Teoria
Gai bat dela eta, nork bere tesi edo iritzia defendatzeko (eta beste bat/batzuenak baztertzeko) helburuarekin idazten den testua da argudio testua. Argudio testuak dira, esate baterako, iritzi artikuluak, eztabaidarakoak... Testu mota honen ezaugarri nagusia subjektibotasuna da, eta tresnak, berriz, argudioak dira; hots, testugilearen iritzia indartzeko erabiltzen diren arrazoiak.
Hiru atal nagusi ditu argudio testu batek:
Eztabaidaren aurkezpena egiten da bertan. Batzuetan defendatu nahi den tesiaren aipamena ere egiten da. Atal honek 1. paragrafoa hartzen du eta, Ondorioa paragrafoarekin batera, testuko atalik laburrena da (150 hitzeko testu batean, 3-4 lerro). Hona hemen 99ko Selektibitateko gaia hartuta eman daitezkeen zenbait sarrera.
Gaia: Ahozko/idatzizko kulturatik telebistaren kulturara.
1.1.Gaia testuinguru historiko batean koka daiteke:
Duela zenbait urte, Caselli izeneko asmatzaile italiarrak, berak ezertxo ere jakin gabe, gaur egun gure bizitzaren muinera sartu den munstro ikaragarria sortu zuen. Guk tramankulu hau Telebista izenez ezagutzen dugu egun.
1.2 Gaira hurbiltzeko norberari gertatutakoa erabil daiteke:
Nori ez zaio gertatu, noizbait, lagunari galdera bat egin eta erantzunik ez jasotzea? Niri, zoritxarrez, behin baino gehiagotan.
1.3 Galdera erretorikoen bidez irakurlea gaian sartu:
Jakina denez, azken bolada honetan ahozko literaturak garrantzia galdu du. Jadanik ez da aitona-amonarik ipuinak kontatzen ikusten. Zergatik galdu da horren aberasgarria den ohitura hori?
1.4 Egungo egoera azpimarratuz:
Gaur egun telebista denborapasa garrantzitsuenetako bat bihurtu da. Gero eta ume gutxiago oheratzen da aitak edo amak ipuin bat irakurri ondoren, edo liburu batekin minutu batzuk igaro ondoren. Orain, afalosteko filma ikusi eta gero oheratzen gara.
Sarrera horiek ikusi ondoren, ikus ditzagun atal hau idazterakoan erabil daitezkeen esaldi topiko zenbait. Oso lagungarri gertatuko zaizkizue.
Gaurkotasun/interes handia du gai honek. Izan ere...
Orain dela...urte.... Gaur egun, berriz, ...
Askoren ustez, .....da. Hala ote da benetan?
Azaletik/ sakonki ezagutzen dut gai hau, urrunetik/hurbiletik ezagutzen dut eta.
Sarreratik garapenera:
Galdera erretorikoez gainera, sarreraren eta hurrengo paragrafoen arteko jauzia egiteko, lotura bat erabiltzen da gehienetan. Hona hemen horietako batzuk:
Gaia jorratzeko honako puntuak erabiliko ditugu: ...
Gai hau aztertzerakoan, honako puntuak hartuko ditugu kontuan:
Pasa gaitetzen, bada, gaia atalez atal garatzera.
Baina gatozen harira.
Argudio testuaren muina da atal hau. Bertan biltzen dira artikulugilearen hipotesiak, jarrerak...; bere ideiak defendatzeko erabiltzen dituen arrazoi guztiak, alegia. Baina, kontuz!, hierarkia (mailaketa) baten arabera antolatu behar dira argudioak. Paragrafo bakoitza argudio baten inguruan antolatuta dago, eta ideia eta argudio bakoitzak paragrafo bat hartzen du (ideia bat = paragrafo bat).
