệm này không được sử dụng để chẩn đoán bệnh tiểu đường trong thai kỳ).
Xét nghiệm này cũng được chỉ định ở người có kết quả xét nghiệm glucose máu cao, hoặc có triệu chứng của bệnh tiểu đường như:
- Thường xuyên khát nước, cơn khát tăng dần
- Khô miệng
- Đi tiểu nhiều
- Nhanh cảm thấy đói, ăn nhiều nhưng giảm cân.
- Mệt mỏi
- Suy nghĩ chậm chạp
- Nhìn mờ
- Vết thương lâu lành
Xét nghiệm HbA1c là xét nghiệm chính ở người đã mắc bệnh tiểu đường để theo dõi lượng đường huyết và đánh giá nguy cơ biến chứng. Tuy nhiên, xét nghiệm HbA1c không thể thay thế cho xét nghiệm kiểm tra đường huyết bởi vì lượng đường trong máu có thể lên xuống liên tục.
3. Cách thực hiện xét nghiệm HbA1c
Xét nghiệm HbA1c là một xét nghiệm máu đơn giản. Nhân viên y tế sẽ sử dụng một kim tiêm nhỏ để lấy máu từ tĩnh mạch cánh tay hoặc bàn tay. Mẫu máu sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích.
Trước khi xét nghiệm bạn có thể cần nhịn ăn vì xét nghiệm này có thể được thực hiện cùng các xét nghiệm đường huyết khác.
Xét nghiệm này cũng được chỉ định ở người có kết quả xét nghiệm glucose máu cao, hoặc có triệu chứng của bệnh tiểu đường như:
- Thường xuyên khát nước, cơn khát tăng dần
- Khô miệng
- Đi tiểu nhiều
- Nhanh cảm thấy đói, ăn nhiều nhưng giảm cân.
- Mệt mỏi
- Suy nghĩ chậm chạp
- Nhìn mờ
- Vết thương lâu lành
Xét nghiệm HbA1c là xét nghiệm chính ở người đã mắc bệnh tiểu đường để theo dõi lượng đường huyết và đánh giá nguy cơ biến chứng. Tuy nhiên, xét nghiệm HbA1c không thể thay thế cho xét nghiệm kiểm tra đường huyết bởi vì lượng đường trong máu có thể lên xuống liên tục.
3. Cách thực hiện xét nghiệm HbA1c
Xét nghiệm HbA1c là một xét nghiệm máu đơn giản. Nhân viên y tế sẽ sử dụng một kim tiêm nhỏ để lấy máu từ tĩnh mạch cánh tay hoặc bàn tay. Mẫu máu sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích.
Trước khi xét nghiệm bạn có thể cần nhịn ăn vì xét nghiệm này có thể được thực hiện cùng các xét nghiệm đường huyết khác.
Nguồn: Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Người bị tăng huyết áp cần có chế độ ăn uống lành mạnh để duy trì mức huyết áp tối ưu và phòng ngừa nguy cơ đau tim, đột quỵ. Những thực phẩm tốt cần bổ sung cho người bị tăng huyết áp kể cả đang dùng thuốc hạ huyết áp đó là nhóm thực phẩm giàu kali và magie, sẽ giúp làm giảm huyết áp...Xem thêm
Nguồn: Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
1. Quả mọng
Quả việt quất, dâu tây, quả mâm xôi và các loại quả mọng khác rất giàu các chất chống oxy hóa như flavonoid và anthocyanin là một thực phẩm tuyệt vời cho huyết áp khỏe mạnh.
2. Cam quýt
Trái cây họ cam quýt bao gồm bưởi, cam, chanh có thể hạ huyết áp nhờ chứa nhiều vitamin, khoáng chất và các hợp chất thực vật khác.
3. Sữa chua Hy Lạp
Sữa chua Hy Lạp là một sản phẩm từ sữa giàu dinh dưỡng, chứa nhiều khoáng chất bao gồm kali và canxi. Sữa chua Hy Lạp không chỉ giúp điều hòa huyết áp mà còn đem lại nhiều lợi ích sức khỏe khác. Mặc dù một số người có thể cảm thấy không ngon khi ăn loại sữa chua này.
