SAMANYA LAKSHANA-
1. Loss of fuction & pain of the affected body parts,
2. Dysarthria(speech problem),
3. Hanugrah(lock jaw),
4. Contraction & muscular atrophy of affected side.
5. Daha- hyperpyrexia-murcha (pitta anubandha)
6. Sitalta- oedema- heaviness (kaphanubandha)
NIDANA-
common nidana
PRICIPAL OF CHIKITSA
TYPES(AVASTHAYE)-
1. AKANGVATA-(MONOPLEGIA)
2. SARVANGVATA-(QUADRIPLEGIA)
3. ADHARANGVATA-(PARAPLEGIA)
4. PAKSHVADHA/ARDHANGGHATA-(HEMIPLEGIA)
SAMPRAPTI GHATAKA
1)nidana sevana-> pitta or kaphanubandhit vata-> sira sosha-> rakta-rasa-mamsa dusti-> pakshagata
2) nidana sevana-> pitta or kaphanubandhit vata-> sinayu sosha-> medo dusti-> pakshagata
3) nidan sevan-> pranvaha shritas adhistan-> vata nadi(dhamni) sosha-> pakshgata
UPADRAVA
DOSA- vata pradhan tri dosha
DUSHYA- rasa,rakta, mamsa, meda, nadi sansthan
ADHISTHAN- rasavaha, raktavaha, mamsavaha, medavaha, pranvaha
SHROTO DUSTI PRAKAR- sanga, atipravriti, granthi nirman
AGNI- vishmagni
VYADHI SVABHAV- ashukari/chirkari
SADHYATA-ASADHYATA-
Pitta-kapha dosha anubandhit-SADHYA
Suddha vata se utpanna-KRICCH SADHYA
Raktadi dhatu kshaya janya, garbhini stri, prasuta, balak, vriddha, & vedana rahit -ASADHYA
PRICIPAL OF CHIKITSA
- Svedana
- Sneha drav yukta virechana
SANSHAMAN CHIKTSA
A. Margavrodha (sudden)-sadhya
(margavrodha me ushna virya aushadhi prayoga
Kshayajanya me sheetavirya aushadhi prayoga)
1. (RASA AUSHADHI-2-3TIMES WITH MADHU CHATAN)
A. Brihad vata chintamani-60mg + Akangvir rasa-125mg + Shilajatyadi loh-250mg
2. (GUGGLU PRAYOGA)
A. Vatari gugglu 2vati bid
B. Mahayograj gugglu 2vati bid
3. (KUCHILA YOGA)
A. Kapilu vati 2vati bid
B. Agnitundi vati 2vati bid
C. Neo (charak pharma) 2tab bid
4. (ASAV/ARISTA-20ML WITH 20ML WATER)
A. Balarista
B. Asvagandharista
C. Dasamularista
( akshep janya ho –thik ho ho ke punah ho to VATAKULANTAK RASA ka prayoga)
(vata roga me protin ka sevan na kare)
SANSAMAN CHIKITSA
B. KSHYAJANYA PAKSHVATA(ASADHYA)(SLOWLY)
(margavrodha me ushna virya aushadhi prayoga
Kshayajanya me sheetavirya aushadhi prayoga)
1. (RASA AUSHADHI-2-3TIMES WITH MADHU CHATAN)
A. Yogendra rasa-60mg + Praval panchamrut-125mg + Shilajatyadi loha-250mg + Giloy satva-250mg
B. Yogendra rasa-60mg + Akangvir rasa-125mg +Vatakulantak-250mg
2. Shilajit 500mg with ½ cup of milk 2 times
(vata roga me protin ka sevan na kare)
ADARSH CHIKITSA PATRA
1. Rasayana Yograj guggalu-500mg +
Malla sindura-125mg + Rasaraj rasa-125mg (2 times with madhu)
2. Agnitundi vati-250mg + Vatari gugglu-250mg ( 2 times with madhu)
3. Dasamularista-20ml + Ashvagandharista-20ml ( 2 times with 40ml water)
4. Masa baladi kvatha-30ml (2 times with jala)
5. Haritaki curna-3gm ( before sleep with ushnodaka )
PATHYA-APATHYA
Pathya(DO):
Ghrita, taila, vasa, tila, wheat, masa, Sali rice, sathi rice, kulatha, sura, parval, sahijana, baingan,lehsuna, anar, pakva aam, nimbu, ber, draksha, madhuk, goksura, dugdha, nariyal jala, gomutra, kanji, imli, anupa & jangam mamsa.
Jala krida, sanvahana, bhumi sayan, daha karma, brihmana karma, dhupa vata nasak karma.
Apathya(DON’T):
Chana, matar, kodo, arhar,dhanya, munga, jamun, supari, karela, patra saka,, kshariya pradartha,,tikshna, dushit jala.
Chinta, ratri jagaran, vega dharana, shram, ansan, stri sangam, hathi-ghoda savari, ek sthana rukna.
