SAMANYA LAKSHANA-
1. Origin of pain from hip region,
2. Needling pain radiates from hip to thigh, knee, leg and foot posteriorly,
3. Stiffness in legs.
4. Drowsiness
5. Heaviness
6. Anorexia
NIDANA-
- Same as Vata vyadhi
- L4-L5,S1-S2-S3 se sciatica nerves banti h.
- AMAVATA JANYA GRIDHASI CALLED REUMATOID,PROLAPSE - Same as Vata vyadhi
TYPES(2)-
1. VATAJA GRIDHASI-
- Shooting type of pain
- Typical posture of the leg/body.
- Stiffness & tingling sensation in the joints of waist, thigh & knee.
2. VATAKAHAJ GRIDHASI
- Agnimandhya
- Drowsiness
- Excessive salivation
- Anorexia
SAMPRAPTI
nidana sevana-> vata or vata kapha dosa prakopa-> dhamni, sira, nadi me vata avaran & dosho ka adhisthan-> rasa- rakta- mamsa dusti-> gridhasi roga
SAMPRAPTI GHATAKA-
DOSA- vata kapha pradhan tri dosha
DUSHYA- rasa, mamsa, meda, nadi sansthan
ADHISTHAN- kati, uru, janu, janga, legs
SHROTO DUSTI PRAKAR- sanga, sira granthi
AGNI- vishmagni, mandagni
VYADHI SVABHAV- ashukari/chirkari
SADHYATA-ASADHYATA-
vata-kapha dosha -SADHYA
mostly -KRICCH SADHYA
Jeerna -ASADHYA
PRICIPAL OF CHIKITSA
- Kandara & gulf k bich siravedha or agni karma
- Anuvasan & niruha basti prayoga
- Vaman, virechana k baad sneha basti
- Aam rahit & diptagni hone per sneha basti prayoga
SANSHAMAN CHIKTSA PATRA
1. KAVATHA/KADA-4TSP+4CUP WATER-BOIL-> 1CUP EMPTY STOMACH BOTH TIME)(VIRECHANA NA KARA PAYE TO)
A. Erand taila 40ml + shunthi curna 10gm ------ morning(8am) & evening(6pm) empty stomach(21 days)
B. Parijata k patte 10-15 + 4 cup water ---boil---1 cup rehane pe + 2gm trikatu curna----- morning(8am) & evening(6pm) empty stomach(21 days)
C. Rasana saptak kvath dry/ dasamula kvatha 50gm + 4 cup water---boil--- 1 cup bache + 10gm nisoth curna ---- morning mala pravriti ke baad(21days)
2. Mahayograja gugglu-2vati ( 2times with ushnodaka)
3. (RASA AUSHADHI-2-3TIMES WITH MADHU CHATAN)
Akangvir rasa-125mg(5gm/60pudi) +
Amavatari rasa-250mg(10gm/60pudi) +
Mahamasa vidvansak 250mg(10gm/60pudi)
4. (ASAV/ARISTA-20ML WITH 20ML WATER)
A. Maharasna kvatha(before meal bid)
B. Ashvagandharista
(vata roga me protin ka sevan na kare)
ADARSH CHIKITSA PATRA
1. Rasanadi gugglu-250mg + Agnitundi vati-125mg + Sameerpannag rasa-125mg (2 times with madhu)
2. Ajmodadi curna-2gm + Sankh bhasma-250mg ( 2 times with koshnajala)
3. Dasamularista-20ml + Ashvagandharista-20ml (2 times with 40ml water)
4. Rason ksheer paka-25gm (2 times with 30ml erandmoola kvatha)
5. Erand sneha-20ml ( before sleep with milk) (7days)
PATHYA-APATHYA
PRANAYAMA
- Halasana
- Sarvangasana
- Vajrasana***
- Bhdrasana
- Ardhamatasyasana
- gomukhasana
(which is favourable)
DIET AND LIFESTYLE
Pathya(DO):
Ghrita, taila, vasa, tila, wheat, masa, Sali rice, sathi rice, kulatha, sura, parval, sahijana, baingan,lehsuna, anar, pakva aam, nimbu, ber, draksha, madhuk, goksura, dugdha, nariyal jala, gomutra, kanji, imli, anupa & jangam mamsa.
Jala krida, sanvahana, bhumi sayan, daha karma, brihmana karma, dhupa vata nasak karma.
Apathya(DON’T):
Chana, matar, kodo, arhar,dhanya, munga, jamun, supari, karela, patra saka,, kshariya pradartha,,tikshna, dushit jala.
Chinta, ratri jagaran, vega dharana, shram, ansan, stri sangam, hathi-ghoda savari, ek sthana rukna.
1. Raktmokshan –
2. Kati basti-(L4-S3 udad dal ka ghera 2-3 angula me sukoshna 2 parv tak sneha 40-45 minute)
a. Sandhivata janya(ostioporosis)- brahman taila
- Brahman taila prayoga
Ex-A. Muruvanna taila
B. Prasarani taila
C. Sahacharadi taila
D. Dasamuladi taila
E. Bala taila
F. Ashvagandha bala taila
G. Mahamamsa
(kati basti followed by patrapinda sveda
Eranda patra + nirgundi + parijata + adusha-10-15min)
b. Amavata janya(rheumatoid /prolapse)
- Taila prayoga
Ex.- A. Vishgarbha taila
B. Nirgundi taila
C. Saindhvadi taila
(kati basti followed by patrapinda sveda-
Arka patra + Eranda patra + nirgundi + adusha-10-15min)
3. VIBANDHA
4. BASTI(karma/kaal**/yoga)
A. Anuvasana – prasarani taila or dasamula taila 30ml + 1gm saindhav + 2gm satpushpa curna
B. Niruha-
(continue karna ho to 16 day basti- 16 day rest-16 day basti)
RASODHI/BHASMA/PISTI-(120-250MG WITH MADHU/USHNODAKA)
- Vatagajankush rasa-(vatsanabh,mundi,ras sindura
- Mahavata gajankush rasa-(abhrak,vatsanabh)
- Chintamani rasa-(svarn,abhrak,ghrita kumari)
- Vatachintamani rasa-(svarn,praval,mukta,kumari)
- Chaturmukha rasa-(svarn,kumari)
- Yogendra rasa-(svarn,mukta,kumari)
- Vatari rasa-(guggul,triphala)
- Sarvang sunder rasa-(abrak,gandhak,kapilu)
- Vatavidhvansan rasa-(erand,abhrak)
- Trelokyachintamani rasa-(hirak,svarn,kumari)
- Rasraj rasa-(svarn,parad,gandhak,kumari)
- Akangvir rasa-(kapilu)
- Navratnaraj mrigank rasa-(svarn,hirak,pusparag)
- Svarn bhasma
- Abhrak bhasma
CURNA-(3-6GM WITH MADHU/USHNODAKA)
- Ashvagandha curna
- Nagradhya curna-(sunthi,kapilu)
- Panchkol curna-(pippali,pippalimula,chavya)
- Narsingh curna-(bhallataka)
- Shaddharan curna-(chitrak,indrayava,patha)
KAVATH/ASAV/ARISHTA-(20-40ML WITH SAMABHAG WATER)
- Maharasnadi kvatha
- Rasnasaptak kvatha-(rasna,erand)
- Rasana dashmula kvatha-(rasna,brihatidvya,sonapatha)
- Masabaladi kvatha-(udad,bala)
- Rasanadi kvatha
- Gokshuradi kvatha-(gokshura,eranda)
GHRITA(20-30ML WITH USHNODAKA)
- Dashamuladi ghrita-(dashmula,ghrita,pushker mula,karcura,tulasi,trikatu)
- Ashvagandha ghrita
- Nakuladhya ghrita-(nevla mamsa,dasamula)
- Changaladhya ghrita-(aja mamsa,brihat panchmula)
- Hansadya ghrita-(hansamamsa,saindhav,eranda)
- Chitrakadhya ghrita-(chitrak,sunthi,rasna)
- Majja sneha-mamsa sneha,dasamula)
- Chatusneha –(triphala,kulatha,sahijana)
TAILA
(ABHYANTAR PRAYOGARTH TAILA(10-20ML WITH DUGDHA,USHNODAKA)
- Rason taila-(rason,tila)
- Mulakadhya taila-(muli svaras,tila taila,bala)
- Bala taila-(bala,dasamula,kulatha)
- Ashvagandha taila-(ashvagandha,kesar,mulethi,sariva)
(ABHYANTER & BAHYA PRAYONARTHA TAILA)
- Narayan Taila-(Bilva,Sayonak,Bala,Ashvagandha)
- Prasarni taila-(gandhaprasarni,chitrak,pippalimula)
- Nakul taila-(yastimadhu,jeerak,dasamula)
- Masa taila-(masa,atish,yava,gokshura)
- Mahamasa taila-(masa,dasamula,ajamamsa)
- Amritadhya taila-(guduchi,tila taila)
(BAHYA PRAYOGARTHA TAILA)
- Vishgarbha taila-9dhatur,kusta,vacha,marich)
- Mahavishgarbha taila-(dhatur,nirgundi,katutumbi)
GUGGALU PRAYOGA-(500 MG-1GM WITH MADHU/JALA)
- Yograj gugglu-(chitak,pippali,gugglu)
- Mahayograj gugglu-(trikatu,triphala,erand,gugglu)
- Kesor gugglu-(triphala,guduchi)
- Singhnada gugglu-(gugglu,tripahal,sarsapa taila)
- Panchmrit loha gugglu-(triphala,gugglu,gandhak)
- Amrita gugglu-(guduchi,triphala,punarnava)
- Satavari gugglu-(satavari, gugglu)
- Lakshadi gugglu-(laksha,gugglu)
ASHAV/ARISTA(10-20ML WITH JALA)
- Dasamularista-9dasamula,puskermula,chitrak)
- Balarista-(bala)
- Ashvagandharista-(ashvagandha,musali,rasna)
- Drakshasava-(draksha,dhataki,nirgundi0
RASAYAN YOGA-(10-15GM WITHDUGDHA/JALA)
- Chayvanprash-(dasamula,amlaki)
- Brahma rasayana-(amlaki,haritaki,dasamula)
- Shilajatu(500mg bid)
- Shivagutika-(haritaki)
KASTA AUSHADHI-
- Nirgundi, bala, gugglu, sunthi, lasuna, bhallataka, hingu, sahijana, rasana, dasamula, ashvagandha, eranda, masa, ghrita, vasa, majja, shilajatu, brahmi, jatamansi, vacha, pippali, konch, satavari, prasarni, devdaru, vidara, kapilu, vidarikand, vatsanabh, dhatura.