4. Cá hồi
Cá hồi và các loại cá béo khác là nguồn cung cấp chất béo lành mạnh và giúp giảm huyết áp bằng cách giảm viêm và giảm hợp chất gây co mạch máu oxylipin.
5. Đậu
Các loại đậu, nhất là đậu lăng rất giàu các chất xơ, magie và kali giúp giảm huyết áp rất tốt.
6. Bông cải xanh
Bông cải xanh được đánh giá là một trong những thực phẩm lành mạnh nhất hành tinh. Loại rau này chứa nhiều chất chống oxy hóa flavonoid giúp tăng cường chức năng mạch máu và tăng nồng độ oxit nitric – có tác dụng làm giãn mạch máu trong cơ thể, nhờ đó làm giảm huyết áp.
7. Cà chua
Cà chua giàu kali và carotenoid lycopene – một chất sắc tố có lợi cho sức khỏe tim mạch. Ăn cà chua và các loại thực giẩm giàu lycopene có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch như tăng huyết áp.
8. Cà rốt
Cà rốt giòn, ngọt và cũng rất bổ dưỡng. Cà rốt chứa nhiều hợp chất phenolic như axit chlorogen, p-coumaric và axit caffeic giúp giãn mạch máu và giảm viêm, nhờ đó có thể hạ huyết áp.
Có thể cà rốt bằng nhiều cách như xào, hầm, nấu canh, hấp, nhưng ăn sống đem lại nhiều lợi ích hơn trong việc giảm huyết áp.
9. Rau cần tây
Rau cần tây là thực phẩm được sử dụng nhiều trong nấu nướng. Nó cũng là loại rau có ích cho người bị tăng huyết áp nhờ những hợp chất phthalides trong nó, giúp giãn mạch máu và hạ huyết áp.
10. Các loại hạt
Các loại hạt, như hạt óc chó, hạnh nhân, hạt chia, hạt lanh… chứa đầy chất dinh dưỡng bao gồm chất béo lành mạnh, kali, magie và chất xơ giúp điều hòa huyết áp khỏe mạnh.
11. Cải bó xôi (bina, rau chân vịt)
Cải bó xôi giàu kali, canxi, magie và chất chống oxy hóa. Ngoài ra nó có hàm lượng nitrat cao là lựa chọn tuyệt vời cho người bị cao huyết áp.
12. Củ dền và lá củ dền
Có thể bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng lá củ dền có thể dùng để nấu ăn và cũng rất bổ dưỡng.
Bản thân củ dền, lá củ dền và nước ép của chúng có hàm lượng nitrit cao, giúp giãn mạch máu và có thể làm hạ huyết áp.
13. Các loại rau thơm và gia vị
Rau thơm và gia vị có chứa các hợp chất giúp giảm huyết áp bằng cách làm giãn mạch máu.
14. Hạt bí ngô
Hạt bí ngô cung cấp magie, kali và arginine – một loại axit amin cần thiết để sản xuất oxit nitric. Nhờ đó ăn hạt bí ngô có thể tốt cho người tăng huyết áp nhờ làm giãn mạch máu và giảm huyết áp.
15. Dầu ô liu
Dầu ô liu rất tốt cho sức khỏe nói chung và sức khỏe tim mạch nói riêng. Nó giúp giảm huyết áp nhờ các hợp chất thực vật có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa giúp giảm quá trình bệnh bao gồm cả bệnh tim.
Theo các nghiên cứu quan sát cho thấy việc tiêu thụ dầu ô liu giúp làm giảm huyết áp ở bệnh nhân tăng huyết áp.
16. Lựu
Lựu và nước ép lựu rất giàu tanin, có đặc tính chống xơ vữa động mạch và chống oxy hóa mạnh. Một số chất chống oxy hóa có thể làm giảm huyết áp.
Mặc dù việc ăn lựu giúp giảm huyết áp không hoàn toàn đúng ở tất cả mọi người, nhưng đây là một loại trái cây có lợi cho tim.
