De naam Korporaal

Over de herkomst van de naam Korporaal bestaat tot op heden geen zekerheid. Er zijn echter wel vermoedens die heel aannemelijk zijn, maar niet gestaafd kunnen worden met een of meer duidelijke bronvermeldingen.

Aan het woord corporaal respectievelijk korporaal worden volgens het woordenboek Van Dale de volgende betekenissen toegekend:

corporaal', o. (...ralen), (r-k.) altaardoek, wit linnen vierkant doekje waarop het altaarsacrament moet rusten.

korporaal', m. (-s), 1. (mil.) bij alle wapens van het leger de laagste rang boven soldaat eerste klasse, de rang onder die van sergeant, thans ook bij de marine; 2. (bij verg.) opzichter bij sommige diensten; 3. (gew.) de grote zaagbek.

De meest voor de hand liggende verklaring voor de geslachtsnaam Korporaal is de militaire rangaanduiding korporaal voor één van de voorouders. Deze rangaanduiding kan ontleend zijn aan de krijgsmacht, maar ook - voor zover deze niet dezelfde taak uitoefende - aan de schutterij. Alvorens een speculatie te doen is het goed te achterhalen wanneer de naam voor het eerst als geslachtsnaam in de stamboom opduikt en wie deze naam draagt.

De oudste vermelding van de stamvader met voor- en achternaam komt voor in het Oud-Rechterlijk Archief van Bleskensgraaf, inventarisnummer 24 (Uitbetaling aan armen en daklozen, 1677-1711) in een akte die is gedateerd 10 maart 1682 [#10]. In deze akte wordt stamvader aangeduid als Dierck Bastiaensz Corporael. Zie afbeelding onderaan.

In diverse akten van de jaarlijkse mijningen en verpachtingen van de Heilige Geestlanden van Bleskensgraaf en Hofwegen komt de (bij)naam 'de[n] Corporael' voor. In een akte gedateerd 1 juni 1684 [#1] staat dat strijkgeld is ingezet door en gemijnd is op 'den Corperael op Hoffwegen'. In dezelfde akte, maar dan bij de veiling van een ander perceel, wordt 'Dirck Bastiaensz' als borg vermeld.

Deze akte betreft de veiling van 2 mergen en 250 roeden land dat is gelegen in het Ka-weer te Bleskensgraaf. Dit Ka-weer was totaal 5,5 mergen groot. Op 29 december 1596 kocht ene Ocker Gheretsz 2 mergen 243,75 roeden land met toebehoren, gelegen aan de zuidzijde van Bleskensgraaf in Abbekensdoel in het weer van 5,5 mergen, genaamd het Caweer. Op 30 juni 1626 stelt Maryken Jans, weduwe van Ocker Gerritsz, bij testament dat de Heilige Geest-armen van Bleskensgraaf en Hofwegen na haar overlijden zullen krijgen 2 mergen en 250 roeden land gelegen in het Ka-weer. Zij overlijdt in september 1633 en op 26 november 1633 worden de door de Heilige Geestmeesters aanvaarde 2 mergen en 250 roeden land geschat op 350 gulden per mergen. Het weer wordt gekaveld en elk jaar worden de 2 mergen en 250 roeden geveild, waarbij de opbrengst (het pachtgeld) is bestemd voor de armen. 

In de akten van verpachting van de jaren 1686 [#2] en 1688 [#3] van bovengenoemde 2 mergen en 250 roeden land in het Ka-weer wordt ook melding gemaakt van 'de Corporael'. Deze Corporael is de stamvader van het Zuidhollandse geslacht Corporaal / Korporaal, wat blijkt uit de vermelding van de volledige naam Dirck Bastiaensz Corporael in de akte van verpachting van bovengenoemd land (uitgebreid met een schenking van Jan Willemsz Stuy) de dato 27 juli 1692 [#4].

Een latere vermelding (met voor- en achternaam) van de stamvader van het Zuidhollandse geslacht Corporaal / Korporaal is gevonden in een transportakte van 28 juni 1692 [#5], waarin een zekere Macheltie Ariens land met opstallen, gelegen in Wijngaarden, verkoopt. Hierbij is Dirck Bastiaensz - als neef van Macheltie - getuige.

Op 30 juni 1715 wordt voor het eerst de naam Korporaal in de doopboeken van Bleskensgraaf vermeld, bij de doop van Lysbeth van der Laan staat haar moeder als Agien Dirks Korporaal te boek. [#6]

Ook na 1715 wordt Agien Dirks enkele keren met de achternaam Korporaal vermeld in het doopboek van Bleskensgraaf.

Op 5 september 1719 duikt de achternaam Corporael op bij een zus van Aagje Dirks, namelijk bij Jannigje Dirks Corporael. Dit betreft een testament van Paulus Geervliet en Jannigje Dirks Corporaal, wonende te 's-Gravendeel. [#7]

Ook een broer van Aagje en van Jannigje Dirks bezigt in 1719 de naam Korporaal [feitelijk Korperaal]. In het begraafboek van Bleskensgraaf staat namelijk het volgende:

12 september 1719. "Een kint van Bastiaan Korperaal op 't kerkhof aan de oostzij van 't straatije kort aan de kerk." [#8]