Beknopte historiek

MSM - Beknopte historiek sinds 1849

In de lijsten van de bedevaarten wordt Merchtem voor het eerst vermeld in 1849, toen men samen met de bedevaarders uit Londerzeel te voet naar Scherpenheuvel trok. Vanaf 1856 wordt Merchtem afzonderlijk vermeld. 

Aanvankelijk vertrok men op de dinsdag vòòr sacramentsdag (d.i. de 2de donderdag na Pinksteren) om dan op sacramentsdag zelf terug te komen. Daar dit midden in de week viel waren het haast uitsluitend landbouwers en zelfstandigen die aan de voetbedevaart konden deelnemen. Het aantal deelnemers was sterk afhankelijk van de weersomstandigheden daar de boeren dan veel of weinig werk hadden. Toen in de vijftigerjaren de kaap van 50 deelnemers niet meer bereikt werd, werd overwogen om de voetbedevaart te laten doorgaan tijdens het Pinksterweekend. In 1960 geschiedde zo: vertrek op Pinksterzaterdag en terug thuis op Pinkstermaandag. Geleidelijk aan nam het aantal deelnemers toe om in 1974 de kaap van 100 bedevaarders te halen. Stilaan werd er ook meer aandacht besteed aan de verzorging, de veiligheid en de slaapgelegenheid wat bijdroeg tot een stijging der aantal deelnemers tot een recordaantal van 178 in 1984. Sommigen jaren laat het aantal jonge deelnemers het wat afweten maar dat is hoofdzakelijk verklaarbaar door de naderende examens, al naargelang het moment wanneer het Pinksterweekend valt. Eind mei en zeker begin juni is het voor studenten zowat onmogelijk om deel te nemen, dan hebben zij andere prioriteiten. 

Behalve in het jaar 1940, omwille van het verbod van de bezetter, is de voetbedevaart zonder onderbreking kunnen doorgaan. In 1941, ‘42 en ’43 vertrok men in de vroege morgen om ’s avonds in Scherpenheuvel toe te komen gezien het tijdens de oorlogsjaren verboden was om ’s nachts op straat te komen. Andere jaren vertrok men om 17u. Sinds begin jaren 2000 vertrekt men om 16.30u na een korte bezinning in de O.-L.-V.-ter Noodt kerk. 

In 1964 werd een vlag ingehuldigd nav 100 jaar bedevaart maar jammer genoeg schuilt hier een foutje want de eerste bedevaart werd dus gehouden in 1849 en niet 1864. Doch, omwille van de eer en het respect voor onze voorvaderen blijven wij deze vlag koesteren. 

Tot 1965 kwam men in Scherpenheuvel aan rond 9u om vervolgens om 10u de eucharistie te vieren in de basiliek. Om 14u volgde de rozenkransweg en aansluitend de kruisweg. Er was dus weinig tijd om te rusten. Dit had alles te maken met de kerkelijke wet op het nuchter zijn alvorens de communie te ontvangen. In het Concilie van 1965 viel de wet op het nuchter zijn weg, zodat de voetbedevaarders zich sindsdien bij de aankomst eerst konden verfrissen , wat slapen en eten. De gebedsoefeningen werden naar de namiddag verschoven. Begin jaren 2000 werd de kruisweg afgeschaft om een minder gehaast karakter aan de gebedsoefeningen te geven. Traditiegetrouw blijft de eucharistie op Pinksterzondag om 17u in de Mariahal. Hier mogen wij zowat alle bedevaarders verwelkomen alsook vele familieleden, vrienden en sympathisanten die naar Scherpenheuvel zijn afgezakt om mee te bidden. De eucharistieviering wordt normaliter voorgegaan door een priester/pastoor uit onze eigen parochie en muzikaal opgeluisterd door een (parochiaal) koor uit Merchtem. Tot in 1995 ging de priester/pastoor te voet mee, nadien kon dit niet meer wegens de vele taken die hen werden toevertrouwd in hun parochie(s). 

De begeleiding heeft doorheen de jaren een sterke evolutie meegemaakt. Tot in 1956 werden de koffers met kleding en voeding meegevoerd met paard en kar. Op die kar stonden dan enkele oude kerkstoelen waarop vermoeide bedevaarders wat konden rusten. Het drukke verkeer heeft de organisatie doen overschakelen naar gemotoriseerd vervoer. Voor de koffers konden we rekenen op een vrachtwagen met zeil en om vermoeiden of gekwetsten te vervoeren konden we bij het gemeentebestuur terecht voor de schoolbus. Sinds 2012 heeft de gemeente geen bus meer zodat we ons dienen te behelpen met mini-busjes. Een bestelwagen vervoert de handbagage en regenkledij. Sedert 1993 worden we begeleid door een uitgeruste ziekenwagen. Vooreerst van het Vlaamse Kruis, nadien van Ambumed en sinds 2009 van EMES (European Medical Emergency Services). EMES staat voornamelijk in voor de veiligheid onderweg. De wegkapitein coördineert de aanwijzingen tussen de ambulance, MUG-voertuig en een 3-tal motards die er voor zorgen dat we veilig heen en terug geraken naast het geraas van de vele voertuigen. Zij kunnen ook ingezet worden bij ernstige kwetsuren of ongevallen. Voor de gewone verzorging kunnen wij reeds jaren beroep doen op vrijwillige verpleegsters waarvan enkelen onder hen zelfs de bedevaart ook nog eens helemaal uitstappen. 

