De Vierde Wand

De vierde wand is een begrip uit theaterwereld waarmee de voorkant van het toneel wordt aangeduid. De eerste drie wanden zijn de zijkanten en de achterkant van het toneel en de vierde wand is de denkbeeldige wand waar het publiek doorheen kan kijken naar de gebeurtenissen op het podium, maar die voor de personages in het toneelstuk solide en ondoorzichtig is.

Wij zijn De Vierde Wand!

Boven vlnr: Evelien Willem, Leen Uyttebroek, Ine Hanssen, Carmen Adams

Onder vlnr: Jimmy Hollanders, Daan Ketelslegers, Frederik Houben

Fotograaf van dienst: Annelies Willem

Herkomst

Het begrip vierde wand ontstond halverwege de 19e eeuw, toen een aantal belangrijke wijzigingen plaatsvonden in de opvatting van toneel. Er werd vanaf dat moment naar een zo levensecht mogelijke voorstelling gestreefd, onder meer door de geschilderde decordoeken te vervangen door driedimensionale decorstukken en voorwerpen op het podium. Ook aan de wijze van spreken werden dingen veranderd. Voorheen waren acteurs gewend naar het publiek toe te spelen. Teksten werden als het ware voorgedragen aan de toeschouwers. Om tot geloofwaardigere scènes te komen, werd echter gekozen voor een andere aanpak. Acteurs begonnen het publiek te negeren en gingen hun teksten voortaan rechtstreeks tot een mede-acteur richten. Hierdoor ontstond als het ware een denkbeeldige muur tussen het publiek en de toneelspelers.

Deze wand werd door de introductie van de elektrische verlichting nog massiever, omdat de acteurs op het toneel door het tegenlicht de zaal en het publiek nauwelijks meer konden zien.

Doorbreken

Het begrip vierde wand wordt ook gebruikt in andere vormen van fictie, zoals literatuur, film, televisie, radio, strips en videospellen. In die context komt de vierde wand vooral ter sprake als deze ‘doorbroken’ wordt. Met het doorbreken van de vierde wand wordt de stijlvorm bedoeld waarbij een personage (of de acteur) zich ineens rechtstreeks tot het publiek wendt en daarmee erkent dat de realiteit die werd opgeroepen een illusie is. Het doorbreken van de vierde wand wordt vaak gebruikt voor een komisch effect.

Een bekend voorbeeld van het doorbreken van de vierde wand is een scène in de James Bond -film On Her Majesty's Secret Service (1969). In die scène probeert James Bond, gespeeld door George Lazenby, een vrouw te redden, die daarop de benen neemt. Dan draait Bond zich naar de camera en zegt tegen het publiek: “This never happened to the other fellow!” (Dit overkwam die andere gozer nooit!). Daarmee refereerde hij aan Sean Connery die de rol van James Bond in de films daarvoor had gespeeld.

Bron: Wikipedia