PRANAYAMA-
- Halasana
- Sarvangasana
- Vajrasana
- Bhdrasana
- Ardhamatasyasana
- gomukhasana
(WHICH IS POSSIBLE)
A. Margavrodha (sudden)-sadhya
- VATA VYADHI ME SHODHAN NHI KARTE
CHIKITSA SIDDHANTA-
A. Margavrodha (sudden)-sadhya
1. Deepan- 3-5 din
2. Snehan –
murchit tila taila***/narayan taila/ mahamamsa/dasamula
(acchapana***/pracharana-yush/dugdha)
3. Svedana
4. Virechana
5. Basti-(11-21 DIN)
Anuvasana – sahacaradi taila-30ml + 1gm saindhav + 2gm sounf
Niruha –
A. Madhutailik basti
B. dasamuladi
( Virechana kara liya ho to sirf anuvasan basti de / virechana nhi karaya ho to niruha & anuvasan dono de)
6. brihaman chikitsa de
7. ardita k samana chikitsa kare
8. Navan nasya
9. Sirodhara (1.5-2kg taila for 40-50min)
A. Baladi taila
B. Ashvagandha taila
C. Chandanbala lakshadi taila
(picchu dhara siri dhara se shrestha h)
B. KSHYAJANYA PAKSHVATA(ASADHYA)(SLOWLY)
B. KSHYAJANYA PAKSHVATA(ASADHYA)(SLOWLY)
1. Sarvag dhara- Brihman taila
2. INABLE IN WALKING THEN(MANSAJA KSHAYA ME)
Svedana
A. Sasthik Sali sveda#
3. Basti
A. Yapan basti
RASODHI/BHASMA/PISTI-(120-250MG WITH MADHU/USHNODAKA)
- Vatagajankush rasa-(vatsanabh,mundi,ras sindura
- Mahavata gajankush rasa-(abhrak,vatsanabh)
- Chintamani rasa-(svarn,abhrak,ghrita kumari)
- Vatachintamani rasa-(svarn,praval,mukta,kumari)
- Chaturmukha rasa-(svarn,kumari)
- Yogendra rasa-(svarn,mukta,kumari)
- Vatari rasa-(guggul,triphala)
- Sarvang sunder rasa-(abrak,gandhak,kapilu)
- Vatavidhvansan rasa-(erand,abhrak)
- Trelokyachintamani rasa-(hirak,svarn,kumari)
- Rasraj rasa-(svarn,parad,gandhak,kumari)
- Akangvir rasa-(kapilu)
- Navratnaraj mrigank rasa-(svarn,hirak,pusparag)
- Svarn bhasma
- Abhrak bhasma
CURNA-(3-6GM WITH MADHU/USHNODAKA)
- Ashvagandha curna
- Nagradhya curna-(sunthi,kapilu)
- Panchkol curna-(pippali,pippalimula,chavya)
- Narsingh curna-(bhallataka)
- Shaddharan curna-(chitrak,indrayava,patha)
KAVATH/ASAV/ARISHTA-(20-40ML WITH SAMABHAG WATER)
- Maharasnadi kvatha
- Rasnasaptak kvatha-(rasna,erand)
- Rasana dashmula kvatha-(rasna,brihatidvya,sonapatha)
- Masabaladi kvatha-(udad,bala)
- Rasanadi kvatha
- Gokshuradi kvatha-(gokshura,eranda)
GHRITA(20-30ML WITH USHNODAKA)
- Dashamuladi ghrita-(dashmula,ghrita,pushker mula,karcura,tulasi,trikatu)
- Ashvagandha ghrita
- Nakuladhya ghrita-(nevla mamsa,dasamula)
- Changaladhya ghrita-(aja mamsa,brihat panchmula)
- Hansadya ghrita-(hansamamsa,saindhav,eranda)
- Chitrakadhya ghrita-(chitrak,sunthi,rasna)
- Majja sneha-mamsa sneha,dasamula)
- Chatusneha –(triphala,kulatha,sahijana)
TAILA
(ABHYANTAR PRAYOGARTH TAILA(10-20ML WITH DUGDHA,USHNODAKA)
- Rason taila-(rason,tila)
- Mulakadhya taila-(muli svaras,tila taila,bala)
- Bala taila-(bala,dasamula,kulatha)
- Ashvagandha taila-(ashvagandha,kesar,mulethi,sariva)
(ABHYANTER & BAHYA PRAYONARTHA TAILA)
- Narayan Taila-(Bilva,Sayonak,Bala,Ashvagandha)
- Prasarni taila-(gandhaprasarni,chitrak,pippalimula)
- Nakul taila-(yastimadhu,jeerak,dasamula)
- Masa taila-(masa,atish,yava,gokshura)
- Mahamasa taila-(masa,dasamula,ajamamsa)
- Amritadhya taila-(guduchi,tila taila)
(BAHYA PRAYOGARTHA TAILA)
- Vishgarbha taila-9dhatur,kusta,vacha,marich)
- Mahavishgarbha taila-(dhatur,nirgundi,katutumbi)
GUGGALU PRAYOGA-(500 MG-1GM WITH MADHU/JALA)
- Yograj gugglu-(chitak,pippali,gugglu)
- Mahayograj gugglu-(trikatu,triphala,erand,gugglu)
- Kesor gugglu-(triphala,guduchi)
- Singhnada gugglu-(gugglu,tripahal,sarsapa taila)
- Panchmrit loha gugglu-(triphala,gugglu,gandhak)
- Amrita gugglu-(guduchi,triphala,punarnava)
- Satavari gugglu-(satavari, gugglu)
- Lakshadi gugglu-(laksha,gugglu)
ASHAV/ARISTA(10-20ML WITH JALA)
- Dasamularista-9dasamula,puskermula,chitrak)
- Balarista-(bala)
- Ashvagandharista-(ashvagandha,musali,rasna)
- Drakshasava-(draksha,dhataki,nirgundi0
RASAYAN YOGA-(10-15GM WITHDUGDHA/JALA)
- Chayvanprash-(dasamula,amlaki)
- Brahma rasayana-(amlaki,haritaki,dasamula)
- Shilajatu(500mg bid)
- Shivagutika-(haritaki)
KASTA AUSHADHI-
- Nirgundi, bala, gugglu, sunthi, lasuna, bhallataka, hingu, sahijana, rasana, dasamula, ashvagandha, eranda, masa, ghrita, vasa, majja, shilajatu, brahmi, jatamansi, vacha, pippali, konch, satavari, prasarni, devdaru, vidara, kapilu, vidarikand, vatsanabh, dhatura.