17. Ngũ cốc nguyên hạt
Nghiên cứu cho thấy chế độ ăn giàu ngũ cốc nguyên hạt có thể làm giảm nguy cơ tăng huyết áp.
Trên đây là các thực phẩm tốt cho người tăng huyết áp. Ngoài ra còn có rất nhiều loại thực phẩm khác tốt cho tim mạch. Quan trọng là bạn cần tuân thủ chế độ ăn uống lạnh mạnh, thường xuyên tập thể dục và tuân thủ điều trị của bác sĩ để kiểm soát chỉ số huyết áp của mình.
Nguồn: Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Các Bệnh viện tại Việt Nam hiện nay thường sử dụng 5 loại ống nghiệm tương ứng với 5 chất chống đông là:
1. Sodium citrate: Nắp màu xanh lá, thường dùng trong xét nghiệm Đông máu.....Xem thêm
Nguồn: Công ty Phương Đông
Các Bệnh viện tại Việt Nam hiện nay thường sử dụng 5 loại ống nghiệm tương ứng với 5 chất chống đông là:
1. Sodium citrate: Nắp màu xanh lá, thường dùng trong xét nghiệm Đông máu
2. EDTA: Nắp màu xanh dương, thường dùng trong xét nghiệm Huyết đồ
3. Heparin: Nắp màu đen, thường dùng trong xét nghiệm Sinh hóa
4. Ống serum: Nắp màu đỏ, không chứa chất chống đông, thường dùng trong xét nghiệm Miễn dịch
5. NaF: Nắp màu xám, dùng trong xét nghiệm định lượng glucose khi mẫu máu không được phân tích trong vòng 2 giờ.
Bất hoạt tạm thời quá trình đông máu bằng cách liên kết với Ca2+ trong máu. Quá trình đông máu sẽ được khởi động khi bổ sung lại Ca2+. Trên thị trường có 2 loại nồng độ 3.8% và 3.2%. Loại 3.8% với yêu cầu nghiêm ngặt lấy đúng lượng máu, không thừa, không thiếu, nếu không sẽ ảnh hưởng tới xét nghiệm. Với loại 3.2% có thể lấy máu trong khoảng cho phép, loại này được CLSI khuyến cáo nên sử dụng hơn.
Ống Natri citrate thường dùng cho các xét nghiệm đông máu như PT, APTT, TT, FDPs, định lượng các yếu tố đông máu.
Trong xét nghiệm công thức máu, nếu xảy ra hiện tượng tiểu cầu vệ tinh trong ống EDTA, thì có thể sử dụng ống Natri citrate để chống đông, khi đó cần chú ý máu đã bị pha loãng, kết quả từ máy cần nhân ngược lại với hệ số pha loãng.
Có thể làm bằng thủy tinh hoặc ống nhựa, với ống nhựa bên trong sẽ chứa các hạt silicagen, thủy tinh và silicagen sẽ làm tăng tốc độ đông máu. Sau khi ly tâm sẽ thu được huyết thanh.
Ống huyết thanh có thể sử dụng cho các xét nghiệm sinh hóa thường quy, các xét nghiệm miễn dịch, huyết thanh học, định nhóm máu. Không nên sử dụng cho các xét nghiệm điện giải đồ.
Chứa thành phần Lithium heparin. Heparin ức chế sự đông máu bằng cách tạo phức với thrombin, làm bất hoạt thrombin. Thrombin được coi là trung tâm của hệ thống đông máu. Khi thrombin bị bất hoạt, chúng không thể phân cắt các fibrinogen thành fibrin, từ đó không hình thành cục đông.
Ngoài đặc tính tạo phức với thrombin, heparin còn tạo phức với Anti-thrombin 3 (AT3) và tăng kết tập tiểu cầu.
Heparin được sử dụng phổ biến trong hầu hết các xét nghiệm hóa sinh, miễn dịch. Không phù hợp cho các xét nghiệm huyết học và đông máu.