Dat veiligheid een prioriteit moet blijven blijkt uit de zwarte bladzijde van editie 1971. Nog maar net vertrokken uit Scherpenheuvel reed een onvoorzichtige chauffeur in op de staart van de groep waarbij rode lantaarndrager Frans Teugels het leven liet. Een trieste gebeurtenis waar we vaak aan terugdenken. Met de komst van de ambulancewagens en zeker het EMES-team trachten we hier een nog beter en professioneler karakter aan te geven, ook al is het op vrijwillige basis. 

Tijdens de naoorlogse periode, toen er nog veel landbouwers meegingen, staken hun duivenkeven (want reiskoffers waren er niet) vol met boerenpensen. Armere mensen zagen wel eens de kans om hier en daar een pens af te truggelen. Toen er meer burgers begonnen meestappen werd er eerder voorzien in gesneden brood en nodige toespijs. Het gebeurde dus vaak dat je je boterhammen aan het beleggen waart met toespijs terwijl naast jou iemand zijn stinkvoeten op tafel legde om deze in te talken. Achteraf zijn dan de sandwiches en belegde broodjes gekomen. Sinds de jaren 1990 worden er zelfs heuse koude schotels meegenomen of fruitcoupes. Gezien men vaak bezoek krijgt in Scherpenheuvel dient men tegenwoordig geen eten meer mee te nemen voor 3 dagen daar de bezoekers in de bevoorrading voorzien en vers eten meebrengen. Sinds 1999 werd aan alle bedevaarders op de terugweg te Wakkerzeel een koude schotel of ballekens met kriekjes aangeboden, gratis, en dit naar aanleiding van de viering van 150 jaar bedevaart. Een welgekomen geste van de organisatoren die tot op heden nog steeds stand houdt. 

Bestonden de wegen destijds voornamelijk uit weinig verlichte en slechte kasseiwegen en grind, dan is daar veel verandering in gekomen en loopt men 95% van de weg over fel verlicht asfalt of beton. De overige 5% zijn bos- en veldwegen die we zelf opgezocht hebben om de drukke verkeerswegen te vermijden. Ook het schoeisel is niet meer te vergelijken met vroeger. Klompen en legerbottinnen hebben plaats geruimd voor allerlei merken van sport- of wandelschoenen. 

Door de verbeterde wegen verhoogde ook de verkeersdrukte aanzienlijk wat heel wat risico’s inhield. Aanvankelijk wandelden we langs de drukke Haachtsesteenweg maar in 1991 werd de oorspronkelijke route tussen Kampenhout en Werchter grondig herschikt. In 1994 werd een gelijkaardige oefening doorgevoerd tussen Grimbergen en Vilvoorde. Omwille van deze aanpassingen bedraagt de afstand Merchtem-Scherpenheuvel net geen 60km (is wel wat afhankelijk van de beschikbare rustplaatsen onderweg). 

Rond de basiliek in Scherpenheuvel waren er eertijds voldoende hotels om te overnachten. Bij aankomst ging elke bedevaarder dan ook zelf zijn slaapgelegenheid opzoeken. De vrouwen sliepen in het klooster. Omwille van de brandveiligheid werden vele hotels genoodzaakt om af te zien van de slaapgelegenheid, het restaurant bleef wel nog beschikbaar. Daarom werd in 1985 door de organisatoren beslist de slaapgelegenheid in eigen handen te nemen. Zij zorgden ervoor dat men terecht kon in het bezinningshuis “Salvator” (bij de paters), hotel De Valck of in het gerestaureerde parochiehuis. Sinds 2013 regelt de organisatie de slaapgelegenheid in het nieuwe onthaalcentrum “De Pelgrim”. 

De voetbedevaarten vanuit Merchtem genieten een grote uitstraling. Vaak mogen wij bedevaarders verwelkomen uit 25 verschillende parochies en komt het aantal deelnemers tot boven de 100. Om ons als groep herkenbaar te maken kregen de nieuwelingen in 1989 een onbedrukte halsdoek. Het jaar nadien kreeg elke bedevaarder een met het nieuw logo bedrukte lichtblauwe halsdoek. 

Een mooie herinnering is de bedevaart van 1999 toen 150 jaar voetbedevaart gevierd werd. Op de vooravond van het vertrek vond een academische zitting met receptie plaats in de parochiezaal. Bij deze gelegenheid werden tal van foto’s en aandenkens tentoongesteld. 

