Aardewerk - Proto Steengoed

Proto Steengoed = 1200-1280, hoogtepunt 1200-1250

Pingsdorf aardewerk werd bij een temperatuur va 900 tot 1000 graden gebakken. Terwijl het Proto steengoed werd verkregen bij een oven temperatuur van 1000 a 1100 graden, wat een klinkend harde scherf leverde. Hierbij versmelt de matig tot grove zand magering niet volledig, en is deze nog duidelijk als korrels zichtbaar, waardoor de scherf aanvoelt als fijn schuurpapier. Kenmerkend bij het Proto Steengoed uit Mayen zijn de in de magering zichtbare zwarte Lavasteen (tefriet) deeltjes. Er zijn tot nu toe vijf productie centrums van Proto Steengoed bekend, dit zijn er waarschijnlijk wel meer geweest maar deze zijn nog niet herkend. Omdat de baksels sterk op elkaar lijken zijn de verschillende productie plaatsen moeilijk van elkaar te onderscheiden. Siegburg is over het algemeen wat lichter van kleur, ook is de magering wat fijner. Op het aardewerk uit de andere plaatsen zien we vaak ijzerengobe of zoutglazuur. Hierdoor krijgen deze meestal een paars bruine kleur, deze oppervlakte behandeling mist bij het materiaal uit Siegburg meestal.

Codes; PSTG (ABR) / s5 (Deventer-systeem)Binnen Middeleeuws aardewerk in Vlaanderen;

Beige protosteengoed met roodbruine deklaag.
Grijs protosteengoed met roodbruine deklaag.

Technische groepen in Groote: 72 en 73 (Groote 2014, 365-378)

Definitie; Volgens het Referentiewerk Erfgoed; Archeologisch artefact typen; is Proto-steengoed een fase in de ontwikkelingsproces van bepaalde soortengeelwit aardewerk naar volledig versinterd steengoed. Proto-steengoed kenmerkt zich door een klinkend harde scherf en een fijne zand magering die door de wand steekt waardoor de scherf aanvoelt als fijn schuurpapier. Soms is het mateariaal voorzien van ijzerengobe. Incidenteel komen rudimentaire verfversieringen voor. Voorkomende vormen zijn kannen, bekers (al dan niet met lintoor) en pilvormige veldflessen met twee lintoren. Proto-steengoed is geproduceerd in de periode ca. 1220-1280 in verschillende productiecentra in het Duitse Rijnland (Langerwehe, Pingsdorf, Siegburg) en Maasgebied (Brunssum-Schinveld). Op grond van de randvormen kunnen kannen scherper worden gedateerd.

Baksel;

Hard gebakken
Bruin tot donkerbruin of olijfgroen tot paars.

Kleur;

Beige Proto-steengoed;

Geelbeige tot beige baksel, soms een fijne lichtgrijze laag aan het oppervlak. Beigebruine tot roodbruine oppervlakte laag, soms olijfgroen tot paars en rood gevlekt met glazuurvlekken door vliegassen. Op het oppervlak zijn vaak verspreide zwarte stippen zichtbaar.

Grijs Proto-steengoed;;

Donkergrijze tot grijze scherf, met roodbruine tot bruine deklaag. Op het oppervlak komen verspreide zwarte stippen geregeld voor.
Magering;

Matig tot grove zand
Mayen , zwarte deeltjes zichtbaar

Oppervlak;

Oppervlak gedeeltelijk versinterd
Ruw door magering, voelt aan als fijn schuurpapier
Draairingen zichtbaar (als ribbels)
Soms met ijzerengobe overdekt

Versiering;

Soms voorzien van (ijzer)engobe
Ouder typen o.a. in de Pingsdorf en Badorf traditie hebben soms rolstempels

Vormen;

Vooral kannen en drinkbekers (al dan niet met lintoor) en pilvormig veldflessen met twee lintoren, dus vooral drinkgerei.

Opmerkingen;

Proto-steengoed scherf is dikker dan een Pingsdorf scherf.
Van brede vrij korte bandoren (Pingsdorf type) naar lange lintoren
Standringen zijn dikker en minder sterk als die bij het Pingsdorf.
Nu een schenklip in plaats van tuit

Productie centrums;Beige Proto-steengoed met Siegburg als voornaamste centrum. Grijs Proto-steengoed vervaardigd in o.a. Langerwehe en Siegburg. Dit aardewerk is in verschillende Rijnlandse productiecentra vervaardigd. In de huidige stand van onderzoek zijn de individuele centra echter moeilijk te onderscheiden;

Bruggen-Oebelt
Bruh
Brunssum/Schinveld
Langerwehe
Mayen
Siegburg

Proto-Steengoed Siegburg