Dr. Gerard Heinsius (landmeter)

Gerard (Gerrit) Daniël (Heins) (van Hartsveldt) Heinsius (Harlingen, 20 sept. 1703 – Franeker, 1761), doctor in de geometrie (1726) en gezworen landmeter geadmitteerd aan het Hof van Friesland (1726), was een zoon van Daniel Heinsius, ijkmeester ter Admiraliteit, en van Catharina von Sande Hogengraf.

Geboren in Harlingen, met een jongere broer Daniel van Hartsveldt Heinsius, telgen uit het Friese oud-adellijke geslacht Van Byllandt Heinsius. Promoveerde in 1726 in de wiskunde en geometrie bij Prof. Dr. Wijer Willem Muijs aan de universiteit van Franeker. Beëdigd en aangesteld tot landmeter op 8 mei 1726, d.w.z. geadmitteerd door het Hof van Friesland in Leeuwarden. Die werkzaamheden werden overwegend buiten Leeuwarden verricht. Nadien ontbreekt vrijwel ieder spoor van hem. Wellicht is hij echter de persoon "Daniel van Hasvelt" (richting grootmoeders familienaam: Harsvelt, Haersvelt, van der Haer) welke gereformeerd is aangenomen met Eke Willems in Harlingen, op attestatie van Grave (Land van Cuijck) dd. 20 november 1749. Na het pachtersoproer vertrokken naar Franeker, waar hij stierf in 1761, wonende op 't Vliet aldaar. Gerard deelde niet in het familiegraf dat zijn zuster Margriet en broer Daniël in 1765, elk bij helfte, wél deelden. Dat moet wel betekenen dat hij al dood was. In 1773 verkocht Klaas Swerus, de boekverkoper te Harlingen, "Ene fraaie verzameling Nederlandse boeken in verscheidene Faculteiten, de bibliotheek, gouden medailles, opticaspiegel, globen, octant, quadrant en andere mathematische instrumenten, alsmede een clavecordium, nagelaten door Daniël Heynsius". De zoon van zijn broer kwam klaarblijkelijk in bezit van zijn werkgereedschap; zie de advertentie in de Leeuwarder Courant. In het Land van Cuijck woonden meer Heinsii, zoals de landgriffier Cornelis Heinsius. In de Collectie Muschart van de bekende heraldicus R.T. Muschart werd ook nog een exemplaar aangetroffen van een Heinsius-familiewapen gehanteerd in een Zuid-Nederlandse tak, en wel een volgroeide boom, met 2 afgevallen bladeren. De Nederlandse rijksarchivaris Jhr. Dr. D.P.M. Graswinckel onderzocht rond 1925 het Delftse geslacht Heinsius en kwam zodoende aan deze wapenafbeelding. Een origineel exemplaar daterend uit de tweede helft van de 18de eeuw zou destijds voorkomen in het archief behorende tot Kasteel Well in Limburg. Zie ook een dergelijk familiewapen van Gerardus Heinsius en Anna Margaretha van Rinia in de kerk te Oosterbierum. In 1785 is zijn opvolger, een andere Daniel Heinsius, kapitein onder het Regiment Hessen-Darmstad, begraven in Grave. Kortom, deze geleerde telg blijkt lastig te vangen.