Ngăn cản quá trình đông máu bằng liên kết với Ca2+ trong máu, hình thành phức hợp EDTA-Ca bền vững. Do tính chất giữ hình dạng tế bào ổn định trong thời gian dài nên thích hợp cho các xét nghiệm khảo sát tế bào máu như: Tổng phân tích máu, HbA1C, tốc độ máu lắng, huyết đồ, kéo lame quan sát ký sinh trùng trong máu.
Ống EDTA thường là muối của Natri-EDTA hoặc Kali-EDTA, nhưng loại Kali-EDTA thường dùng hơn và thường ở 2 dạng: K2-EDTA dạng khô và K3-EDTA dạng lỏng. Với dạng khô K2-EDTA, chống đông được phun lên thành ống, do đó nếu kém lắc trộn ống máu thì cũng có thể chấp nhận, nhưng tiểu cầu dễ bị vón cục. Ngược lại, với K3-EDTA dạng lỏng, chứa 1 lượng sẵn chống đông, việc lắc trộn đều ống máu, đủ số lần là yêu cầu bắt buộc, do đó cũng hạn chế tiểu cầu vón. Nhưng nếu quên không lắc trộn máu sau khi lấy, hoặc kém lắc trộn, máu trong ống có thể đông một phần, làm sai lệch kết quả hoặc có thể không phân tích được.
Do đặc tính chứa Natri, Kali và khả năng liên kết với kim loại hóa trị II, nên không dùng cho các xét nghiệm điện giải đồ (chứa sẵn Na+, K+), Sắt, Calcium, ALP.
Ngoài ra, ống EDTA cũng có thể sử dụng cho các xét nghiệm sinh hóa thường quy khác, tuy nhiên cần đọc hướng dẫn xem hóa chất xét nghiệm bạn dùng có thể thu thập bằng ống EDTA được không.
Chứa thành phần Kali Oxalate và NaF. Kali Oxalate hoạt động như một chất chống đông bằng cách liên kết Ca2+ của máu. NaF đóng vai trò như một chất ngăn cản quá trình đường phân, ngăn cho glucose trong máu không bị phân hủy.
Nhớ rằng, cứ sau 1h lấy máu, glucose trong ống máu sẽ giảm đi 7%, do hồng cầu sử dụng glucose để tạo năng lượng và duy trì hình dạng. Do đó, ống NaF thích hợp cho các xét nghiệm hóa sinh mà không tiến hành ngay được (lấy máu ở nơi xa).
Ống NaF có thể sử dụng cho các xét nghiệm hóa sinh thường quy, trừ các xét nghiệm liên quan tới kim loại như Ca, hay điện giải (Na, K..).
Thứ tự cho máu vào ống nghiệm như sau:
1. Chai cấy máu: Blood culture tube or bottle
2. Sodium citrate tube: Xanh lá
3. Serum tube: Đỏ
4. Heparin tube: Đen
5. EDTA tube: Xanh dương
6. Sodium fluoride: xám
Lưu ý: (*) Màu sắc các ống máu có thể thay đổi theo nhà sản xuất, vì vậy để xác định ống máu không nên chỉ căn cứ vào màu sắc trên nắp ống, mà còn cần đọc tên trên nhãn ống.
Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu phân tích các thành phần sinh hóa có trong nước tiểu. Xét nghiệm này có thể được thực hiện bằng phương pháp sử dụng que nhúng nước tiểu hoặc phân tích bằng máy đếm tự động.
Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu bao gồm các thông số: tỷ trọng nước tiểu, pH nước tiểu, bạch cầu, nitrit, protein, glucose, thể ceton, bilirubin, urobilinogen, hồng cầu...Xem thêm
Nguồn: Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Tổng phân tích nước tiểu là một xét nghiệm thường quy không thể thiếu trong bài kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ.
Bên cạnh đó, khi bác sĩ nghi ngờ tình trạng nhiễm trùng thận và đường tiết niệu, hoặc các bệnh lý khác gây thay đổi thành phần trong nước tiểu, cũng sẽ chỉ định xét nghiệm này.
Ngoài ra, xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu được chỉ định như một phần của quy trình khám lâm sàng cho bệnh nhân trước khi mổ và cho bệnh nhân nhập viện điều trị nội trú.
