SAMANYA LAKSHANA-
SAMANYA LAKSHAN-
1. Stiffness all over body,
2. Start with small joint then big,
3. Bodyache,indigetion,
4. Oedema in parts,
5. Severe shula,
6. Jvar *,
7. Raktmokshana se benefit nhi hota,
LAKSHANA ANUSAR BHEDA(2)
1. TIVRAVASTA(NAVIN)
- Pain(scorpion sting) & inflammtion in the joints of hands, laegs,
ankles,sacrum, knees & thighs
- Agnimandhya-lalasrava
- Aruchi- gourava- daha- bahumutrata
- Mukha vaivarnya
- Udar sula- chardi- murcha- vibandha- anaha
- Antrakunjan-stiffness aii over body
2. JEERNAVASTHA
- Asthi vikruti
- Ulner deviation of finger & radial deviation of thumbs
- Dryness & stiffness in muscles & tendons
- Anguliyo me vakrata
NIDANA-
- Viruddha ahara sevan
- Snigdha bhojana paschat vyayam karna
- Madagni
- Kam- krodh- lobh- moha- irsya- dvesha- lajja- bhaya- chita- soka –avsada
- Ratri jagran- ashukhkar saiya-divasvapna
- Vagadharana
- Ati guru- sheetal- asamyak ahara sevana
PURVARUPA-
- Agnimandya- angamarda- hridgourav
- Anidra- romharsha- alasya
- Stiffness in extremities
- Excessive salivation
TYPES(7)-
1. VATA PRADHAN AMAVATA
- Severe pain
2. PITTA PRADHAN AMAVATA
- Burning & inflammtion of effected part
- Excessive thirst
3. KAPHA PRADHAN AMAVATA
- Feeling of body being coverd by wet cloth
4. VATA PITTA PRADHAN AMAVATA
5. VATA KAPHA PRADHAN AMAVATA
6. KAPHA PITTA PRADHAN AMAVATA
7. SANNIPATAJA AMAVATA
SAMPRAPTI
nidan sevan->agnimandhya-> ama dosa utpatti-> ama + vata dosa utpatti-> sthan sanchaya-> amavata roga
SAMPRAPTI GHATAKA
DOSA- vata, ama pradhan tridoshaja
DUSHYA- rasa, rakta, mamsa, snayu, kandara, asthi, sandhi
ADHISTHAN- sarva sandhiya
SHROTO DUSTI PRAKAR- sanga, vimargaman
AGNI- agnimandhya
VYADHI SVABHAV- ashukari/ daruna
SADHYATA-ASADHYATA-
SADHYA- ekdoshaja & nutan, balvan rogi, alpa dosa
YAPYA- dvidoshaja
ASADHYA- tridoshaja & upadrav yukta
UPADRAVA
- Avasada- mansika tanav- uccha raktchap
- Amlapitta- parinama sula- anidra- hridroga
- Anga vikruti
PRINCIPAL OF CIKITSA
1. Langhana
2. Svedana
- Navin- ruksha baluka sveda
- Jeerna- upanaha
3. Tikta katu rasa pradhan aushadhi prayoga
4. Deepan/pachan
5. Virechana
6. Basti
7. Eranda taila prayoga
SANSHAMAN CHIKTSA PATRA
1. (MRIDU VIRECHAN)
A. Gomutra 50ml + erand taila 20ml – (daily morning empty stomach 21 days)
B. Panchkol kvatha 30ml + erand taila 20ml— (daily morning empty stomach 21 days)
C. Haritaki curna 5gm + erand taila 20ml— (1 dose bid empty stomach 21 days)
D. Erand beeja 6 pic –chilka nikal ke suddha ghrita me bhun le (1 dose bid empty stomach 21 days)
2. ERAND TAILA KALPA VIDHI
1ST day 10ml -2nd day 20ml ---5th day 50ml -6th day 40ml 10th day 10ml (3 bar course kare)
#. Lakshanik chikitsa bhi kare
ADARSH CHIKITSA PATRA
1. Panchkol curna-2gm + Amavatari rasa-125mg + Rasaraj rasa-125mg (2 times with madhu)
2. Singhnad gugglu-500mg + Agnitundi vati-250mg (2 times with koshnajala)
3. Rasana panchak kvatha-20ml + Erand sneha-20ml (2 times)
4. Erand paka-15gm ( 2 times with water)
PATHYA-APATHYA
- Pranayam
- Mayurasana
- Bhdrasana
- Ardhamatasyasana
- Padmasana
- Mritika se mardan
- Ushna jala snana
- Navin me purna vishram
DIET AND LIFESTYLE
Pathya(DO):
Ghrita, taila, vasa, tila, wheat, masa, Sali rice, sathi rice, kulatha, sura, parval, sahijana, baingan,lehsuna, anar, pakva aam, nimbu, ber, draksha, madhuk, goksura, dugdha, nariyal jala, gomutra, kanji, imli, anupa & jangam mamsa.
Jala krida, sanvahana, bhumi sayan, daha karma, brihmana karma, dhupa vata nasak karma.
Apathya(DON’T):
Chana, matar, kodo, arhar,dhanya, munga, jamun, supari, karela, patra saka,, kshariya pradartha,,tikshna, dushit jala.
Chinta, ratri jagaran, vega dharana, shram, ansan, stri sangam, hathi-ghoda savari, ek sthana rukna.
