Rodzaje licencji

Licencje Creative Commons – szczegółowy opis

Creative Commons (CC) to zestaw standaryzowanych licencji prawnych, które umożliwiają twórcom elastyczne zarządzanie prawami autorskimi i udostępnianie swoich dzieł na jasno określonych zasadach. Każda z licencji CC opiera się na różnych kombinacjach czterech podstawowych warunków:

• BY (Uznanie autorstwa) – obowiązkowe we wszystkich licencjach oprócz CC0; oznacza konieczność podania autora.
  
  

• SA (Na tych samych warunkach) – utwory pochodne muszą być licencjonowane na identycznych warunkach.
  
  

• NC (Użycie niekomercyjne) – zabrania wykorzystywania utworu w celach komercyjnych.
  
  

• ND (Bez utworów zależnych) – nie wolno tworzyć ani rozpowszechniać modyfikacji utworu.
  
  

Poniżej opis sześciu głównych licencji CC oraz CC0:

1. CC BY (Uznanie autorstwa)

Najbardziej otwarta z głównych licencji.
Pozwala na kopiowanie, rozpowszechnianie, prezentowanie oraz modyfikowanie utworu, także w celach komercyjnych – pod warunkiem podania informacji o autorze oryginału.

✅ Dozwolone: użycie komercyjne, modyfikacje, rozpowszechnianie
❗ Warunek: uznanie autorstwa

Przykład zastosowania: materiały edukacyjne, które można dowolnie przerabiać i wykorzystywać na lekcjach lub w firmie, podając twórcę.

2. CC BY-SA (Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach)

Podobnie jak CC BY, ale z dodatkowym wymogiem: utwory pochodne muszą być licencjonowane na tej samej licencji (czyli CC BY-SA). Ten typ licencji jest często nazywany „kopyleft” – gwarantuje, że wolność korzystania z dzieła zostanie zachowana również w jego modyfikacjach.

✅ Dozwolone: użycie komercyjne, modyfikacje
❗ Warunki: uznanie autorstwa, ta sama licencja dla dzieł pochodnych

Przykład zastosowania: Wikipedia – wszystkie treści są udostępniane na licencji CC BY-SA.

3. CC BY-NC (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne)

Pozwala na kopiowanie, modyfikowanie i udostępnianie utworu, ale wyłącznie w celach niekomercyjnych. Oznacza to, że nie wolno czerpać korzyści finansowych z wykorzystania takiego dzieła.

✅ Dozwolone: modyfikacje, rozpowszechnianie
❌ Zabronione: użycie komercyjne
❗ Warunek: uznanie autorstwa

Przykład zastosowania: darmowe zdjęcia na bloga, pod warunkiem niekomercyjnego charakteru bloga.

4. CC BY-NC-SA (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach)

Łączy ograniczenie do celów niekomercyjnych z wymogiem zachowania tej samej licencji przy udostępnianiu modyfikacji.

✅ Dozwolone: modyfikacje, rozpowszechnianie (niekomercyjne)
❌ Zabronione: użycie komercyjne
❗ Warunki: uznanie autorstwa, ta sama licencja

Przykład zastosowania: projekty artystyczne lub edukacyjne, które mają pozostać wolne od komercjalizacji.

5. CC BY-ND (Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych)

Umożliwia kopiowanie i rozpowszechnianie dzieła (nawet komercyjnie), ale bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Oznacza to zakaz modyfikacji, remiksów czy tłumaczeń.

✅ Dozwolone: użycie komercyjne, rozpowszechnianie
❌ Zabronione: modyfikacje
❗ Warunek: uznanie autorstwa

Przykład zastosowania: raporty, dokumenty, które autor chce zachować w niezmienionej formie.

6. CC BY-NC-ND (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych)

Najbardziej restrykcyjna licencja CC.
Pozwala jedynie na niekomercyjne kopiowanie i udostępnianie utworu w jego oryginalnej formie – bez jakichkolwiek modyfikacji.

✅ Dozwolone: rozpowszechnianie (niekomercyjne)
❌ Zabronione: użycie komercyjne, modyfikacje
❗ Warunek: uznanie autorstwa

Przykład zastosowania: gotowy produkt artystyczny, który autor chce zachować w pierwotnej formie, bez zmian i bez możliwości komercyjnego wykorzystania.

7. CC0 (Creative Commons Zero)

To nie licencja, lecz zrzeczenie się praw autorskich. Autor całkowicie rezygnuje z przysługujących mu praw (w zakresie dozwolonym prawem), przekazując dzieło do domeny publicznej.

✅ Dozwolone: wszystko – kopiowanie, modyfikacje, komercyjne wykorzystanie
❌ Brak warunków: nie trzeba podawać autora

Przykład zastosowania: zdjęcia stockowe na platformach typu Unsplash, dane naukowe, które mają być swobodnie wykorzystywane przez społeczeństwo.

Domena publiczna – co to znaczy?

Domena publiczna (ang. public domain) to zbiór dzieł, do których:

• nie przysługują już prawa autorskie (np. wygasły po 70 latach od śmierci autora),
  
  

• nigdy nie były chronione (np. proste fakty, dane statystyczne),
  
  

• lub autor świadomie zrzekł się tych praw, np. przez zastosowanie narzędzia CC0.
  
  

Dzieła w domenie publicznej mogą być swobodnie wykorzystywane przez każdego, do dowolnych celów, bez pytania o zgodę i bez obowiązku podawania autorstwa (choć nadal warto to robić jako wyraz szacunku).

Przykłady dzieł w domenie publicznej:

• Dzieła Szekspira, Mickiewicza, Chopina
  
  

• Klasyczne obrazy (np. Mona Lisa)
  
  

• Wiele dokumentów rządowych
  
  

• Dane statystyczne publikowane przez organizacje publiczne