ประเพณีแห่แค่หลวง
แห่งเดียวในประเทศไทย
ประเพณีแห่แค่หลวงของอำเภอบ้านโฮ่ง เป็นงานประจำปีที่จัดอย่างยิ่งใหญ่ ถือเป็นประเพณีแบบล้านนา ที่เหลือแห่งเดียวในประเทศไทย เมื่อถึงเทศกาลลอยกระทงในเดือนยี่เป็งหรือวันเพ็ญเดือนสิบสอง ชาวบ้านก็จะใช้ไม้แค่จุดไฟถวายเป็นพุทธบูชา ในสมัยโบราณ ชาวบ้านได้กำหนดให้มีพิธีการ แห่แค่ไปถวายพระสงฆ์ในวัดแล้วจุดถวายเป็นพุทธบูชา
คำว่า “แค่” เป็นภาษาพื้นบ้านล้านนา มีลักษณะเป็นไม้มัดเป็นกำ ทำมาจากไม้ไผ่จักเป็นซี่ๆ หรือไม้แห้งที่สามารถติดไฟได้ง่าย นำมามัดเป็นกำรวมกัน ขนาดใหญ่กว่ากำมือเล็กน้อย ยาวไม่เกิน 1 เมตร หรือให้พอดีกับการถือ เพื่อใช้ในการ จุดไฟ เนื่องจากสมัยโบราณ ไม่มีไฟฉายหรือตะเกียงชาวบ้านจึงใช้ไม้แค่จุดไฟให้สว่างเพื่อส่อทางใน เวลากลางคืน เหมือนคบเพลิงหรือคบไฟ เมื่อถึงเทศกาลลอยกระทงในเดือนยี่เป็ง ก็จะมีการจัดทำ “ต้นแค่” คือการนำต้นไม้หรือกิ่งไม้แห้ง เช่นต้นไผ่ มามัดรวมกันเป็นทรงกระบอก ตามขนาดที่ต้องการมีการตกแต่งให้สวยงาม ถวายพระสงฆ์ที่วัดเพื่อจุดถวายเป็นพุทธบูชา
ในสมัยโบราณ ในตอนเช้าตรู่ของวันยี่เป็งเดือนสิบสอง วัดทุกวัดในอำเภอบ้านโฮ่งจะมีการเทศน์มหาชาติ และทำบุญตักบาตร ในวันนั้นชาวบ้านจะจัดทำต้นแค่ โดยจะช่วยกัน ประดับตกแต่งด้วยโคมไฟหรือสิ่งต่างๆอย่างสวยงาม ในตอนพลบค่ำชาวบ้านมรการตั้งขบวนแห่ต้นแค่ไปถวายพระสงฆ์ ต่อจากนั้นก็จะจุดไฟที่ต้นแค่ให้ลุกสว่างไสวไปทั่วบริเวณวัด เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาเสร็จแล้ว จึงไปลอยกระทงเพื่อบูชาพระแม่คงคา รวมทั้งขอขมาที่ได้ทิ้งสิ่งปฏิกูลลงไปในแม่น้ำ ปล่อยเคราะห์กรรมต่างๆ ลอยทุกข์โศกโรคภัยต่างๆ ให้ล่องลอยไปตามแม่น้ำ และอธิษฐานขอสิ่งที่ตนปรารถนาไปด้วย ต่อมาประเพณีการจุดไม้แค่ก็ได้ถูกลืมเลือนไป เพราะมีการนำเอาธูปเทียนหรือประทีปมาจุดแทน เนื่องจากหาซื้อได้ง่ายและสะดวกกว่า แต่ชาวอำเภอบ้านโฮ่งได้เล็งเห็นความสำคัญของประเพณีแห่แค่จึงยังคงมีการสืบสาน และอนุรักษ์ประเพณีการจุดแค่เอาไว้ อย่างต่อเนื่องไม่ให้สูญหายไปจนถึงทุกวันนี้
ในปัจจุบัน การแห่แค่ของอำเภอบ้านโฮ่ง ก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย คือมีการจัดเป็น 2 รูปแบบ ได้แก่
รูปแบบที่ 1 วันยี่เป็ง ชาวบ้านจะช่วยกันจัดทำต้นแค่ โดยจะประดับตกแต่งให้สวยงามแล้วขอสูมา (การขอขมา หรือ ขออภัย) ต้นแค่ แล้วจึงแห่ไปถวายพระสงฆ์ที่วัดในหมู่บ้าน
รูปแบบที่ 2 ก่อนวันยี่เป็ง 1 วัน มีการจัดงานประเพณีแห่แค่หลวงประจำปีของอำเภอบ้านโฮ่ง จากความร่วมมือร่วมใจของทุกภาคทุกส่วน ภายใน งานมมีกิจกรรมต่างๆ มากมาย อาทิ การประกวดขบวนแห่แค่หลวงที่ยิ่งใหญ่ ของแต่ละตำบล ที่จะสร้างความตื่นตาตื่นใจแก่นักท่องเที่ยวที่มารอชม ประกวดศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้าน การจำหน่ายผลิตภัณฑ์ OTOP จากภูมิปัญญาท้องถิ่น การจัดซุ้มนิทรรศการที่ตกแต่งอย่างสวยงามแสดงถึงเอกลักษณ์ จุดเด่นของแต่ละตำบล และที่พลาดไม่ได้คือชมการประกวดธิดาแค่หลวง ฯลฯ ตลอดจนจัดให้มีการประกวดอื่นๆ เพื่อความบันเทิงและรักษาวัฒนธรรม เช่น ประกวดร้องเพลง การจุดบอกไฟดอก ประกวดกระทง การแสสดงดนตรีพื้นเมือง ประดิษฐ์แค่จำลอง เป็นต้น ประเพณีแห่แค่หลวงเป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าควรแก่การสืบทอดให้ชนรุ่นหลังต่อไป
งานประเพณีแห่แค่หลวง จัด ณ บริเวณสนามหน้าที่ว่าการอำเภอบ้านโฮ่ง อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน