Geastrum minimum

• Geastrum minimum - Schweinitz - Schriften der Naturforschenden Gesellschaft zu Leipzig 1: 58 (1822)

De Kleine aardster is een kleine tot zeer kleine aardster met een gesteeld bolletje. Het bolletje heeft vrijwel altijd een apophyse (uitzakking aan de onderzijde van het bolletje) en is eerst donker (en dan contrasterend met lichte hof en mondzone) maar spoedig licht grijsbruin. De mondzone is gewimperd en heeft een scherp begrensde hof op een soort verhoging. De Kleine aardster heeft 6 tot 10 relatief dunvlezige slippen die aan de onderzijde vastgegroeide aarde hebben. Ongeopende vruchtlichamen groeien ondergronds en zijn bolvormig tot afgeplat bolvormig, 5-15 mm breed en met vastgegroeide aarde.

Van het nest losgeraakte exemplaren van de Vierslippige aardster (G. quadrifidum) lijken qua grootte en vorm op de Kleine aardster, maar hebben minder slippen (4-5), waarvan bovendien de zwamvloklaag ontbreekt en een andere ecologie (naaldbossen). De zeer sterk op de Kleine aardster lijkende soort G. arenarium komt voor in Zuid-Europa en is mogelijk in Nederland te verwachten. De soort onderscheidt zich door kleine ellipsoïde sporen (3-4 x 3-3,5 µm excl. ornamentatie) en vaak zwak hygroscopische slippen. De sporen van de Kleine aardster zijn rond en 4,5-5,5 µm.

Leo Jalink, 2019  CC-BY-SA 3.0

De Kleine aardster (Geastrum minimum) groeit vooral in open, kortgrazige, mosrijke graslanden op (matig) kalkrijke en meestal humusarme bodem (wit duinzand). Hij staat zeer vaak tussen het mos Groot duinsterretje. De Kleine aardster is een typische soort van ijle pioniervegetaties, mosrijke duinhellinkjes en schrale duingraslanden en ook te vinden op zanderige plekjes nabij verstuivingen en aan de rand van (duin)struwelen. Het is een echte pioniersoort met een kortlevend mycelium die telkens op andere plaatsen groeit.

De Kleine aardster komt vrijwel uitsluitend voor in de kustduinen, zowel in het Renodunaal als het Waddendistrict. De soort kan daar van net achter de zeereep tot aan de binnenduinrand gevonden worden. Verder zijn er enkele vondsten van nabij de randmeren van de IJsselmeerpolders en enkele binnenlandse vondsten. In België is de soort zeldzaam. De soort komt voor in heel Europa, van de Middellandse Zee tot Noord-Noorwegen en is zelfs bekend van (sub)arctische gebieden als IJsland en Groenland en uit (hoog)alpine gebieden.

Leo Jalink, 2019  CC-BY-SA 3.0

• Hansen L. & H. Knudsen (1997) - Nordic Macromycetes, Vol. 3:  342

• Jalink, Leo M (1995) - De aardsterren van Nederland en België. Coolia 38 Supplement

• Kelderman, P.H. (1996) - Aardsterren en Gesteelde stuifzwammen in Limburg. Natuurhistorisch maandblad 86(10): 235-249

• Læssøe, T.; J.H. Petersen; T.G. Frøslev & J.Heilmann-Clausen (2024) – Key to star-shaped gastromycetes (Astraeus, Geastrum and Myriostoma). Keys to the fungi of temperate Europe

• NMV (?) - Veldgids zeereep: Aardsterren (Geastrum en Myriostoma) online

• Wertwijn, J.W. (?) - Determinatietabel aardster-achtigen voor natuurgidsen.  Natuur in en om Diemen

• Dam & Kuyper (2016) - Veldgids paddenstoelen II: 161 (met foto)

• Fricke, S. & H-H. Handke (1961) -Untersuchungen zur 0ffnungsweise der Geastraceen-Fruchtkörper. Zeitschrift für Pilzkunde 27: 113-122

• Jeppson, M., Nilsson, R.H. & Larsson, E. (2013) - European earthstars in Geastraceae (Geastrales, Phallomycetidae) – a systematic approach using morphology and molecular sequence data. Systematics and Biodiversity 11(4): 437-465

• Jülich (1984) - Nichtblätterpize, Gallertpilze und Bauchpilze: 481

• Kelderman, P.H. - Hoe is het anno 2010 met de aardsterren in Limburg gesteld. Natuurhistorisch maandblad 2010 99-10 blz. 217-225

• Knijnsberg, L. (2013) - Aardsterren in de duinen van Kennemerland. tussen Duin & Dijk - Natuur in Noord-Holland 12(3): 12-15

• Læssøe & Petersen (2019) - Fungi Temperate Europe 2: 1249 (foto)

• Læssøe & Petersen (2019) - Fungi Temperate Europe 2: 1249 (als Geastrum minimum s.l. = G. granulosum/marginatum, alleen vermelding)

• Merino Alcantara, D. (2015) - Geastrum minimum. MicobotanicaJaen