De Plauti vita ingenioque

Valahfridus Stroh optimus Germanus magister linguae Latinae qui est, de Plauto nostro deque eius operibus Latine narrat

De Plauto et Terentio poetis comicis

- Imitatione autem Plautus expressit comicos Graecos qui Nouae comoediae tribuuntur: Menandrum, Diphilum, Philemonem alios. Ei uitae cottidianae imaginem praebere dicebantur, quae uita tamen Graecos mores, e magna parte Atticos, effinxit. Quos Plautus, quamquam nonnulla Romana immiscebat, retinuit, ut fabulae eius plenae sint meretricum, conuiuiorum, militum Graecorum: id sane arrisit spectatoribus. Argumentorum personae principales solent esse: adulescens amator, puella quam amat (siue ingenua siue meretrix), senex pater inimicus amori, seruus callidus amoris fautor. Maxima pars argumenti uersatur in fallaciis. - Optima fabula fortasse iudicanda est Menaechmi, proxime accedere uidentur Amphitruo, Miles, Mostellaria, Truculentus. Maior pars dramatum edebatur ad tibiam; magna pars erant uera cantica, quorum innumeri numeri magnae admirationi erant. - Ac mirum est eis temporibus, cum spectacula scaenica tam cara essent uulgo, theatri aedificium Romae non fuisse.

24. Jürgen Blänsdorf, „T. Maccius Plautus“, in: Suerbaum, Handbuch 1 (uide n. 9), 183-228 25. Eric Segal, Roman laughter: The comedy of Plautus, Cantabrigiae 1968 (it. 1971)

- Plauto autem successit Caecilius Statius Insuber (Gallus), cuius opera nobis perierunt, illi tertius P. Terentius Afer. De quibus Varro sic iudicauit ut Plautum palmam merere diceret in sermonibus, Caecilium in argumentis, Terentium in ethesin i.e. moribus. Hoc certe nunc quoque uerum esse cognoscimus, cum ea parte Terentium Menandrum suauissime expresserit, non tam ut risum spectatorum moueret quam ut eos ad leniores affectus adduceret. Edidit autem inde ab a. 166 ad a. 160 sex comoedias omnes Graecis titulis: Andria, Hecyra, Heautontimorumenos, Eunuchus, Phormio, Adelphoe. Plures scribere mors immmatura uetuit. Notissimi sunt Adelphoe, in quibus de uera ratione educationis quaeritur. Nescio an optima sit Hecyra, in qua exspectatio spectatoris singulari artificio suspensa tenetur. Noua res in antiqua scaena!

26. Peter Kruschwitz, Terenz, Hildeshemii et al. 2004

- Nec deerant aduersarii poetae Afro uenusto et caro, ut uidetur, Scipionis amicis. Quod cognoscimus e prologis, quos scripsit non ut argumenta singula exponeret (ut fere semper Plautus) sed ut rationem poeticam suam defenderet. Maxime autem ei obiciebatur, quod argumenta contaminaret, i.e. Graeca exempla non integra seruaret, sed alienis insertis quasi inquinaret. Atque id exemplo Naeui et Plauti defendit. Aliud ei obiecit Caesar: sc. deesse Terentio uim comicam, ut esset dimidiatus Menander. Sed laudatur ab illo ut puri sermonis amator – quare a Terentio plurima tempora usque ad saec. XVIII Latine discere coeperunt.

Valahfridus Stroh

Daniel Pettersson

Quis igitur fuit Plautus? Fuit comicus qui fabulas comicas Latine antiquis temporibus scripsit. Bene, haec habui quae dicerem.

Earum fabularum quas fecit Plautus, XX plus minusve integrae ad nos pervenerunt, – et de ceteris nolo cogitare ne lacrimis conficiar. Licet tantum numerum fabularum habeamus, tamen de poeta ipso non adeo multa habemus comperta. Sed scriptores antiqui nonnulla memoriae tradiderunt quae vobis hodie narrabo.

DE VITA PLAVTI

Primum omnium illud quaeritur qui de Plauto poeta antiquis temporibus scripserint, qui sint fontes. Quae scimus de Plauto, collecta sunt ex compluribus scriptoribus antiquis: Cicerone teste Plautus (Cic. Cato 50) senex anno CLXXXIV ante Christum natum (Cic. Brut. 60) vita excessit. Porro Sextus Pompeius Festus, grammaticus, memoriae prodidit Plautum Sarsinae natum esse. Cetera quae de eius vita traduntur, plus minusve ex Aulo Gellio hausta sunt. (Gell. 3.3.3.)

Et nunc dixerit quispiam Gellium esse nugatorem cuius verbis fides haudquaquam sit habenda; bene, sit ita, sed quid agas cum fere nihil aliud habeamus? Praeterea, Gellius refert verba Varronis. Ergo sunt verba Varronis potius quam Gellii…

Itaque dicitur Plautus non Romae sed Sarsinae in parvo oppido Umbriae circiter medio saeculo tertio ante Christum natum natus esse humili loco. Id est parentes eius non erant clari atque nobiles, quod si fuissent, possemus dicere eum summo loco fortasse natum esse. Sed non summo loco natus est sed humili loco natus est.

Plautus, ubi adolevit, apud gregem histrionum functus est munere scaenae ministri per aliquos annos. Deinde pecuniam quam ibi fecerat augere voluit. Itaque eam in mercaturis collocavit sperans se inde maximum lucrum facturum esse. Sed…adversa autem fortuna usus omnem pecuniam perdidit et ad extremam inopiam recidit. O miserum!