2.1 Argudiaketa motak:
2.1.1 Autoritate argudioa:
Pertsona, elkarte edota erakunde baten iritzia erabiliz, artikuluko tesia sendotzeko erabili ohi dugu argudiatze modu hau.
Adibidez: Munduko zientzialari jakintsuenek diotenez,...
2.1.2 Irakurlea eta idazlea talde bereko:
Artikulugileak bere pentsaera beste askorena dela agertzen du. Pluraleko lehen pertsona, gu, azpimarratzen da argudiatze mota honetan.
Adibidez: Motorzaleok badakigu kaskoa beharrezkoa dugula.
2.1.3 Adibide bidezkoa:
Iritziak argiago, ulergarriago, eta, aldi berean, pisu handiagoko egiten dituen argudiatzea dugu hau.
Adibidez: Esate baterako, zein gurasok mugatzen du telebista aurreko egonaldia?
2.1.4 Tesien kontrajarpena:
Norbere eta besteen tesiak eztabaidatuz, arrazoizko tesi bat proposatu bukaeran.
Adibidez: Telebista bidez ez omen da ezer ikasten, baina egia da dokumental ederrak ere ematen dituztela.
2.2 Testuaren batasuna
Testuak barne lotura izateko, elementu hauek erabiliko ditugu: antolatzaileak (lokailu-juntagailuak) eta erreferentzi baliabideak.
2.2.1 Antolatzaileak:
Testua eta arrazonamenduaren haria bideratzen dute. Kontsultatu ondorengo antolatzaile bildumak:
2.2.2 Erreferentzi baliabideak:
Testuan agertutako elementu bat beste era batera aipatzeko moduak dira. Gukordezkapena eta pronominalizazioa hautatu ditugu:
Ordezkapena:
Zerbait modu ezberdinez aipatzea da. Ordezkapenaren bidez, elementu bat behin eta berriro ez errepikatzea lortzen dugu.
Adibidez:
Oso une larriak igarotzen ari daMaradona. Azken hiru egunak Montevideoko ospitale batean igaro dituMaradonak. Medikuak dioenez, bihotz gaixotasunak jota dago Maradona,urteetan kokaina hartzeagatik.
Oso une larriak igarotzen ari da Maradona. Azken hiru egunak Montevideoko ospitale batean igaro ditu izar argentinarrak. Medikuak dioenez, bihotz gaixotasunak jota dagofutbolari ospetsua, urteetan kokaina hartzeagatik.
Ikusten duzuen bezala, ordezkapenak irakurketa arinago eta atseginago bihurtzen du.
Pronominalizazioa:
Izenordain eta aditzondoenak bereiziko ditugu.
Izenordaina: izenordaina berriro ez errepikatzeko, hau, hura, bera, hauek... erabiltzen ditugu erreferentzia egiteko.
Adibidez: Kepa eta Durangoko lagunak bi trenetan etorri dira: hura hiruretan eta haiek, berriz, bostetakoan.
Aditzondoa: gehienbat aurretik aipatutako lekuren bati egiten dio erreferentzia (han, bertan...)
Adibidez: Txikitan sarriago joaten ginen herriko plazara. Han elkartzen ginen koadrilako guztiak etabertan igaro genituen unerik zoriontsuenak.
Argudio testuaren azkeneko paragrafoa hartzen du. Atal honek bi helburu ditu funtsean: batetik, testuan zehar garatutako ideia nagusia(k) laburbildu, eta, bestetik, ondorio batzuk atera.
Erabiltzen diren lokailu-juntagailuak hauek dira: beraz, hortaz, aurreko guztia laburbilduz, honako ondorioak atera daitezke, amaitzeko...
Adibidez:
Aurreko guztia laburbilduz, zera esan daiteke: tresna erakargarria eta probetxugarria da telebista egoki erabiltzen jakinez gero. Ondorioz, zure esku dago programak eta orduak ondo aukeratzea. Gogoratu, beraz: telemandoak telebista itzaltzeko ere balio du.