2. Ý nghĩa kết quả xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu
Quan sát độ trong của nước tiểu có thể gợi ý có hay không tình trạng nhiễm trùng hay đái máu. Bình thường, nước tiểu sẽ trong vắt tới hơi đục. Nước tiểu vẩn đục có thể do có mặt của vi khuẩn, mỡ, các tế bào hồng cầu, bạch cầu hay do thay đổi pH niệu. Nước tiểu vẩn khói có thể do có máu trong nước tiểu.
Quan sát màu sắc của nước tiểu có thể gợi ý một số thông tin. Màu sắc nước tiểu của một người bình thường sẽ gần như không có màu, màu vàng nhạt tới vàng sẫm. Một số thay đổi về màu sắc nước tiểu là:
- Màu xanh lơ/xanh sẫm: Có thể do nhiễm trùng vi khuẩn, nhiễm trùng đường niệu trên do pseudomonas; hoặc do sử dụng một số loại thuốc.
- Màu nâu/đen: Có thể do hội chứng alkapton niệu, khối u hắc tố, sắc tố mật, methemoglobin; hoặc do sử dụng một số loại thuốc.
- Màu vàng sẫm đến màu hổ phách: Nước tiểu bị cô đặc, có bilirubin trong nước tiểu, do thức ăn (như ăn nhiều carrot), hoặc sử dụng một số loại thuốc.
- Màu cam: Có thể là do có muối mật trong nước tiểu, sốt hoặc sử dụng một số loại thuốc.
- Màu đỏ: Có thể do gắng sức quá mức, porphyria niệu, do thức ăn hoặc một số loại thuốc.
- Màu vàng cam, hồng, đỏ tía, đỏ nâu, đỏ cam, rỉ sắt, vàng: Có thể do một số loại thuốc.
Dưới đây là ý nghĩa của các thông số trong xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu:
Tỷ trọng là nồng độ nước tiểu so với nồng độ của nước, giúp đánh giá nước tiểu loãng hay cô đặc. Nước tiểu có tỷ trọng càng cao thì càng cô đặc.
Giá trị SG bình thường là 1.005 – 1.030. Người lớn tuổi sẽ có tỷ trọng thấp hơn do thận giảm chức năng.
Tỷ trọng nước tiểu tăng có thể do các nguyên nhân thường gặp sau: Uống ít nước, mất nước (tiêu chảy cấp, sốt, nôn nhiều), viêm cầu thận cấp, suy tim ứ huyết, đái tháo đường.....
Tỷ trọng nước tiểu giảm có thể do các nguyên nhân thường gặp sau: Uống nhiều nước, giảm tiết ADH, viêm thận bể thận mạn tính, xơ hóa thành nang, dùng thuốc lợi tiểu.
Độ pH cung cấp thông tin về tình trạng toan – kiềm (acid – bazơ)của nước tiểu. Giá trị pH bình thường là 4,8 – 9. pH>7 được xem là nước tiểu có tính bazơ, pH<7 được xem là nước tiểu có tính acid.
Tình trạng tăng pH niệu thường gặp trong một số nguyên nhân là: có vi khuẩn trong nước tiểu, suy thận mạn, hội chứng Fanconi, tình trạng kiềm chuyển hóa, nhiễm trùng tiết niệu...
Tình trạng giảm pH niệu thường gặp trong một số nguyên nhân là: mất nước, tiêu chảy, sốt, đái tháo đường, toan chuyển hóa...
Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu khi có triệu chứng bệnh thận
Khi có tình trạng nhiễm khuẩn tiết niệu, bạch cầu sẽ giải phóng một enzym gọi là esterase bạch cầu. Xét nghiệm tìm esterase bạch cầu sẽ giúp tìm kiếm sự tồn tại của bạch cầu trong nước tiểu.
Xét nghiệm bạch cầu trả về kết quả âm tính (< 10U/L) hoặc dương tính. Kết quả dương tính cho thấy cần thăm dò thêm để xác định thực sự có vi khuẩn trong nước tiểu hay không.