Tijdens de plechtige eucharistiering in Scherpenheuvel zorgde het bestuur voor een unicum door de drie toenmalige Merchtemse koren (parochiaal mannenkoor, Dameskoor Crescendo en gemengd koor Cum Decore uit Peizegem) samen de viering muzikaal te laten verzorgen. En op de terugweg de gratis maaltijd te Wakkerzeel. Bij de thuiskomst kreeg elke bedevaarder een kaars met het logo van de voetbedevaart mee naar huis, een kaars die bij velen nog zichtbaar in de woonkamer staat.

Dat onze bedevaart kan rekenen op veel steun en sympathie getuigt het gul en groots onthaal bij de thuiskomst. Een grote menigte staat de bedevaarders op te wachten om hen te verwelkomen met luid applaus, bloemen te overhandigen en hen te feliciteren voor de prestatie, en dit alles onder luid klokkengelui vanuit de kerktoren. Tijdens de slotplechtigheid in de kerk, samen met de fietsbedevaarders, krijgt menigeen de krop in de keel of wordt er hier en daar een traan weggepinkt. De voorzitters van voet-en fietsbedevaart krijgen elkeen tijdens de slotplechtigheid de kans de bedevaarders en medewerkers te bedanken en de jubilarissen van hun bedevaart te huldigen. Wij zijn niet weinig fier dat velen hun zilveren jubileum hebben gevierd en ook al een aanzienlijk hun gouden jubileum. Enkelingen hebben zelfs diamant mogen vieren.

Uiteraard is de prestatie op zich niet het belangrijkste, de wetenschap dat zovelen vanop het thuisfront meeleven maakt de bedevaarten zo bijzonder. 

Om de organisatie te financieren werd in 1998 een spaghettifestijn in het leven geroepen. De opbrengst wordt aangewend om de deelnameprijs laag te kunnen houden en zo iedereen, arm of rijk, de kans te geven op bedevaart te kunnen gaan naar O.-L.-V-. van Scherpenheuvel. 

Sinds enkele jaren vindt het spaghettifestijn plaats op de 2de vrijdag van de maand oktober. 

Namen noemen is gevaarlijk maar een iemand steekt er met kop en schouders boven uit: Herman Asselman, de ‘meester’. Na meer dan 50 jaar actief te zijn geweest in het bestuur, waaronder 30 jaar als voorzitter, gaf hij in 2010 op 75-jarige leeftijd de fakkel door aan een jongere generatie. Hij heeft heel wat van bovenstaande onderwerpen aan den lijve moge ondervinden en heeft gedurende zijn carrière steeds de nodige inspanningen geleverd om de bedevaart op een veilige en goed georganiseerde manier te laten verlopen. Al zijn ervaringen heeft hij gebundeld om de voetbedevaart mee uit te bouwen tot wat ze nu geworden is (en dat allemaal zonder computer, email, GSM, smartphone of sociale media). Het zullen er hem weinigen nadoen. Voor zijn inzet ontving hij tijdens het slotwoord in 2010 een uniek en enig houtwerk van O.-L.-V.-ter Noodt , speciaal voor hem gemaakt door enkele parochianen. Wij mogen nog steeds op zijn advies blijven rekenen. 

Met grote fierheid en dankbaarheid mochten wij Herman in 2018 huldigen voor zijn diamanten jubileum. Eind december 2018 stond onze wereld even stil toen wij van Herman dienden afscheid te nemen. Tijdens de verrijzenisviering van 27 december 2018 mochten wij, als werkgroep en gesteund door vele aanwezige voetbedevaarders mét bedevaartsjaaltje, een laatste hulde brengen.

De editie 2020 kon owv een wereldwijde pandemie, COVID-19 of het coronavirus, niet plaatsvinden wegens de maatregelen opgelegd door de Nationale Veiligheidsraad (oa geen samenscholingen, afstand houden, horeca gesloten,…). Het was 80j geleden dat een voetbedevaart niet kon doorgaan. Ook in 2021 was het om dezelfde redenen nog steeds verboden. In 2022 gooide de oorlog tussen Rusland en Oekraïne bijna roet in het eten, doch de opvang van de Oekraïense vluchtelingen in De pelgrim ( nu 'Huis van Maria' genoemd) was een crisissituatie. Pas na Pasen werd duidelijk dat alles zou kunnen verlopen zoals we gewoon waren. We kijken er allen zeer naar uit .

Onder impuls van het verjongde bestuur vinden de voorinschrijvingen sinds 2010 voortaan niet langer plaats ten huize de voorzitter maar in de parochielokalen waar gelegenheid is elkaar te ontmoeten tussen pot en pint en te genieten van foto’s en filmpjes van de voorbije edities. 

In 2024 vierden we voor de eerste keer een vrouw die 40 jaar deelnam aan de bedevaart , Bernadette Biesemans. Proficiat van het ganse bestuur . 

En de geschiedenis die loopt verder, dag na dag. Hopelijk mag jij er ook deel van uitmaken.

Frederic Spinoy, voorzitter

Update 30 april 2024