(kathin sadhya)
2. Nadi sveda
3. Upanaha sveda
- Panchkol k dravya + sneha + kanji(night me lepa kare)
4. Deepan/pachan aushadhi (panchkol curna/vati)
5. Swalling /sotha ho to virechana
Abhayanter snehapana- murchita tila taila+ saindhav
6. BASTI-
B. Dasamuladi basti
C. Panchkol kshar basti
D. Vaitarni basti(imli ki jagah amaltas milaye)
E. Kshar basti
7. Raktmokshan****
RASODHI/BHASMA/PISTI-(120-250MG WITH MADHU/USHNODAKA)
- Vatagajankush rasa-(vatsanabh,mundi,ras sindura
- Mahavata gajankush rasa-(abhrak,vatsanabh)
- Chintamani rasa-(svarn,abhrak,ghrita kumari)
- Vatachintamani rasa-(svarn,praval,mukta,kumari)
- Chaturmukha rasa-(svarn,kumari)
- Yogendra rasa-(svarn,mukta,kumari)
- Vatari rasa-(guggul,triphala)
- Sarvang sunder rasa-(abrak,gandhak,kapilu)
- Vatavidhvansan rasa-(erand,abhrak)
- Trelokyachintamani rasa-(hirak,svarn,kumari)
- Rasraj rasa-(svarn,parad,gandhak,kumari)
- Akangvir rasa-(kapilu)
- Navratnaraj mrigank rasa-(svarn,hirak,pusparag)
- Svarn bhasma
- Abhrak bhasma
CURNA-(3-6GM WITH MADHU/USHNODAKA)
- Ashvagandha curna
- Nagradhya curna-(sunthi,kapilu)
- Panchkol curna-(pippali,pippalimula,chavya)
- Narsingh curna-(bhallataka)
- Shaddharan curna-(chitrak,indrayava,patha)
KAVATH/ASAV/ARISHTA-(20-40ML WITH SAMABHAG WATER)
- Maharasnadi kvatha
- Rasnasaptak kvatha-(rasna,erand)
- Rasana dashmula kvatha-(rasna,brihatidvya,sonapatha)
- Masabaladi kvatha-(udad,bala)
- Rasanadi kvatha
- Gokshuradi kvatha-(gokshura,eranda)
GHRITA(20-30ML WITH USHNODAKA)
- Dashamuladi ghrita-(dashmula,ghrita,pushker mula,karcura,tulasi,trikatu)
- Ashvagandha ghrita
- Nakuladhya ghrita-(nevla mamsa,dasamula)
- Changaladhya ghrita-(aja mamsa,brihat panchmula)
- Hansadya ghrita-(hansamamsa,saindhav,eranda)
- Chitrakadhya ghrita-(chitrak,sunthi,rasna)
- Majja sneha-mamsa sneha,dasamula)
- Chatusneha –(triphala,kulatha,sahijana)
TAILA
(ABHYANTAR PRAYOGARTH TAILA(10-20ML WITH DUGDHA,USHNODAKA)
- Rason taila-(rason,tila)
- Mulakadhya taila-(muli svaras,tila taila,bala)
- Bala taila-(bala,dasamula,kulatha)
- Ashvagandha taila-(ashvagandha,kesar,mulethi,sariva)
(ABHYANTER & BAHYA PRAYONARTHA TAILA)
- Narayan Taila-(Bilva,Sayonak,Bala,Ashvagandha)
- Prasarni taila-(gandhaprasarni,chitrak,pippalimula)
- Nakul taila-(yastimadhu,jeerak,dasamula)
- Masa taila-(masa,atish,yava,gokshura)
- Mahamasa taila-(masa,dasamula,ajamamsa)
- Amritadhya taila-(guduchi,tila taila)
(BAHYA PRAYOGARTHA TAILA)
- Vishgarbha taila-9dhatur,kusta,vacha,marich)
- Mahavishgarbha taila-(dhatur,nirgundi,katutumbi)
GUGGALU PRAYOGA-(500 MG-1GM WITH MADHU/JALA)
- Yograj gugglu-(chitak,pippali,gugglu)
- Mahayograj gugglu-(trikatu,triphala,erand,gugglu)
- Kesor gugglu-(triphala,guduchi)
- Singhnada gugglu-(gugglu,tripahal,sarsapa taila)
- Panchmrit loha gugglu-(triphala,gugglu,gandhak)
- Amrita gugglu-(guduchi,triphala,punarnava)
- Satavari gugglu-(satavari, gugglu)
- Lakshadi gugglu-(laksha,gugglu)
ASHAV/ARISTA(10-20ML WITH JALA)
- Dasamularista-9dasamula,puskermula,chitrak)
- Balarista-(bala)
- Ashvagandharista-(ashvagandha,musali,rasna)
- Drakshasava-(draksha,dhataki,nirgundi0
RASAYAN YOGA-(10-15GM WITHDUGDHA/JALA)
- Chayvanprash-(dasamula,amlaki)
- Brahma rasayana-(amlaki,haritaki,dasamula)
- Shilajatu(500mg bid)
- Shivagutika-(haritaki)
KASTA AUSHADHI-
- Nirgundi, bala, gugglu, sunthi, lasuna, bhallataka, hingu, sahijana, rasana, dasamula, ashvagandha, eranda, masa, ghrita, vasa, majja, shilajatu, brahmi, jatamansi, vacha, pippali, konch, satavari, prasarni, devdaru, vidara, kapilu, vidarikand, vatsanabh, dhatura.