Bình thường trong nước tiểu sẽ không có nitrit, trả về kết quả âm tính. Xét nghiệm nitrit chỉ dương tính khi trong nước tiểu có vi khuẩn làm chuyển đổi nitrat thành nitrit. Vì vậy, xét nghiệm này thường kết hợp cùng xét nghiệm bạch cầu để kiểm tra nhiễm khuẩn tiết niệu.
Nhưng khác với xét nghiệm esterase bạch cầu rất hiếm xảy ra âm tính giả nhờ độ nhạy cao, xét nghiệm nitrit có thể cho kết quả âm tính giả. Vì vậy chỉ riêng nitrit âm tính không đủ để loại trừ tình trạng nhiễm khuẩn tiết niệu.
Protein niệu là xét nghiệm đánh giá chức năng thận. Bởi khi chức năng lọc của thận bình thường sẽ không có protein trong nước tiểu, trả về kết quả âm tính (< 0.1G/L).
Protein niệu dương tính trong một số nguyên nhân thường gặp là: đái tháo đường, stress, viêm tiểu cầu thận, tăng huyết áp ác tính, đa u tủy xương, bệnh lupus ban đỏ hệ thống...
Bình thường glucose được lọc và tái hấp thu tại thận, do đó trong nước tiểu sẽ không có glucose. Glucose xuất hiện trong nước tiểu cho thấy nồng độ glucose máu cao vượt ngưỡng thận, ống thận không có khả năng tái hấp thu toàn bộ gulcose. Thường gặp do các nguyên nhân: hội chứng Cushing, đái tháo đường, đái tháo đường thai kỳ, mất dung nạp với galactose, nhiễm trùng...
Ở bệnh nhân bị đái tháo đường chưa được kiểm soát, tình trạng thiếu insulin khiến tế bào không sử dụng được năng lượng từ glucose, do đó phải sử dụng năng lượng từ axit béo. Trong quá trình chuyển hóa axit béo sẽ tạo ra 3 loại ceton được bài xuất vào nước tiểu. Xét nghiệm ceton trong nước tiểu giúp chẩn đoán bệnh đái tháo đường và các nguyên nhân gây ra nhiễm toan ceton.
Giá trị xét nghiệm bình thường là âm tính (<0.5 mmol/L).
Kết quả ceton niệu dương tính thường do một số nguyên nhân là: nghiện rượu, nhịn đói, đái tháo đường, tiêu chảy.
Bilirubin là một thành phần của mật, được hình thành trong gan, lách và tủy xương; được xem là kết quả của quá trình thoái giáng hemoglobin. Bình thường, phần lớn biliburin được bài tiết qua đường tiêu hóa, một phần rất nhỏ chuyển đổi thành urobilinogen bài tiết qua thận. Do đó, giá trị bilirubin bình thường trong nước tiểu là âm tính (< 3.4 mol/L).
Biliburin có mặt trong nước tiểu gợi ý bệnh gan (như xơ gan, viêm gan) hay tắc nghẽn đường mật.
Urobilinogen được chuyển đổi từ biliburin bởi các vi khuẩn đường ruột, phần lớn bài tiết qua phân. Phần còn lại được gan tái xử lý đưa đến mật, một lượng rất nhỏ sẽ bài tiết qua nước tiểu. Do đó, urobilinogen trong nước tiểu có thể phản ánh được chức năng gan.
Giá trị urobilinogen bình thường là <17 mmol/L.
Urobilinogen niệu tăng thường gặp do các nguyên nhân: viêm gan cấp, xơ gan, viêm mật quản, thiếu máu tan máu.
Urobilinogen niệu giảm thường gặp do các nguyên nhân: tắc mật, bệnh lý viêm, suy thận, tiêu chảy nặng.
Kết quả hồng cầu bình thường là âm tính (<5Ery/UL). Khi có hồng cầu niệu gợi ý tình trạng đái máu vi thể, cần thăm khám chuyên khoa tiết niệu. Ở nữ xét nghiệm trong thời gian hành kinh có thể dẫn đến hồng cầu niệu.
Nguồn: Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
