hanamatsuri

Japońskie festiwale - Hana Matsuri

Japońskie festiwale – Hana Matsuri

Hana Matsuri, czyli „festiwal kwiatów”

Japoński festiwal zwany Hana Matsuri należy do dawnej liczącej około siedmiuset lat tradycji kultywowanej w licznych wioskach położonych w okolicach małego miasta Toei w tzw. Japońskich Alpach, górzystych terenach leżących w centralnej części wyspy Honshu na południowy zachód od miasta Nagoya, gdzie rolnicy od lat zmagają się z trudnościami w uprawie ziemi i padają często ofiarą naturalnych katastrof, jak np. trzęsienia ziemi.

Choć hana znaczy kwiaty, Hana Matsuri nie odbywa się w okresie wiosennego szczytu kwitnienia, lecz w listopadzie, grudniu i styczniu, zaliczając się do festiwali zimowych. Ma on głównie charakter rolniczy, będąc podziękowaniem bogom za zeszłoroczne zbiory i próbą zapewnienia sobie bogatych zbiorów w nowym nadchodzącym rolniczym roku. Jest również uważany za modlitwę o osiągnięcie szczęśliwego życia po śmierci.

Dla mieszkańców okolicznych wiosek hana to kwiaty pięciu głównych roślin uprawnych oraz kwiaty zakwitające w raju, których kwitnieniu ma pomóc powtarzany corocznie festiwal, oddziałując w ten sposób zarówno bezpośrednio na uzyskiwane plony jak i na ożywienie ducha rolników poszukujących nieba.

Festiwal ten odbywa się w budynku tradycyjnie doń przeznaczonym, gdzie znajduje swą tymczasową rezydencję ukryty zwykle w lokalnej świątyni kami. Podczas festiwalu wykonywane są przez lokalnych tancerzy tradycyjne tańce z myślą o przodkach i o powodzeniu w przyszłości. Wykonywane są one na specjalnie przygotowanej „scenie” znajdującej się naprzeciw podwyższonego miejsca-półki, gdzie zostaje umieszczony przenośny relikwiarz z kami (fot. 3) i gdzie przebywają shintoistyczni kapłani, muzycy i gdzie zostają złożone dary dla kami. Widzowie otaczają „scenę”, na której odbywają się tańce, jedzą i piją sake. Zdają się być częścią widowiska przygotowanego dla kami.

Według niektórych początki tego festiwalu sięgają końca ery zwanej Kamakura (XII-XIII wiek). Został on przyniesiony w góry przez wędrującego kapłana (Yamabushi) z Kumano i mędrca z gór Kaga Hakusan. Inni twierdzą jednak, że tradycję rozpoczął taniec pochodzący z ery Nanbokuchou (XIV wiek) przyniesiony w góry przez pewnego dezertera, który tańczył, aby przypomnieć sobie szczęśliwe momenty spędzone w stolicy Kyoto.

Podczas Hana Masuri wykonuje się 12 rodzajów tańca. Najbardziej charakterystyczny jest taniec w masce, popularnie nazywany tańcem demonów Oni (Oni-no-mai). Zgodnie z legendą to bóg pojawia się w formie demona, aby ostatecznie spełnić życzenia mieszkańców. W poszczególnych wioskach istnieją różne lokalne tradycje rzeźbienia masek używanych podczas festiwalu.

Ludzie zaczynają tańczyć w sobotę wieczorem i tańce trwają aż do zmierzchu następnego dnia. Po północy wśród tańczących pojawia się kilka demonów Oni w maskach i jaskrawo czerwonym kostiumie (fot. 17-26). W dłoniach trzymają potężne siekiery. Mieszają się z podnieconym ucztą i sake tłumem widzów, rozsypując wkoło ogień i wszyscy razem rozbiegają się po całym terenie przeznaczonym na festiwal.

Punktem zwrotnym festiwalu jest pojawienie się tancerza w masce reprezentującego „rozgniewanego ducha”, który grozi zemstą mieszkańcom wsi (fot. 11-16). Na jego spotkanie wychodzi shintoistyczny kapłan uzbrojony w gałązkę sakaki próbuje go uspokoić. Dialog kapłana z „rozgniewanym duchem” rozbawia lokalnych widzów, którzy reagują nań śmiechem. W końcu kapłanowi udaje się uspokoić gniew ducha, który wykonuje swój indywidualny taniec. Po odejściu ducha na scenie pojawiają się Oni, z którzy nadal rozbiegają się po terenie rozsypując ogień lecz również odgrywają sceny świadczące o tym, że są mitycznymi bogami, którzy pojawili się, aby przynieść mieszkańcom wsi powodzenie. Jeden z Oni jest rozpoznawany jak Opo-kuni-nusi i w swym tańcu uwalnia ukryte w udekorowanym kolorowym papierem suficie zawiniątko z drobnymi monetami, które rozsypują się po podłodze i są zbierane przez widzów jako talizmany przynoszące szczęście.

Sufit jest udekorowany kolorowym papierem na czterokątnym polu (fot. 2). To organizowanie rytualnej przestrzeni w czterokątny jest szczególnie ciekawe w kontekście tego, że liczba cztery jest używana za równie źle wróżącą jak popularna na zachodzie trzynastka i nawet nie jest w swym oryginalnym dźwięku (shi lub chi) wypowiadana, bo dźwięk ten jest podobny do dźwięku słowa śmierć (shi) lub krew (chi) i jest zastępowany przez dźwięk yon.

Punktem kulminacyjnym festiwalu jest taniec zwany Yabayashi. W centrum festiwalowego terenu zostaje ustawiony ogromy żelazny pojemnik na wodę. Podekscytowani tancerze moczą w znajdującej się tam wrzącej wodzie gałązki Sakaki i spryskują tą wodą widzów. Mieszkańcy lokalnych wsi wierzą, że ci którzy zostaną spryskani tą wodą, zachowają dobre zdrowie przez cały następny rok.

Fotoreportaż z Hana Matsuri, wioska Tsuki, 23 listopad 2007