VIII-41 Idzerda, Bartel A

Biografische aantekeningen

kind 3: Hendrik Barteles Idzerda

In de publicatie schoolmeesters in Friesland, te vinden als .pdf op de website van de Fryske Academie (en per plaats gerangschikt), is Hendriks loopbaan nauwkeurig te volgen:

Ter Idzard: In mei 1750 werd aangenomen op belijdenis van het geloof tot lidmaat van de kerk: Hendrik Bartels Idzarda van Ter Idzard. Hem werd een attestatie afgegeven naar Wanswerd, waar hij in mei 1752 als schoolmeester voorkomt;"van Heeg" staat daar evenwel bij. Wanswerd: In mei 1752 kwam mr. Hendrik Bartels Idzerda, schoolmeester en organist, van Heeg. Hij was een broer van mr. Aeldert B. Idzerda uit Heeg. Hij trouwde hier op 21 mei 1752 met Trijntje Minnes Stienstra van Warga. Hun zoons Bartel en Minne zijn hier geboren op respectievelijk 14 jan. 1753 en op 3 mei 1757. In 1761 met hertrouwde hij met Antje Doekes Hellema van Hallum. Hij vertrok in april 1763 naar Huizum. Huizum: Op 4 april 1763 werd met attestatie van Wanswerd, als lidmaat van de nederlands hervormde kerk te Huizum aangenomen Hendrik Bartels Idzerda, schoolmeester en organist. Zijn vrouw was Antie Doekes. Hij vertrok omstreeks mei 1768 naar Grouw.

Grouw: De school stond te Grouw oorspronkelijk, evenals in de meeste dorpen, aan het kerkhof. Op 25 mei werd door de stemgerechtigde ingezetenen (landeigenaren) tot schoolmeester en organist gestemd: "den Eerzamen Hendrik Bartels Idzerda, van Huizum", op een traktement van 200 c.g. per jaar. Hij was ook reeds schoolmeester en organist geweest te Wanswerd en te Huizum. Zijn "Beroepbrief" te Grouw is bewaard gebleven. Hieruit blijkt dat hij gehouden was zijn dienst in alles vlijtig en getrouwelijk "te wagt te nemen", de jeugd te onderwijzen in lezen, schrijven, rekenen, psalmzingen, het leren van vragen en gebeden en in de eerste beginselen van de christelijke gereformeerde religie en hun goede zeden in te prenten. Hij moest het orgel bedienen, doch ook voorzingen en voorlezen in de kerk, de kerk om de veertien dagen uitvegen, de deuren sluiten, op klok en uurwerk toezien, de klok luiden 's morgens vier of vijf uur, negen uur, namiddags te twee en 's avonds om acht uur en verder op de predikdagen op de gewone tijden. Van het schoolmeesterstraktement maakte ook deel uit de schoolgelden van de leerlingen, en wel van ieder kind vier of zes stuivers per kwartaal, al naar gelang ze alleen lezen of lezen en schrijven leerden; wie ook nog rekenden, gaven één stuiver per week extra; de kinderen van de armen waren vrij van schoolgeld (dikwijls betaalde de kerk voor hen). Die de avondschool bezochten, betaalden daarvoor weer twee stuiver per week, of vier stuiver als ze ook rekenden; "moetende de Keersen ende Turff door de Leerlingen worden meede naar School genomen, zooals voormaals is gebruikelijk geweest". Men begrijpt, dat in groote dorpen die schoolpenningen nog heel wat opbrachten; bovendien had de meester een vrije woning, meestal bij de school, vaak daarmee onder één dak. Meester Idzerda was reeds in 1752 te Wanswerd getrouwd met Trijntje Minnes Stienstra en in 1761 hertrouwd met Antje Doekes Hellema, die in 1785 nog leefde. Hun zoon Barthold H. Idzerda was schoolmeester te Dronrijp. Meester Hendrik heeft de school te Grouw bediend tot 1807, toen hij hoogbejaard, zijn functie neerlegde. Hij leefde nog in 1810 toen op 26 aug. zijn enige zoon Barthold Hendriks Idzerda, eerder schoolmeester te Dronrijp, als keizerlijke notaris te Beetsterzwaag overleed, oud 57 jaar en 7 maanden. Op 21 okt. 1814 is te Grouw overleden: Hendrik Bartels Idzerda, oud 84 jaar en bijna 5 maanden, "in leven schoolmeester te Wanswerd, Huizum en Grouw, samen gedurende bijna 60 jaar; in het laatst zijns toenemende ouderdoms genoot hij bij wege van een gunstige schikking met de belanghebbende van Grouw, ontslag van zijnen ijverigen school eenigzins verzwakten dienst. Uit naam der erfgenamen: O. Idzerda, Roordahuizum; D.W. Hellema, Wirdum". Hij was geboren te Ter Idzerd en was weduwnaar van Antje D. Hellema.

Bronnen

lit: Kwartierstaat Egbert Lantinga

filiatie aannemelijk maar niet bewezen.

* 1702, 10-11: familysearch: lidmatenregister Ter Idzard [image 386]: op belijdenis ingeschreven: (…) alsmede op den eigensten dito Jannes Alerdts (in margine: obiit), Barthel Alerdts, en Evert Alerdts met sijn huisvrou Mijntien Everdts (in de marge: vertrokken), en Ijbeckie Wybes huisvrou van Rommert Jans, ’t zaamen van de Idzert”

NB: de huwelijken van 1705-1707 van Ter Idzerd (Oldeholtpade) zijn in de registers niet aangetekend.

* 1706, 3-12: allefriezen: lidmatenregister Ter Idzard: Op 3 december 1706 doet de vrouw van Bartel Aalerdts, mr. Snijder […alle van de Idzerdt], genaamd Hendrickje Jans, belijdenis. In een overzicht uit 1708 van de lidmaten: Bertel Alerts en Hendrikje Jans, echtelieden.

* 1708, 2-12: familysearch: doopregister Oldeholtpade [image 373]: Den 2 Decembris heeft Bartel Alerts een soontje laten doopen in de kerk van de Idzert, en genaamt Alert.

* 1710, 19-12: familysearch, autorisatieboeken Weststellingwerf [film 008866796, image 317]: Felcken Wijger, oldt 23 Jaren, gesterkt met de fiscaal van Stellingwerff Westeinde <...> en Berent Jans tot Blesdijcke, oom, ende Bertelt Aelders op de Idsert als Neeff van de originele req:t in dier qlt: req:den Ten einde om aen te vaerden de Curatele over de originele req:t ende desselffs goederen. T Gerechte gehoord t versoeck van de req:t en desselffs electie op de req:den heeft vervolgens desselve req:den tot de versochte Curatele geautoriseert gelijck geschiet mits deesen om welke Curatele wel en getrouwelijck te dienen, de req:den beijde den behoorlijcke eede daertoe staende in handen van ondergeschr: Commis hebben gepraesteert waer op haer die Curatele is gedecerneert

* 1732, 3-1: familysearch, autorisatieboeken Weststellingwerf [film 008866796, image 473]: Antje Jans, oudt in haar 16e jaar, Jantjen Jans, in haar 14e jaar, beijde nagelaaten weeskinderen van Jan Hintjes en Jantjen Roelofs in tijden echtelijden tot Boekelte onder Boijl overleeden in dier qualit: requiranten; cont: Jan Roelofs woonende tot Esseloo als volle oom der weesen wegens moeders kant ende Bartelt Aelders woonende op de Idsert als aengehijckte vrient. (Het gerecht heeft de electie gehonoreerd)

* 1741: allefriezen: lidmatenregister Weststellingwerf: overzicht van de lidmaten: Grietje Roelofs, met attestatie na Huizum. In hetzelfde register: 1742. Den 1 juni is met attestatie uit de gemeente van Steggerda etc tot ons overgekomen Grietje Roelofs, woonende op de Idzard.

* 1768: allefriezen: lidmatenregister Grouw: "Met attestatie van Huisum zijn tot ons overgekomen en den 19 aug. voorgesteld: overleden Grietie Roelofs, Mr. Hendrik Bartels Idserda en Antie Doeckes egtelieden”.

kind 3: Hendrik Barteles Idzerda

* 1750, 2-5: allefriezen: lidmatenregister Weststellingwerf: belijdenis door “Hendrik Bartels Idzarde van de Idzert, attestatie gegeven na Wanswert”

* 1752, ?: familysearch.com: DTB ondertrouw Heeg [film 007167408, scan 1288]: Mr. Hendrik Bartels Idzerda van Heegh, en Trijntje Minnes van Warrega, na dat haar houwelijkse gebode op drie diverse sondagen over onse kerke geproclameert zijn, zijn met attestatie vertrokken na Wanswert.

* 1752, 7-5: familysearch.com DTB ondertrouw Warga [boek 432, film 007167386, scan 32]: De houwelijksche geboden van Hendrik Bartels Idzarda van Heeg en Trijntje Minnes Steenstra van Warga, zijn zonder eenige verhindering over onse kerke driemaal geproclameert op drie diverse sondagen waarvan de laeste is geweest den 7den meij 1752, en zijn daarop met attestatie vertrokken naer Wanswert, daer de Mansperzoon schooldienaer was, om aldaer vereenigt te worden in den Echt.

* 1752, 21-5: familysearch.com: DTB trouwen Wanswerd Jilsum [boek 243, film 007167375, scan 671]: Henrik Bartels Idzarda van (doorgehaald: ter Idzert) Heeg en Trijntie Minnes Steenstra van Warga, zijn den 21 Maij 1752 in den Huwl: staat te Wanswert bevestigt door do: Schiffart.

* 1763, 4-4: allefriezen: lidmatenregister Leeuwarden: “Hendrik Barteles Idzerda, schooldienaar te Huisum; met attestatie van Wanswert, met attestatie na Grouw”

* 1767: allefriezen: lidmatenregister Huizum: Antje Doekes, “de huisvrouw van Hendrik Bartels Idserda… met attestatie vertrokken na Grouw” doet 28-2-1767 belijdenis

* 1768: allefriezen: lidmatenregister Grouw: "Met attestatie van Huisum zijn tot ons overgekomen en den 19 aug. voorgesteld: overleden Grietie Roelofs, Mr. Hendrik Bartels Idserda en Antie Doeckes egtelieden”.

* 1810, 31-8: Leeuwarder Courant: advertentie waarin H.B. Idzerda te Grouw, in "onze hogen ouderdom" de dood mededeelt van zijn 'zeer geliefden eenigen zoon' Barthold Hendrik Idzerda, Keizerlyke notaris te Beetsterzwaag, na enige weken gesukkeld te hebben aan krampen in de ingewanden, op de leeftijd van 57 jaar en 7 maanden.

* 1810, 15-9: allefriezen: Grouw, NA, nots Hendrik Cannegieter: testament van Hendrik Bartels Idserda, voorheen schoolmeester van het dorp Grouw en daar wonende. Hij laat zijn vrouw, Antje Doekes Hellema, het vruchtgebruik van zijn nalatenschap. Zijn enige en universele erfgenamen zijn zijn neven en nicht, te weten Bartele Aalders Idserda, schoolmeester te Nieuwland, Otto Idserda, schoolmeester te Roordahuizum, Frerik Aalders Idserda, schoolmeester te Woudsend, Hendericus Reneman Idserda, chirurgus te Wirdum en Henderina Aalders Idserda, wonende te Woudsend, elk voor 1/5 deel.

* 1811, 18-8: wiewaswie: BS overlijden Grouw: Op 18-8-1811 in de ouderdom van 75 jaren is overleden Antje Doekes Hellema, in leven gewoond hebbende te Grouw, gehuwd geweest aan Hendrik Barteles Idzerda, old schooldienaar, van en nog ter laatstgemelden plaats woonachtig, geboren uit een wettig huwelijk van Doeke Baukes Hellema, Huisman, en Emkjen Arjens, in leven woonachtig te Hallum

* 1811, 7-10: allefriezen.nl: testament van Hendrik Barteles Idserda, voorheen schoolmeester te Grouw. Hij herroept het testament van 15-9-1810. Hij nomineert tot erfgenamen zijn neven en nichten Bartele Aalders Idserda, schoolmeester te Nieuwland, Otto Idserda, schoolmeester te Roordahuisum, Hendricus Reneman Idserda, chirurgus te Wirdum en Henderina Aalders Idserda, wonende te Woudsend, mitsgaders Aaldert Freriks Idserda, nagelaten zoon van Frerik Aalders Idserda, elk voor een gelijk gedeelte. Om ruzie te voorkomen wil hij dat de erfenis in twee gelijke delen wordt gesplitst, waarbij de andere helft aan de erfgenamen van wijlen Antje Doekes Hellema vervalt, ofschoon zij dan meer krijgen dan waar ze eigenlijk recht op zouden hebben.

* 1814, 21-10: wiewaswie: BS overlijden Grouw: Gecompareerd Otto Aalderts Idzarda, 50 jaren, schoolmeester te Roordahuizum, neef van de overledene, en Doeke Hellema, 48 jaar, schoolmeester te Wirdum, aangehuwde neef van de overledene, hebben verklaard dat Hendrik Bartholts Idzerda, 84 jaar, rentenier, wonende te Grouw, geboren te Ridzard, weduwnaar van Antje Doekes Hellema (zijnde de namen der ouders van de overledene aan de declaranten onbekend)

