Aardewerk - Siegburg

Steengoed uit Siegburg; (SIEGBURG)

Proto Steengoe
Bijna Steengoed
Steengoed (Periode 1 & 2 & 3) - -

Siegburg ligt op 12 km ten Oosten van Bonn, en is gelegen aan een zijriviertje van de Rijn de Sieg. Belangrijk is ook de nabijheid van Keulen, een van de belangrijkste handelsplaatsen van die tijd. De pottenbakkers werden gesteund door de machtige abdij Michaelsberg in Keulen. In Siegburg werd vanaf ongeveer 1075 aardewerk geproduceerd, eerst in de Pingsdorf traditie. Er waren in die omgeving van Siegburg nog drie productie centrums te vinden; Aulgasse, Lendersberg en Galgenberg. Siegburg is de eerste productie plaats voor Proto Steengoed en Steengoed, we vinden deze producten dan ook rond de gehele Noordzee terug. In 1325 werd in Siegburg voor het eerst de volledige versintering van steengoed bereikt. De klei die als grondstof diende werd in de directe omgeving van Siegburg gedolven, deze bestond voor een groot deel uit kaolien. Waardoor er een fijnkorrelig (zuiver) lichtgrijs tot crèmekleurig baksel ontstond. Bij de ovens die hiervoor werden gebruikt hadden de vlammen nog direct contact met het aardewerk, waardoor het gevlamd uiterlijk ontstond. De pottenbakkers vonden het niet nodig om het aardewerk van ijzerengobe te voorzien, waardoor de onzuiverheden op het aardewerk versmolten. Hierdoor ontstond het typisch asglazuur, deze wordt ook wel blank steengoed genoemd. De producten werden vaak voorzien van versieringen, van fijne lijntje. Dit was ook de reden dat er geen zoutglazuur werd toegepast, deze zou de versieringen bedekken. Pas vanaf de 15e eeuw werd in Siegburg Zoutglazuur toegepast. Door de toenemende concurrentie in de tweede helft van de 15e eeuw, vooral uit Bruhl, nam de productie sterk af. Gelijktijdig zien we dat in Siegburg gebruik gemaakt gaat worden van plastische applicaties ter decoratie. In 1684 werd de pottenbakkerswijk door het Zweedse leger verwoest, en kwam er een einde aan de productie. Dit werd ook nog eens versterkt door de inquisitie, veel pottenbakkers waren namelijk protestants.

Steengoedvormen uit Siegburg (nrs.1 en 5 uit Hurst et al. 1986; nrs. 2 en 4 uit van de Venne & Snieder 1994).

1- Jacobakantype

2- Kan

3- Hoge, slanke, kan met een eivormig lichaam op een uitgeknepen voet

4- Kleine buikige drinkkan

5- Trechterbeker / Trechterhalsbeker

6-7 Drinknap

8-9 Eierdopbeker

Drinkbekers / kan

eerst vooral zonder oren met een uitgeknepen voet, met een open of gesloten eivormig lichaam en een uitstaande rand. In het begin van de 14^e eeuw zien we vooral drinkschaaltjes op een lage voet. In de loop van de 15^e eeuw is de cuppa in de lengte en breedte groter dan in de 14^e eeuw. De Eierdopvormige beker uit Siegburg is een evolutie van de conische bekervorm. Oudenaardse (B)tweede helft 14de eeuw – eerste helft 15de eeuw (De Groote 2008, 374) Raversijde (B) hoofdzakelijk 15de- en vroeg 16de-eeuwse contexten (Pieters 2003, 403). Veere (Zeeland-NL) tweede en derde kwart van de 15de eeuw (Bartels 1996, 49).

Drinknap

De nappen zijn lage, open vormen, met een puntige top. De Siegburg drinknappen zijn een prominent gegeven op de tafels vanaf het midden van de 14de tot in de vroege 16de eeuw (Gaimster 1997, 168). De Groote wijst wel op een mogelijk onderscheiden kenmerk tussen 14de-eeuwse en 15de-eeuwse of jongere modellen. De oudere modellen vertonen een afgeronde overgang van wand naar bodem. Vanaf de vroege 15de eeuw is deze overgang meer geprononceerd, door middel van een scherpe buiging en een doorn op de rand (De Groote 2008, 374).

Trechterbeker

Eerste vrij cilindervormig met een licht uitstaande rand. Vanaf de 15^e eeuw wordt de buik boller en de hals echt trechtervormig (Afbeelding 2). Bij de Trechterhalsbeker is de bodem een uitgeknepen standring, met daarop een kort, buikig lichaam en een S-vormige schouder. De datering van dit bekertype is over het algemeen de 15de en 16de eeuw gesitueerd (Hurst et al. 1986, 179, Pieters 2003, 404, De Groote 2008, 374). Voorlopers kunnen evenwel reeds in de late 14de eeuw voorkomen (De Groote 2008, 374).

Kannen

Grote vorm, buikig met een cilindrische licht en een uitstaande rand. In de loop van de 15^e eeuw wordt de buik steeds boller, en word de hals meer trechtervormig (Afbeelding 3). Kleine variant van bovengenoemde grote vorm worden als drinkkannetjes gezien. Slanke kannen met een ovaal lichaam, met een hoge cilindrische hals, voorzien van een lint-oor en draairingen op de hals en onderste deel van het lichaam. Deze kannen staan ook bekend onder de naam Jacobakannen (Afbeelding Siegburg 4). In de loop van de 14^e eeuw wordt de vorm steeds verder uitgetrokken.

Afbeelding 3

Afbeelding 1

Afbeelding 2

Afbeelding 4

Kruiken

grote kruiken voor opslag van vloeistof met een bolle buik, korte hals en een bandvormige rand. Soms mist de hals (Afbeelding 5).

Schnelle

tweede helft 16^e eeuw, taps toelopende bierpul die meestal in zijn geheel was voorzien van applicaties (Afbeelding 6). Deze “Schnelle” was de populairste vorm.

Proto Steengoed (1200-1280)

Het grootste productie centrums van Proto Steengoed (Afbeelding 7).
Baksel Lichtgrijs tot Donkerbruin, maar ook wel oranje kleuren
Magering Grof zand, kwarts vaak met insluitsels. Soms zijn er zwarte puntjes op de breuk zichtbaar
Oppervlak Deze vroege vormen waren nog niet voorzien van (ijzer) engobe.
Versiering Rolstempel, net als bij Badorf, wordt in omgeving van Keulen weer gebruikt. Deze vinden we dan op de rand of schouder.
Vormen Bekers, koppen, veldflessen en grote en kleine kannen.

Steengoed periode 1 (1280-1400)

Baksel; Kleur van de scherf kan in de dikke delen per laag verschillen.
Oppervlak

Kleur van Lichtgrijs, beige of bruin naar egaal lichtgrijs, wit of witgeel
Draairingen op de buik breder dan op de hals
Bijna geen engobe of glazuur

Vormen Kleine en grote Kannen, bekers, drinkschalen, koppen, trechterbrekers en veldflessen (Afbeelding 8).
Opmerking

Standring verder uitgewerkt, kan nu niet meer vlak staan, is golvend geworden
In het begin 14^e eeuw zien we vooral de typische drinkschaaltjes op een lage voet

Steengoed periode 2 (1400-1500)

Een van de grootste productie centra in Steengoed periode 2.
Baksel