Romam deinde inops redivit et ibi, ut victum cottidianum sibi pararet, operam pistori locavit ad molas manuarias cirgumagendas. Mola dicitur instrumentum quo frumenta et aliae fruges conteruntur et in farinam rediguntur. Plautus igitur in pistrino molas versabat ut victum sibi pararet. Horis autem subsecivis, id est, cum a labore suo vacabat, fabulas componebat. Varrone teste scripsit tres fabulas illis horis subsecivis apud pistorem et musis faventibus molas illas versare desinere potuit et pecuniam ex fabulis suis facere. Et exstitit scriptor adeo gratus ut eius fabulae etiam nostra memoria cum gaudio legantur etiamnunc ego loquor de Plauto!

PLAVTVS – HOMO TRIVM LITTERARVM?

Ut iam dixi, Plautus fuit comicus qui multas fabulas scripsit. Quot autem scripserit fabulas non satis constat inter homines doctos qui nunc sunt. Antiquis temporibus circiter CXXX fabulae Plauti nomini addicebantur sed Varro, investigator antiquitatis diligentissimus, ut ait Cicero, ab his segregavit unam et viginti fabulas quas genuinas et vere Plauti esse iudicavit. Harum ad nos pervenerunt viginti plus minusve integrae sed Vidularia, fabula vicesima et una, adversa fortuna usa est nam intercidit, paucis particulis exceptis.

Harum fabularum ea quae Miles Gloriosus inscribitur antiquissima esse videtur quae inter annum ducentesimum sextum et ducentesimum et unum facta est. Omnium operum Latinorum, quae integra ad nos pervenerunt, hoc antiquissimum habemus. Id est habemus antiquiores particulas sed hoc est opus integrum quod antiquissimum habemus.

Illud imprimis admirationem mihi movet quod haec fabula, abhinc amplius duo milia annorum scripta, adhuc postest risum excitare.

Sed quamquam Plautus sane erat magna ingenii feracitate, tamen argumenta sua Graeco fonte derivavit, i.e. ea sumpsit ex scriptoribus Graecis novae comoediae quae dicitur, ad quam pertinent cum alii tum Menander et Philemon.

Argumento sumpto non tamen verbum verbo reddidit sed ita fabulas immutavit ut spectatoribus Romanis placerent id est accomodavit et mutavit fabulas ut convenirent moribus Romanorum. Et fabula Graeca Romanis accomodata vocatur fabula palliata, a nomine vestis Graecae.

FABVLAE IPSAE

Sed ex eo quod Plautus fabulas Graecas expressit, nascitur quaedam difficultas Plauti aestimandi, nam difficile est dictu quid sit Plauti proprium et quid Graecorum exemplorum quibus usus est; quoniam ex fabulis novae comoediae, quae dicitur, non tanta copia nobis servata est, non possumus tam facile comparare. Tamen, satis constat eum non harpagavisse, ut Plauti verbo utar, id est non furatum esse fabulas integras sed potius fabulas Graecas moribus Romanis accomodasse, ut supra dixi. Sic poeta noster plane suus exstitit.

DICTIO PLAVTINA

Etsi Plauti dictio seu sermo a Ciceronis et a Caesaris longe distat tamen, non deerant antiquis temporibus qui in illo dicerent esse sermonem Latinum vel magnam elegantiam. Etenim Marco Varroni, investigatori illi antiquitatis, dictio Plauti perquam elegans atque pura visa est, qui teste Quintiliano dixit musas Plautino sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent (Quint. Inst. Orat. X 1.99).

Mihi quidem Plautus imprimis ideo placet, quod sermo adeo vivus ac varius est. Plautum legens videaris hercle audire Romanos loquentes – sane probe scio esse sermonem artificiosum sed facere non possum quin videar audire Romanos inter se colloquentes. . Praeterea, insunt plurimae locutiones iucundae et insolitae, quas sane tempore progrediente vobis proferam.

Alia multa de Plauto et de eius scriptis dici possunt, haec vero de vita et scriptis poetae nostri in praesens sufficiant.

CONSILIVM

Si vultis Plautum legere incipere, suadeo ut utamini editione quam paravit Thomas Vallaurius. Qui quattuor fabulas Plauti adnotationibus Latinis dilucidis explicuit.

Porro, si vultis vobis tantum locutiones probe plautinas comparare, magnopere suadeo ut lectitetis librum qui inscribitur Colloquia Plautina. Nisi memoria mihi labat, hoc libro continentur tot colloquia quot fabulae Plauti ad nos pervenerunt. Scriptor singula scripsit colloquia quae singulis fabulis respondeant, usus eis maxime locutionibus quae sunt propriae cuiusque fabulae. Sic, ut puta, colloquio Militis Gloriosi lecto, omnes locutiones rariores vel huius fabulae proprias iam bene tenebitis et sic satis parati ad ipsam Plauti fabulam legendam aggrediemini.

Nexus qui ad hos libros ducunt, in descriptione huius sermonis invenietis et in ima pagina huius sermonis apud latinitium.com/podcast.

“postquam est mortem aptus Plautus, Comoedia luget,

scaena est deserta, dein Risus, Ludus Iocusque

et Numeri innumeri simul omnes conlacrimarunt.”

— Plautus (Epitaphium de se ipso)

Quid censetis vos de Plauto? Possuntne eius fabulae adhuc risum movere?

NEXVS AD LIBROS QUORVM MENTIO FACTA EST

• Plauti Fabulae quattuor a Thoma Vallaurio editae

• Colloquia Platina