* 1814, 28-10: Leeuwarder Courant: Heden overleed in den ouderdom van 84 jaren en bijna 5 maanden, H. B. IDZERDA in leven zeer getrouw schoolmeester te Wanswerd, Huizum en laatst te Grouw, alles gedurende den tijd van bijna 60 jaren; in het laatst zijns toenemenden ouderdoms, genoot hij, bij wege van eene gunstige schikking met de belanghebbende van Grouw, ontslag van zijnen ijverigen schoon eenigzins verzwakten dienst. P. S. Alle diegenen, welke eenige pretentie op deszelfs nagelaten boedel vermeenen te hebben, of daaraan verschuldigd zijn, gelieven daarvan aan de ondergeteekenden op- en aangave te doen, uiterlijk binnen den tijd van zes weken na dato dezes. Wordende bij deze tevens aan de belanghebbenden berigt, dat er nog eenige testamenten en andere acten van wijlen de notaris B. H. Idzerda gesteld, in den voorschreven boedel voorhanden zijn, welke op aanvrage van de geregtigden mede door de ondergeteekenden zullen worden uitgereikt , bij de ontscheiding des boedels. Grouw, den 21 october 1814, Uit naam der erfgenamen, O. IDZERDA, te Roordahuizum, D. W. HELLEMA, te Wirdum.

* 1814, 8-12: allefriezen: Grouw, NA, nots Hendrik Cannegieter: inventaris van wijlen Hendrik Barteles Idzerda, in leven woonachtig te Grouw. De eindafrekening bedraagt ruim fl 7.000,-. Er zijn een paar schulbekentenissen voor leningen aan familieleden, namelijk fl 1100,- ten laste van Doeke Wiegers Hellema, 'percepteur' te Wirdum; fl 200,- ten laste van Aaldert Bartele Idzerda en Foekje Reneman te Woudsend (dd 24-4-1794); fl 2000,- ten laste van domine Hanso Lemke te Roordahuizum (dd 21-1-1811); twee stuks van samen fl 300,- ten laste van Otte Idzerda, percepteur te Roordahuizum.

* 1814, 12-12: Leeuwarder Courant: Notaris Cannegieter te Grouw gaat publiekelijk verkopen, bij boelgoed en gereede gelde, Meubelen en huisgeraden, twee bedden, een kabinet, een porceleinkast, een klok twee spiegels en wat meer te voorschijn zal worden gebracht. Op donderdag 15 december 1814 ten huize van Hendrik Barteles Idzerda, in leven Schoolonderwyzer te Grouw.

Openstaande vragen / discussie

Er zijn bijzonder weinig brongegevens beschikbaar over Bartel Alerts Idzerda en Grietje Terpstra. Beide achternamen ontleen ik aan secundaire bronnen, hoewel de afkomst van beide kinderen Aeldert en Hendrik, beide met patroniem Bartel en achternaam Idzerda, geboren in Ter Idzerd, wellicht voldoende moet zijn om ook Bartel Aelderts de achternaam Idzerda te geven.

De bronnen die bovenstaande suggesties bevestigen, zoals bv Stamboom Jellema geven geen bronnen voor hun kennis. Die Stamboom Jellema wemelt van de fouten, overigens.

Hoewel tal van bronnen suggereren dat Bartel Aelderts Idzerda een nakomeling is van de beroemde Baerthe van Idzerda, die als Gedeputeerde van Friesland steun was van Willem van Oranje, heb ik die afkomst niet in bronnen kunnen aantonen. Elders wordt gezegd dat de mannelijke familielijn van Baerte van Idzerda is uitgestorven.

Resultaten van Grietje Roelofs te Oldeholtpade:

* 1709, 6-2: allefriezen: DTB trouwen Oldeholtpade, bevestiging huwelijk: Wolter Luitjes en Grytje Roloff.

* 1710, allefriezen, lidmatenregister Weststellingwerf: den 8 mayus zijn na voorgaande belijdenis des geloofs tot lidmaat aangenomen: Grietje Roeloffs, j:dogter van Oldeholtpade

* 1714, 14-10: allefriezen: DTB trouwen Wolvega: Abraham Peeters, wonende te Wolvega en Grietjen Roelofs van Oldeholtpade

* 1714, 16-11: allefriezen, lidmatenregister Wolvega: Grietje Roelofs, op 16 november 1714 ingekomen van Oldeholtpade.

* 1715, 8-5: allefriezen: DTB Oosterwolde: Luitien, gedoopt 8-5-1715 dr.v. Pieter Luitiens, huisman, en Grietje Roelofs

* 1716, 5-7: allefriezen: DTB Oosterwolde dopen: Grietie, dr.v. Pieter Luitiens, huisman, en Grietje Roelofs